Η Πετρούνια είναι μια γυναίκα 32 χρόνων, σε μια μικρή πόλη της Βόρειας Μακεδονίας - τίποτε δεν της δίνει σιγουριά για το μέλλον, ούτε η επικριτική μητέρα της, ούτε οι εργοδότες που τη χουφτώνουν και δεν την προσλαμβάνουν, ούτε η αυστηρή κοινωνία της που την τοποθετεί σ' ένα βολικό περιθώριο. Κι έτσι η Πετρούνια θ' αποφασίσει να τα βάλει με όλους και με όλα, με μια μόνο... βουτιά: θα πέσει στ' αγιασμένα νερά των Θεοφανίων, θα πιάσει τον Σταυρό που προορίζεται για τους άντρες του χωριού και δεν θα δεχτεί να τον επιστρέψει, μέχρι να νιώσει ότι, τουλάχιστον, έχει εκτονώσει την οργή της.
Στην τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία της, η Τεόνα Στρούγκαρ Μιτέφσκα, με όπλο το σενάριό της και μια μαγική ερμηνεία από τη Ζορίτσα Νουσέβα, χτίζει μια απίθανη σάτιρα της βαλκανικής νοοτροπίας και, μαζί, μια πικρή κωμωδία για τη θέση της γυναίκας, σήμερα και πάντα, απέναντι σε μια κοινωνία που αρνείται να την αποδεχτεί γι' αυτό που είναι. Προσκεκλημένη του 60ού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, η Μιτέφσκα, με πυγμή αλλά και χιούμορ, μίλησε στο Flix ψάχνοντας, σε 6 βήματα, αν υπάρχει Θεός στο σημερινό κόσμο και πώς τον/τη/το λένε!
Η πραγματική ιστορία Η αδερφή μου, που έχει πολύ καλή «μύτη» για ν’ ανακαλύπτει πράγματα (είναι παραγωγός και ηθοποιός και στην ταινία), διάβασε πρώτη αυτή την ιστορία και μου είπε να τη μελετήσω, γιατί είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Είναι μια ιστορία που κουβαλάει τόσα σημαντικά πράγματα που εγώ, ανέκαθεν, ήθελα να πω για την κοινωνία μου, τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στα Βαλκάνια. Ηταν μια χρυσή ευκαιρία, επικοινωνήσαμε αμέσως για να εξασφαλίσουμε τα δικαιώματα, τη γράψαμε σχεδόν με αυτόματη γραφή και, μετά, πάρα πολύ γρήγορα εξελίχθηκε και στήθηκε η ταινία, ήταν, πραγματικά, σαν ένα μικρό θαύμα.
Μια Πετρούνια έξω από το σύστημα Αυτή η ταινία είναι συμπαραγωγή κι όλα τα χρήματα έρχονται από ταμεία πολιτισμού διαφόρων χωρών. Ετσι δεν εξαρτάσαι από «εμπορικά» χρήματα, από τηλεοράσεις κι αυτό σου δίνει μια απίστευτη ελευθερία. Αυτή η ταινία ήταν η πιο εύκολη να χρηματοδοτηθεί απ’ όλες τις ταινίες μου, ίσως κι επειδή έχει στοιχεία σάτιρας, οι καταστάσεις είναι τόσο παράλογες που δεν μπορείς ν’ αντισταθείς στο γέλιο. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το ευρωπαϊκό σύστημα χρηματοδότησης, επιβάλλει να έχεις πρώτα το κεφάλαιο από τη δική σου χώρα. Αυτό για μένα είναι πάντα πρόβλημα γιατί δεν είμαι μέρος της γνώριμης κλίκας. Με την «Πετρούνια», είχα την τύχη, για πρώτη φορά, η επιτροπή στη Βόρεια Μακεδονία να ψηφίσει για πρώτη φορά «τυφλά», χωρίς να γνωρίζει τα ονόματα των συντελεστών. Πέρασε αέρα και μετά, όταν ανακάλυψαν ποιου ήταν η ταινία, δεν μπορούσαν να το πάρουν πίσω. Κατόπιν αυτού, άλλαξαν πάλι τον κανονισμό.
Για μένα ο φεμινισμός δεν είναι η πάλη των γυναικών εναντίον των αντρών. Κάθε γυναίκα και κάθε άντρας θα έπρεπε να είναι φεμινιστές, δηλαδή να υπερασπίζονται τη δικαιοσύνη, την ισότητα για όλους μας.»
