Το «Πέρα από τον Τοίχο» έφτασε στο 79ο Φεστιβάλ Βενετίας χωρίς επίσημη άδεια από την Ιρανική κυβέρνηση, την ώρα που ο Τζαφάρ Παναχί (επίσης με ταινία στο Διαγωνιστικό τμήμα της Βενετίας) και ο Μοχάμαντ Ρασούλοφ βρίσκονταν στη φυλακή κινητοποιώντας τη διεθνή κοινότητα υπέρ της αποφυλάκισής τους και κυρίως έφτασε στη Βενετία λίγο πριν στο Ιράν ξεσπάσει ένα από τα μεγαλύτερα κύματα διαμαρτυρίας των γυναικών με αφορμή τη βίαιη σύλληψη και το θάνατο της Μαχσά Αμινί. Λίγους μήνες αργότερα - και ενώ η Ιρανική κυβέρνηση δεν θέλησε ούτε να απαγορέψει την ταινία αλλά ούτε και να της δώσει έγκριση για να προβληθεί κανονικά στη χώρα της - η ταινία του Βαΐντ Τζαλιλβάντ έγινε η επίσημη υποοβολή της χώρας για το Οσκαρ Διεθνούς Ταινίας.
Ενας εφιάλτης, που ολοκληρώνεται μόνο όταν κάθε αίσθηση λογικής και ανθρωπιάς έχει ισοπεδωθεί, το «Πέρα από τον Τοίχο» είναι ταυτόχρονα μια παραβολή για τον πολιορκημένο λαό του Ιράν αλλά και μια πραγματικότητα που παίζει με τον ρεαλισμό όχι μόνο για να τον ακυρώσει αλλά και για να τον θέσει στη σωστή βάση μιας καθημερινότητας που δεν διαφέρει πολύ από τα «σκοτάδια» των ηρώων του.
Στην τρίτη του ταινία μετά το «Μια Τετάρτη του Μαΐου» και την «Περίπτωση Συνείδησης», ο Βαΐντ Τζαλιλβάντ αφηγείται την ιστορία ενός τυφλού άντρα που θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του του και τη σχέση του με με μια γυναίκα που κρύβεται στο διαμέρισμά του και σταδιακά εισβάλλει στον κόσμο μέσα από τη δική του οπτική. Στο Flix μας μιλάει για τη λογοτεχνία και τους ανθρώπους που έφτιαξαν το σινεμά του.
Το «Πέρα από τον Τοίχο» θα προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 20 Απριλίου.
Ο Ναβίντ Μοχαμαντζάντεχ και η Νταϊάνα Χαμπίμπι στις πρόβες για το «Πέρα από τον Τοίχο»
Οταν γράφεις μια ιστορία θες να στείλεις ένα οικουμενικό μήνυμα. Ηθελα να απευθυνθώ σε οποιονδήποτε σε όλες τις γωνιές της Γης βιώνει την ίδια απελπισία. Και να προσπαθήσω να δώσω μια διέξοδο προς την ελπίδα και το όνειρο. Αλλά σε μια χώρα σαν το Ιράν που ζούμε υπό απολυταρχικό καθεστώς, είναι δύσκολο να αγνοήσεις συγκεκριμένες πτυχές μιας εφιαλτικής καθημερινότητας. Η έμπνευση μου ήταν το Ιράν, αλλά θα ήθελα η ταινία μια μιλάει και σε μια οποιαδήποτε άλλη κοινωνία.
Η ταινία ξεκίνησε από ένα ηχητικό αρχείο του ίσως σημαντικότερου ερευνητή του Ιράν, ο οποίος καθώς έκανε μάθημα στο πανεπιστήμιο σχεδόν ικέτευε τους καλλιτέχνες και τους δασκάλους της χώρας να επιστρέψουν στον κόσμο την ελπίδα που έχουν χάσει. Αναζητώντας την ιδέα για τη νέα μου ταινία, αυτή η ικεσία αυτού του μεγάλου δασκάλου με κινητοποίησε να αναζητήσω κι εγώ τρόπους για να εμφυσήσω την ελπίδα στον κόσμο, στον κόσμο που υποφέρει. Αρχισα να περιπλανιέμαι στην πόλη, άρχισα να προσέχω τα συνθήματα στους τοίχους και ένα βράδυ που ήμουν καλεσμένος σε φίλους, μετά το φαγητό, κάνοντας ένα τσιγάρο ήρθε στο μυαλό μου ένα ποίημα ενός σύγχρονου Ιρανού ποιητή και άρχισα να το απαγγέλλω μια, δύο, τρεις... πενήντα φορές περίπου. Ελεγε περίπου πως «ας πούμε πως μας πήραν τα πάντα, το φαγητό από το τραπέζι μας, τις λέξεις από τα βιβλία μας, τα χαμόγελα από τα χείλη μας, αλλά τι θα κάνουν με τα όνειρά μας;».
Οπως λέω πάντα, το σινεμά μου οφείλεται σε δύο πράγματα: στην λογοτεχνία και στους ανθρώπους.»
