Πριν λίγες μόλις μέρες, το Φεστιβάλ Καννών και ο παγκόσμιος Τύπος δεν είχε στο στόμα του παρά τη νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, τις «Ιστορίες Καλοσύνης», σε σενάριο που έγραψε μαζί με τον Ευθύμη Φιλίππου, «όπως παλιά». Κι αν ο κόσμος όλος βούιζε από ανυπομονησία ή σχόλια για την ταινία, κι αν η πόλη των Καννών ήταν γεμάτη απ’ αυτή την εθιστική βαβούρα, ο Ευθύμης Φιλίππου κάθισε για λίγο στην ησυχία ενός δωματίου του Carlton με ωραία θέα και μίλησε στο Flix. Μαζί του και ο Γιώργος Στεφανάκος, επιφανής συμβολαιογράφος στο επάγγελμα, αλλά και μια cult παρουσία στο «Poor Things» και, τώρα, στη νέα ταινία: εκείνος είναι ο ήρωας, ο R.M.F., με τον οποίο όλα ξεκινούν κι όλα τελειώνουν. Σαν την κουβέντα μας, που εκείνος άνοιξε κι εκείνος σχεδόν έκλεισε. Κι οι δυο μαζί αναλογίστηκαν πόσα είδη καλοσύνης υπάρχουν, αν ο σουρεαλισμός είναι ο νέος ρεαλισμός και πώς η δημιουργία συνδέεται με την εξουσία. Με όμορφα λόγια και πολλά γέλια και κάποιες σοφές σκέψεις ανάμεσα.
Διαβάστε ακόμη: Αυτές είναι οι 10 ταινίες που ο Ευθύμης Φιλίππου θέλει να μοιραστεί με το κοινό
Ο Ευθύμης Φιλίππου, φυσικά, διανύει τη δική του πορεία στα γράμματα, ως συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος, αλλά η κινηματογραφική (και φιλική, άλλωστε), σχέση του με τον Γιώργο Λάνθιμο δεν είναι… διαλειμματική, παρότι αυτή εδώ η ταινία μοιάζει σαν ένα come back σε μια γνώριμη στο κοινό τους συλλογιστική και στο χαρακτηριστικό, absurdum χιούμορ τους.
Η πρώτη τους κινηματογραφική συνεργασία ήταν ο «Κυνόδοντας», το 2009, που κέρδισε το Βραβείο του Un Certain Regard στις Κάννες κι ήταν υποψήφιος για το Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας. Οι «Αλπεις», το 2011, κέρδισαν το Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Βενετίας, ο «Αστακός» ήταν υποψήφιος για Οσκαρ Σεναρίου, έχοντας ήδη κερδίσει το Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες και ο «Θάνατος του Ιερού Ελαφιού» τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου στο μεγάλο γαλλικό φεστιβάλ. Ο Γιώργος Λάνθιμος συνέχισε με δυο ταινίες, εκείνες που διεύρυναν και το κοινό του περισσότερο, την «Ευνοούμενη» και το «Poor Things», με σεναριογράφο τον Τόνι ΜακΝαμάρα. Και να που τώρα επανέρχεται, ταχύτατα, σε μια νέα (ή παλιά) συνεργασία με τον Ευθύμη Φιλίππου, τις «Ιστορίες Καλοσύνης», που μόλις έκαναν πρεμιέρα στις Κάννες (με βραβείο Ερμηνείας στον Τζέσι Πλέμονς). Η ταινία βγαίνει πρώτη σε όλο τον κόσμο, στις ελληνικές αίθουσες, την Πέμπτη, 30 Μαΐου, από τη Feelgood.
Γι’ αυτή τη μεγάλη πορεία που κι αν ρίχνει ματιές πίσω, οπωσδήποτε κοιτάζει μπροστά και για την ανθρώπινη καλοσύνη που πόσα είδη, πια, αντέχει να έχει, μιλήσαμε με τον Ευθύμη Φιλίππου, με τις μικρές παρεμβάσεις του Γιώργου Στεφανάκου, σε μια ημίωρη ελληνικότατη κυψελίδα, στην καρδιά του φουριόζου Διεθνούς Φεστιβάλ των Καννών.