φωτό Αρης Ράμμος
Ζορίτσα Νουσέβα, χωρίς λόγια Η Ζορίτσα, η πρωταγωνίστρια της ταινίας, συνδέθηκε με την προσωπικότητα της Πετρούνια αμέσως, αλλά το ίδιο θα συνέβαινε με πολλές γυναίκες. Είναι μια πολύ διαισθητική ηθοποιός, έχει μεγάλη συναισθηματική νοημοσύνη – αντίθετα δεν είναι πολύ ομιλητική, δεν μπορεί να σου εξηγήσει πολλά, αλλά καταλαβαίνει αμέσως, είναι ιδιαίτερα οξυδερκής, καταλαβαίνει συναισθήματα, συσχετισμούς. Ηταν πολύ ενδιαφέρον να δουλεύεις μαζί της γιατί η επικοινωνία μας ήταν σαν χορός, ήταν εκπληκτική εμπειρία. Αυτό που χρειάστηκε τον περισσότερο χρόνο ήταν να την κάνω να μ’ εμπιστευτεί. Από τη στιγμή που το κέρδισα αυτό, όλα ήταν εφικτά.
Φεμινισμός σημαίνει, απλώς, το δίκαιο Κατ’ αρχάς, δεν έχω κανένα πρόβλημα να χαρακτηρίζεται η ταινία ως «φεμινιστική», γιατί είναι μια φεμινιστική ταινία. Επιπλέον είναι μια ταινία για το άτομο που εναντιώνεται στους κοινωνικούς κανόνες. Αλλά είναι η ιστορία μιας γυναίκας που θέλει να επιβληθεί, να διεκδικήσει τη θέση της μέσα στον πολιτισμό όπου ζει. Γιατί να μην θέλω να χαρακτηριστεί ως φεμινιστική; Για μένα ο φεμινισμός δεν είναι η πάλη των γυναικών εναντίον των αντρών. Κάθε γυναίκα και κάθε άντρας θα έπρεπε να είναι φεμινιστές, δηλαδή να υπερασπίζονται τη δικαιοσύνη, την ισότητα για όλους μας. Κι αυτό είναι η ταινία, η ιστορία ενός ανθρώπου που απελευθερώνεται από τη φυλακή όπου την έχει βάλει η κοινωνία.
Εδώ είναι Βαλκάνια Εχω ταξιδέψει πολύ μ’ αυτήν την ταινία και διαπιστώνω ότι λειτουργεί εμπορικά. Εχει στοιχεία με τα οποία ταυτίζονται όλοι, απ’ όπου κι αν προέρχονται, όπως είναι το χάσμα των γενεών, η σχέση των γονιών με τα παιδιά τους. Σιχαίνομαι να μιλώ για παγκοσμιότητα, αλλά η αλήθεια είναι ότι η ανθρώπινη ιστορία εκλαμβάνεται παντού με τον ίδιο τρόπο. Τα ζητήματα είναι η οικογένεια, η αγάπη, η απελευθέρωση, η δικαιοσύνη κι αυτά τα νιώθουν όλοι. Εκείνο που είναι ιδιαίτερο για τους βαλκανικούς λαούς, είναι η συγκάλυψη, πώς περιτυλίγονται τα πράγματα. Τα ίδια στοιχεία ένας Ιάπωνας θα τα τύλιγε άψογα, ένας Βαλκάνιος θα στα πετούσε στη μούρη. Οπότε ίσως αυτό είναι που εμείς, ως Βαλκάνιοι, αναγνωρίζουμε στην ταινία, αυτό είναι που έχουμε κοινό.
Υπάρχει Θεός Οταν ήμουν 17 χρόνων, τελείωνα το σχολείο στην Αμερική. Μεγάλωσα μέσα στον κομμουνισμό, διάβαζα Σαρτρ, θεωρούσα τον εαυτό μου υπαρξίστρια. Ζούσα στην πολιτεία της Νέας Υόρκης κι έγραφα μια εργασία για τον Θεό, η οπτική μου είναι πως δεν υπάρχει Θεός και η καθηγήτριά μου την έκοψε. Μου έγραψε πάνω, «πώς τολμάς ν’ αμφισβητείς την ύπαρξη του Θεού». Ταράχτηκα πολύ, τηλεφώνησα στον πατέρα μου και τον ρώτησα, μπαμπά εσύ πιστεύεις ότι υπάρχει αυτό το πλάσμα; Και μου είπε, δεν ξέρω, αλλά αν η ιδέα μιας ύπαρξης ανώτερης από εμένα με ωθεί να γίνω καλύτερος, ως άνθρωπος και να δημιουργήσω κάτι που διευρύνει την ανθρώπινη φύση μου, θα σου πω ναι, υπάρχει. Θεός είναι η ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι συνδεόμαστε μ’ έναν τρόπο. Επιλέξαμε να συνδεθούμε με τον υλιστικό τρόπο, θα μπορούσαμε να έχουμε επιλέξει τον πνευματικό. Και στις δυο περιπτώσεις, έχουμε την ομορφιά μέσα μας.