Τα μάτια μας βλέπουν την πραγματικότητα, αλλά η ψυχή μας βλέπει την αλήθεια. Ο ήρωας της ταινίας, όταν χάνει το φως του, μπορεί πλέον να δει καθαρά την πραγματικότητα. Αν κοιτάξουμε τη ζωή με τα μάτια της ψυχής μπορούμε να βρούμε τις απαντήσεις που ψάχνουμε. Γι' αυτό και στην ταινία όλα βρίσκονται σε επίπεδο υπερβολής: ο ήχος, αυτά που βλέπει ο θεατής... Ολα, από ένα άγγιγμα μέχρι μια μεγάλη ανατροπή, όλα αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Οταν χάνεις μια αίσθηση, οι υπόλοιπες οξύνονται και μόνο τότε μπορείς να δεις την αλήθεια πίσω από την πραγματικότητα.
Κανένας καλλιτέχνης, κανένας άνθρωπος της σκέψης, καμία σκέψη δεν έχει θέση στη φυλακή. Αυτό είναι το πιο σημαντικό μήνυμα που μπορώ να απευθύνω στην ιρανική κυβέρνηση. Δεν έχει καμία σημασία αν διαφωνώ καλλιτεχνικά με τον Τζαφάρ Παναχί ή τον Μοχάμαντ Ρασούλοφ. Η θέση τους δεν είναι στη φυλακή.
Οπως λέω πάντα, το σινεμά μου οφείλεται σε δύο πράγματα: στην λογοτεχνία και στους ανθρώπους. Με όλο το σεβασμό σε άλλους σκηνοθέτες της γενιάς μου, εγώ προτιμώ να συναναστρέφομαι με καθημερινούς ανθρώπους. Ισως αυτό είναι που κάνει το σινεμά μου διαφορετικό. Δεν με ενδιαφέρει να ζω ανάμεσα σε καλλιτέχνες και να μιλάω συνέχεια για την τέχνη. Με ενδιαφέρει η πραγματική ζωή.
Με την Νταϊάνα Χαμπίμπι στα γυρίσματα
Στο Ιράν έχουμε πολλούς καλούς ηθοποιούς αλλά κάθε φορά που γράφω ένα ρόλο έχω στο μυαλό μου τον Ναβίντ Μοχαμαντζάντεχ. Εχει ένα χαρακτηριστικό που ίσως δεν έχουν άλλοι ηθοποιοί. Υποφέρει για τους ρόλους του και αντέχει κάθε δυσκολία, όχι για να γίνει καλύτερος ηθοποιός, αλλά για να νιώσει τον χαρακτήρα, να γίνει ο χαρακτήρας που υποδύεται.
Η Νταϊάνα Χαμπίμπι που υποδύεται τη Λεϊλά ήταν μαθήτριά μου σε ένα κύκλο μαθημάτων υποκριτιής. Ηταν πολύ έξυπνη, ενστικτώδης, συναισθηματική, αλλά ήταν ερασιτέχνης, απαίδευτη ως ηθοποιός. Δούλεψε στο γραφείο μου ως γραμματέας, αλλά δεν ήταν καλή ούτε και σε αυτό. Εμένα όμως δεν με ενδιέφερε αυτό. Ηταν ένας τρόπος για να την «εκπαιδεύσω». Της ζήτησα μια φορά την εβδομάδα να βγαίνει στο δρόμο να χάνεται μέσα στο πλήθος, να βρει την ηρωίδα της ταινίας, να γίνει η ηρωίδα της ταινίας. Να επιστρέφει κάθε φορά χωρίς να μπορώ να ξεχωρίσω αν είναι η Νταϊάνα της πραγματικής ζωής ή η Λέιλα της ταινίας. Της ζήτησα να μάθει να μην υποδύεται. Να γίνει μια ανώνυμη γυναίκα στο πλήθος. Δεν ήξερε ότι την προετοίμαζα για τον κεντρικό ρόλο της ταινίας. Οταν της το είπα, σταμάτησα να την πληρώνω ως γραμματέα και της απαγόρεψα να παίρνει χρήματα με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, ούτε από την οικογένειά της, παρά μόνο δουλεύοντας. Για έξι μήνες έκανε διάφορες δουλειές, ανέλαβε τη φροντίδα ενός ορφανού παιδιού που είναι τελικά αυτό που παίζει και στην ταινία. Της είχα ζητήσει να με εμπιστευθεί. Και το έκανε.
Η αγάπη είναι η μόνη που μπορεί να γεννήσει την ελπίδα και να μας καθησυχάσει ότι η ζωή θα συνεχιστεί...»
Υπάρχει μια ρήση ενός Ιρανού φιλοσόφου που συναντά τη θεματική της ταινίας. Λέει πως όταν οι δυσκολίες της ζωής περνούν είτε σαν όνειρο είτε σαν ένας εφιάλτης, εσύ το μόνο που πρέπει να κάνεις είναι υπομονή.
Το μόνο πράγμα που μπορεί να μας απελευθερώσει από τα κελιά μας είναι η αγάπη. Οι άνθρωποι σήμερα είμαστε κλεισμένοι ο καθένας στον κόσμο του, πιεσμένοι από διαφορετικές πλευρές, δυστυχισμένοι, χωρίς να βλέπουμε στον ορίζοντας μια αχτίδα ελπίδας. Η αγάπη είναι η μόνη που μπορεί να γεννήσει την ελπίδα και να μας καθησυχάσει ότι η ζωή θα συνεχιστεί...
Το «Πέρα από τον Τοίχο» θα προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 20 Απριλίου.
