Με καταγωγή από το δοκιμασμένο από τις εμφύλιες διαμάχες Κόσοβο και μόνιμος κάτοικος Γερμανίας λόγω αυτών από πολύ μικρή ηλικία, ο 37χρονος Βισάρ Μορίνα γύρισε πέρυσι το «Ο Μπαμπάς Μου» («Babai»), την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του και με τον αφοπλιστικό νεορεαλισμό μιας ταινίας ενηλικίωσης μπήκε αμέσως στο προσκήνιο των πιο πολλά υποσχόμενων Ευρωπαίων δημιουργών, με πολλαπλές φεστιβαλικές διακρίσεις και συμμετοχές (κορυφαία εκ των οποίων το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι.το 2015) και φτάνοντας (σχεδόν) μέχρι τα Oσκαρ, αφού το «Ο Μπαμπάς Μου» ήταν η επίσημη πρόταση του Κοσόβου για το Ξενόγλωσσο Οσκαρ πέρυσι, χωρίς όμως να καταφέρει να μπει στην τελική πεντάδα.
Με αφορμή την προβολή του «Ο Μπαμπάς Μου» στις 28, 29 και 30 Νοεμβρίου αποκλειστικά στον κινηματογράφο ΑΣΤΟΡ, το Flix μίλησε με τον Βισάρ Μορίνα για τη δυσκολία της πρώτης ταινίας, το Κόσοβο που άφησε πίσω του και ένα κόσμο που επαναδιαπραγματεύεται βασικές αξίες και έννοιες σχεδόν από την αρχή.
Το «Ο Μπαμπάς Μου» είναι το σκηνοθετικό σας ντεμπούτο. Πώς επιλέξατε το θέμα και ποιές ήταν οι φιλοδοξίες σας για το φιλμ;
Υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για τους οποίους επέλεξα το θέμα. Καταρχάς όταν μετακόμισα λόγω της κλιμακούμενης βίας από το Κόσοβο στη Γερμανία, μου έλειπαν πολύ οι φίλοι μου, αλλά και το τοπίο της γενέτειράς μου και σε όλη τη μετέπειτα ζωή μου σκεφτόμουν τα παιδικά μου χρόνια εκεί. Θεωρώ εκείνα τα χρόνια ως την πιο χαρούμενη περίοδο της ζωής μου, παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες ήταν ήδη πολύ ζόρικες. Πρέπει να ήταν πραγματικά εφιαλτική η κατάσταση για τους γονείς μου, αλλά για μένα ως παιδί ήταν η φυσιολογική κατάσταση των πραγμάτων. Μου φάνηκε, λοιπόν, λογικό κι επόμενο να γυρίσω μια ταινία για την παιδική ηλικία. Eνας δεύτερος λόγος που οδήγησε στο «Ο Μπαμπάς Μου» ήταν οι ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού, που γυρίστηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τις οποίες μελετούσα όσο έγραφα το σενάριο και με εντυπωσίασαν (κι εξακολουθούν να με εντυπωσιάζουν) βαθύτατα. Φιλοδοξία μου, λοιπόν, ήταν να φτάσω κι εγώ στα ίδια επίπεδα ειλικρίνειας με το θέμα μου και τους χαρακτήρες, όπως εκείνες οι ταινίες, αλλά ταυτόχρονα να είμαι πιστός και στα δικά μου βιώματα, όσο μπορούσα.
Ποιες είναι οι βασικές σας καλλιτεχνικές επιρροές;
Ω…. Είναι τόσες πολλές και αλλάζουν διαρκώς. Oχι μόνο ταινίες και σκηνοθέτες. Αντλώ έμπνευση από τη μουσική και τη λογοτεχνία, ενδεχομένως περισσότερο από τις ταινίες, αλλά για να το περιορίσω στο σινεμά, θα πω ότι αυτή την περίοδο, αλλά και όσο γυριζόταν η ταινία, οι βασικές μου επιρροές ήταν η Λουκρεσία Μαρτέλ, ο Κάρλος Ρεϊγάδας και ο Πολ Τόμας Αντερσον.
