Η νέα ταινία του Κώστα Γαβρά, «Τελευταία Πνοή», έκανε την ελληνική πρεμιέρα της στην Ταινιοθήκη, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, και ήταν μια ευκαιρία να του απονεμηθεί ένα τιμητικό βραβείο για το σύνολο του έργου του.
Συνοδευόμενος από την σύζυγο και παντοτινή του συνεργάτρια, την παραγωγό (και) αυτής της ταινίας του, Μισέλ Ρέι-Γαβράς, ο σκηνοθέτης άκουσε την Μαρία Κομνηνού να κάνει μια εκτενή κριτική αναφορά στο έργο και τη μεγάλη καριέρα του. Την Εύα Στεφανή, που του παρέδωσε την τιμητική πλακέτα, να καταφεύγει σε εντελώς προσωπικούς τόνους για να μιλήσει γι’αυτόν. «Τον αγαπώ, με έχει εμπνεύσει όχι τόσο με το οξύ πολιτικό του βλέμμα, αλλά με τη δύναμή του να επικοινωνεί μαζί μας με τρυφερό βλέμμα, με την πνευματικότητα ενός Ντε Σίκα και ενός Ροσελίνι, να μας θυμίζει ότι αν το έργο τέχνης δεν κάνει τον άνθρωπο καλύτερο και λιγότερο σκληρό, δεν έχει νόημα».
Εύα Στεφανή, Κώστας Γαβράς, Μαρία Κομνηνού
Τι ευτυχία. Αυτή τη φορά ο Γαβράς βρέθηκε στην Ελλάδα χωρίς καμμιά «σκιά», δίκαια ή άδικα, να τον συνοδεύει, όπως πριν πέντε χρόνια όταν είχε επιλέξει να γυρίσει ταινία βασισμένη στο βιβλίο «Ενήλικοι στην Αίθουσα» του Γιάνη Βαρουφάκη, διχαστικού πολιτικού προσώπου. Πάλι σε βιβλίο, την «Τελευταία Πνοή» του διάσημου Ρεζί Ντεμπρέ και του γιατρού Κλόντ Γκράνζ (Le dernier souffle, εκδ Γκαλιμάρ, 2023), βασίστηκε ο Κώστας Γαβράς , αλλά όπως είπε και ο ίδιος χθες, παραλαμβάνοντας το βραβείο, «η ταινία μας αφορά όλους». Γιατί είναι μια ταινία πάνω στον θάνατο, πάνω στο δικαίωμα κάθε ανθρώπου για ένα «αξιοπρεπές» τέλος, με φροντίδα και έγνοια, χωρίς πόνο.
Οχι δεν είναι μια ακόμα ταινία (έχουν γίνει σχεδόν μόδα) για την ευθανασία ή την υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Ο Κώστας Γαβράς δεν θα ήταν Κώστας Γαβράς, αν δεν διάλεγε μια μέση οδό, πιό γλυκειά, πιο εφικτή και γι΄αυτό και πιο άμεσα πολιτική: η ταινία του είναι ένα ταξίδι στον κόσμο της Παρηγορητικής ιατρικής, διεπιστημονικής ειδικότητας, που έχει στόχο να δασφαλίζει ποιότητα ζωής, να ανακουφίζει από τον πόνο και να ετοιμάζει για ένα ήρεμο θάνατο ανθρώπους, που βρίσκονται στο τελικό στάδιο σοβαρών ασθενειών, ηλικιωμένων ή νέων.
Σκηνή από την «Τελευταία Πνοή»
Ακούγεται, ίσως, τεχνοκρατικό και στεγνό. Ακόμα και δυσνόητο ή θεωρητικό, ειδικά αν έχεις διαβάσει σε επίσημα υλικά για την προώθηση της ταινίας, ότι η «Τελευταία Πνοή» είναι ένα «είδος φιλοσοφικού κινηματογραφικού διαλόγου» για τη ζωή και τον θάνατο ανάμεσα στον γιατρό Ογκουστέν Μασέ και τον διασημο συγγραφέα Φαμπρίς Τουσέν. Αμ δε. Δεν θα πούμε πολλά, άλλωστε η ταινία θα ανήκει στο ελληνικό κοινό από τις 13 Φεβρουαρίου 2025 (διανομή Rosebud.21). Αλλά, με ένα αριστοτεχνικό σενάριο, ο Γαβράς διηγείται ιστορίες, πολλές ιστορίες. Εχει παλλόμενα, συναρπαστικά , υπέροχα πρόσωπα, που μπορεί να πεθαίνουν, μέσα και έξω από νοσοκομεία, αλλά μόνο θλίψη ή πανικό δεν μας προκαλούν. Το αντίθετο. Μας συμφιλιώνουν με την αναχώρησή μας από τη ζωή, βάζουν το αίτημα για νέες, εναλλακτικές πολιτικές για μια ιατρική, που δεν θα θεραπεύει μόνο, αλλά θα φροντίζει, θα είναι παρούσα στον θάνατό μας. Με τραγούδι και χορό, άλλωστε, τελειώνει η «Τελευταία Πνοή».