Γεννηθήκατε στο Κόσοβο, αλλά μεγαλώσατε στην Γερμανία. Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία στην ταινία; Ποια χώρα αισθάνεστε πατρίδα σας;
Το «Ο Μπαμπάς Μου» δεν είναι η προσωπική μου ιστορία, έφτασα στη Γερμανία σε καλύτερες συνθήκες από αυτές του μικρού ήρωα της ταινίας, αλλά θυμάμαι πολύ καλά την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο Κόσοβο και τα αισθήματα που είχα όταν ήρθα στη Γερμανία. Με βάση αυτά έγραψα το σενάριο και σκηνοθέτησα την ταινία. Ακόμα προσπαθώ να αποσαφηνίσω τι σημαίνει σπίτι και πατρίδα για κάποιον. Αλλά ίσως τα πράγματα να είναι τελικά πολύ απλά κι, όπως είπε κι ο Χάινερ Μίλερ, το σπίτι να είναι απλώς το μέρος όπου έρχονται οι λογαριασμοί.
Γνωρίζουμε λίγα πράγματα για το Κόσοβο, ειδικά κατά την περίοδο πριν από τον εμφύλιο πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, κατά την οποία διαδραματίζεται η ταινία. Πώς αντικατοπτρίζει η ταινία την κατάσταση στην περιοχή;
Το «Ο Μπαμπάς Μου» διαδραματίζεται στηνεποχή πριν από τον εμφύλιο, στη δεκαετία του 90 επί Μιλόσεβιτς. Κύριο μέλημά μου ήταν να αποδώσω το αίσθημα της αγωνίας και του φόβου, που καταδυνάστευε τους κατοίκους στην καθημερινότητά τους. Αλλά η προσέγγισή μου ήταν περισσότερο ανθρωπιστική, παρά πολιτική, ή μάλλον προσπάθησα να αναδείξω την περιρρέουσα πολιτική κατάσταση μιλώντας σε ατομικό επίπεδο μέσα από τη διαπροσωπική σχέση του πατέρα με τον γιο.
Θα περιγράφατε το «Ο Μπαμπάς Μου» ως ένα προσφυγικό φιλμ ή ως μια ταινία για τη σχέση πατέρα-γιου;
Ποτέ δεν είδα την ταινία ως ένα προσφυγικό φιλμ. Κατά τη διάρκεια της γραφής του σεναρίου συνειδητοποίησα ότι το «Ο Μπαμπάς Μου» ήταν κυρίως μια ταινία για την εμπιστοσύνη και την απώλεια της αθωότητας. Ήταν αποκαλυπτικό όλο αυτό για μένα κι ένα σημαντικό βήμα για την ολοκλήρωση της ταινίας.
Το σκηνοθετικό σας στιλ είναι πολύ ρεαλιστικό. Πιστεύετε πως μια ταινία μυθοπλασίας μπορεί να αποδώσει τον κόσμο όπως πραγματικά είναι;
Oχι, σε καμία περίπτωση. Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις ως σκηνοθέτης είναι να προσεγγίσεις μια απειροελάχιστη λεπτομέρεια του κόσμου και να δείξεις πώς αισθάνεσαι γι’ αυτή. Αν το επιτύχεις αυτό, έχεις ήδη καταφέρει πολλά. Ηθελα το «Ο Μπαμπάς Μου» να είναι ρεαλιστικό, γιατί μιλάει για ανθρώπους, κι όταν γυρίζω μια ταινία θέλω να είμαι όσο το δυνατόν πιο αληθινός απέναντί τους, αλλά και απέναντι στον εαυτό μου. Η πιο σημαντική ερώτηση που θέτω στον εαυτό μου σε κάθε ταινία και σε κάθε σκηνή είναι αν την πιστεύω. Αν όχι, τότε ή τη διορθώνω για να γίνει αληθινή ή την πετάω.
Ακόμα προσπαθώ να αποσαφηνίσω τι σημαίνει σπίτι και πατρίδα για κάποιον. Αλλά ίσως τα πράγματα να είναι τελικά πολύ απλά κι, όπως είπε κι ο Χάινερ Μίλερ, το σπίτι να είναι απλώς το μέρος όπου έρχονται οι λογαριασμοί.
Το «Ο Μπαμπάς Μου» είναι μέχρι στιγμής η πιο ακριβή κινηματογραφική παραγωγή του Κοσόβου. Πόσο δύσκολο ήταν να βρείτε χρηματοδότες;
Η χρηματοδότηση της ταινίας έγινε κυρίως με γερμανικά κεφάλαια, αλλά κι η οικονομική ενίσχυση από το Κόσοβο ήταν σημαντική και σχεδόν εξωπραγματική για τα κινηματογραφικά δεδομένα της χώρας. Ήμουν πολύ τυχερός πάντως που συμμετείχαν στην παραγωγή η δημόσια γερμανική τηλεόραση και το ARTE. Χάρη σε αυτούς τα πράγματα έγιναν πολύ πιο εύκολα. Αν και για μένα περισσότερη σημασία έχει ο σωστός παραγωγός παρά τα πολλά χρήματα.
Ο μικρός Βαλ Μαλόκου ήταν αποκαλυπτικός στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Πόσο εύκολο ήταν να τον βρείτε και ποιες ήταν οι δυσκολίες στη συνεργασία μαζί του;
Hταν ξεκάθαρο πως η επιτυχία της ταινίας θα εξαρτιόταν από την επιλογή του αγοριού που θα ενσάρκωνε τον μικρό Νόρι. Η αναζήτηση κράτησε πέντε μήνες και σε κάποια φάση αγχωθήκαμε πως δε θα βρούμε κανένα αγόρι κατάλληλο για το ρόλο. Πέρασαν από οντισιόν κυριολεκτικά χιλιάδες παιδιά και στο τέλος πηγαίναμε από σχολείο σε σχολείο κι έτσι ανακαλύψαμε τελικά τον Βαλ, με βάση τον οποίο επιλέξαμε στη συνέχεια και τον ηθοποιό που θα ενσάρκωνε τον πατέρα, αφού έπρεπε να μοιάζουν φυσιογνωμικά. Τα γυρίσματα προσαρμόστηκαν εκ των πραγμάτων στις ανάγκες του, αν κι αποδείχθηκαν τελικά πολύ εύκολα, καθώς μάθαινε σταδιακά κι ανά σκηνή το ρόλο του κι εκτός αυτού αποδείχθηκε εξαιρετικά ταλαντούχος κι έξυπνος. Τον αγαπώ.
Η ταινία συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ και κέρδισε το βραβείο της Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι το 2015. Τι σημαίνουν τα βραβεία για σας; Είναι το φεστιβάλ ο μόνο τρόπος για να στρέψει ένας νέος σκηνοθέτης τα βλέμματα πάνω του;
Όπως όλα τα φεστιβάλ, έτσι και το Κάρλοβι Βάρι, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να παρουσιάσεις τη δουλειά σου και να γίνεις γνωστός. Τα βραβεία διευκολύνουν τους δημιουργούς να βρίσκουν πιο έυκολα χρηματοδότηση για τις επόμενες δουλειές τους κι αυτό είναι το πιο σημαντικό για μένα. Στην τελική οι ταινίες δεν κι αυτές παρά προϊόντα και τα κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι ο μοναδικός τρόπος για να προωθήσεις τα έργα σου. Θα πρέπει να είναι χαζός κάποιος για να το αρνηθεί και να βασιστεί μόνο στην ατομική προώθηση. Χωρίς τα φεστιβάλ οι περισσότεροι από τους πιο ενδιαφέροντες σκηνοθέτες παγκοσμίως δε θα υπήρχαν και το κυριότερο δεν θα επιβίωναν.
Μιλήστε μας για τα επόμενα σχέδια σας. Eχετε επιλέξει θέμα για την επόμενη ταινία σας; Θα αφορά κι αυτή στο Κόσοβο;
Oχι, η επόμενη ταινία μου δεν έχει σχέση με το Κόσοβο, διαδραματίζεται σε μια γερμανική επαρχία κι έχει ως θέμα έναν 45χρονο άνδρα, ο οποίος δουλεύει σε μια μεγάλη εταιρεία και πέφτει θύμα bullying από τους συναδέρφους του. Αλλά σαφώς θέλω να επιστρέψω στο Κόσοβο και να γυρίσω ξανά μια ταινία εκεί. Πριν τα γυρίσματα του «Ο Μπαμπάς Μου» φοβόμουν να σκηνοθετήσω εκεί, τελικά όμως αποδείχτηκε μια υπέροχη εμπειρία.
H ταινία «Ο Μπαμπάς μου» διανέμεται διεθνώς απο τη Heretic Outreach και η συγκεκριμένη πρωτοβουλία πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Hubert Bals Fund
Αμέσως μετά τις προβολές στο ΑΣΤΟΡ, το «O Μπαμπάς Μου» θα είναι διαθέσιμο για online streaming σε συνεργασία με την διαδικτυακή πλατφόρμα MUBI. Οι θεατές που θα παρακολουθήσουν την ταινία στο ΑΣΤΟΡ θα έχουν την μοναδική ευκαιρία να αποκτήσουν δωρεάν συνδρομή δύο μηνών στο MUBI για να απολαύσουν αγαπημένες ταινίες και να ανακαλύψουν σπάνια κινηματογραφικά διαμάντια.