Στην κατάσταση που βρίσκεται ο κόσμος δεν μπορεί να μην υπάρχει συνεννόηση. Δεν μπορεί να λέει ο Μελανσον προδότες τους Σοσιαλιστές, που συνομιλούν με Μακρόν. Πρέπει να σας πω ότι εγώ έχω μια συμπάθεια για τον Εμανουέλ Μακρόν. Για πολλά. Αλλά, δέστε το θαύμα που έκανε με την Νοτρ Ντάμ σε πέντε μόνο χρόνια!».
«Νοιώθετε λίγο καλύτερα μπροστά στον θάνατο, τώρα που κάνατε αυτή την ταινία;», ρωτήσαμε τον Κώστα Γαβρά μια μέρα πριν την βράβευσή του (μην ξεχνάμε ότι αυτός ο πανέμορφος και υπέρκομψος άνδρας είναι 91 χρονών).
«Ωραία ερώτηση», απάντησε μάλλον με κάποια συγκίνηση. «Ναι, είμαι καλύτερα. Νοιώθω, αλλά και προσπαθώ να το νιώσω ακόμα περισσότερο, αυτό που λέμε «γαλήνη». Τι καταπληκτική λέξη, δεν μπορώ να βρώ αντίστοιχη στη γαλλική γλώσσα. Η ταινία με βοήθησε να αντιμετωπίσω τον φόβο του θανάτου. Εχω έναν φιλο, τον Εντγκάρ Μορέν, τον ξέρετε, βέβαια, αλλά ξέρετε πόσο χρονών είναι; 103!!! Του έδειξα την ταινία, του άρεσε πάρα πολύ».
Ο Κώστας Γαβράς δέχτηκε το βραβείο του με χαρά. Αντέδρασε με αμηχανία στα όσα είπαν γι’ αυτόν η Μαρία Κομνηνού και η Εύα Στεφανή («σχεδόν ντρέπομαι για τα καλά λόγια που άκουσα»). Aναφέρθηκε στους «αγαπημένους του», που βρίσκονταν στην κατάμεστη αίθουσα της Ταινιοθήκης. Τους «Γαβράδες», ξαδέλφια και ανήψια. Τους φίλους ή συνεργάτες του, Γιάννη Λούλη, Τάσο Μπουλμέτη, Γιώργο Νταλάρα, Γιάνη Βαρουφάκη, αλλά και την πρέσβειρα της Γαλλίας , Λοράνς Οέρ. Και, φυσικά, μάς ξαναθύμισε πόσο αγαπά και τιμά το έργο της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, αυτός που επι δεκαετίες ηγείται της Cinematheque Francaise.
Ζήνος Παναγιωτίδης, Γιώργος Νταλάρας, Λοράνς Οέρ, Κώστας Γαβράς
Και επειδή μέχρι τον Φεβρουάριο, που θα βγει η ταινία στις αίθουσες, μπορεί στη Γαλλία η εκρηκτική πολιτική κατάσταση να έχει οδηγήσει μέχρι και σε …ανατροπή του Μακρόν, δεν έχει νόημα να κρατάμε μια ενδιαφέρουσα αποστροφή της συνέντευξης, που του πήρε το Flix και θα δημοσιευτεί τότε.
«Eίναι απαραίτητο να γίνει ένας συμβιβασμός», μας είπε ο Κώστας Γαβράς.
«Η Γαλλία είναι χωρισμένη στα δύο από την εποχή της Επανάστασης. Θυμηθείτε τους επαναστάτες; Ενα χρόνο έζησαν μαζί και μετά άρχισαν να σκοτώνει ο ένας τον άλλο. Αυτό το πνεύμα συνεχίζει και σήμερα στη Γαλλία. Πρέπει να γίνει συμβιβασμός με όλους, πλην Λε Πέν: Μακρον, Σοσιαλιστές, Δεξιούς, Κομμουνιστές... Στην κατάσταση που βρίσκεται ο κόσμος δεν μπορεί να μην υπάρχει συνεννόηση. Δεν μπορεί να λέει ο Μελανσον προδότες τους Σοσιαλιστές, που συνομιλούν με Μακρόν. Πρέπει να σας πω ότι εγώ έχω μια συμπάθεια για τον Μακρόν. Για πολλά. Αλλά, δέστε το θαύμα που έκανε με την Νοτρ Ντάμ σε πέντε μόνο χρόνια!».
Η «Τελευταία Πνοή» του Κώστα Γαβρά θα βγει στις ελληνικές αίθουσες από την Rosebud 21 στις αρχές του 2025.
Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας διεξάγεται από τις 5 έως και τις 18 Δεκεμβρίου 2024, στις δύο αίθουσες της Ταινιοθήκης της Ελλάδος. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 13ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας στο επίσημο site του ή στις επίσημες σελίδες του στο Facebook και στο Instagram. Επιλεγμένα προγράμματα θα παρουσιαστούν και online.