Να ξεκινήσουμε από εσάς, κύριε Στεφανάκο. Επειδή μάλλον δεν θα μας πείτε τι σημαίνουν τα αρχικά του ήρωά σας, R.M.F., θα μας πείτε πώς ξεκίνησε η κινηματογραφική σας περιπέτεια με τον Γιώργο Λάνθιμο και πώς νιώθετε που ξαφνικά έχετε αποκτήσει ένα cult status;
Μου είπε ο Γιώργος ο Λάνθιμος κι απλώς το έκανα, δεν συζητήσαμε κάτι γι’ αυτό. Cult status; (γάργαρο γέλιο)
Ευθύμη η νέα σας ταινία με τον Λάνθιμο χαρακτηρίζεται στα media ως come back. Εσύ ένιωσες στη συνεργασία σας κάποια παύση ή ήταν κάτι που συζητούσατε σε όλο το διάστημα;
Ευθύμης Φιλίππου Εγώ δεν έχω νοιώσει κάποια παύση, με την έννοια ότι με τον Γιώργο, επειδή πια μέσα στα χρόνια έχει δημιουργηθεί και μια άλλη σχέση, πέρα από την επαγγελματική, υπάρχει μία επικοινωνία συνεχής. Οπότε ακόμα κι όταν ο Γιώργος είναι σε δουλειές όπου εγώ δεν εμπλέκομαι, υπάρχει ένα πάρε-δώσε, μου στέλνει, του στέλνω, ξέρω, ξέρει τα πράγματα που κι εγώ κάνω ξεχωριστά και, ταυτόχρονα, υπάρχουν δουλειές που δουλεύονται παράλληλα, έτσι κι αλλιώς. Οπότε είμαστε σε μια επικοινωνία για τα δικά μας συνεχόμενη. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια δεν είναι ότι χαθήκαμε και ξαφνικά βρεθήκαμε στο γύρισμα. Ο Γιώργος Στεφανάκος, επίσης, ήταν και στο «Poor Things», στην επόμενη ταινία εγώ πάλι θα περάσω μια βόλτα, παρότι δεν έχω καμία σχέση.
Γιώργος Στεφανάκος Κάνουμε παρέα, στο πλαίσιο της φιλίας μας έγινε αυτό.
Ευθ. Φ. Ηταν κάτι το οποίο απλώς άργησε να συμβεί, θα μπορούσε να συμβεί νωρίτερα, οπότε να μην υπήρχε αυτό το κενό διάστημα. Επίσης – τώρα μιλάω για τον Γιώργο κι ίσως δεν θα ‘πρεπε – δεν υπάρχει κάποιο πλάνο στο μυαλό του, ότι τώρα θα κάνει μία «τέτοιου είδους» ταινία και μετά μάλλον θα πρέπει να γίνει κάτι «άλλο». Είναι τι προκύπτει, πώς προκύπτει και πότε βρίσκονται τα χρήματα και πότε είναι οι συνθήκες κατάλληλες. Οπότε τώρα έτυχε να γίνει αυτό, το οποίο είχε ξεκινήσει το 2015.
Αυτή η συνεργασία μας έχει ξεκινήσει τόσα χρόνια πριν και δεν υπήρχε ούτε το "Poor Things", ούτε η "Ευνοούμενη", σίγουρα δεν έγινε επί τούτου, δηλαδή "τώρα ας κάνουμε μια ταινία που θα είναι τελείως αντίθετη για να γίνει μια σύγχυση".»
Η δική σας συνεργασία χαρακτηρίζει τις ταινίες του, ωστόσο. Είναι μια ταινία του Λάνθιμου-Φιλίππου κι είναι μια ταινία του Λάνθιμου, έχουν διαφορές πολύ μεγάλες, το αποτέλεσμα της συνεργασίας σας είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό. Οπότε πώς αισθάνεσαι που θα δει τώρα την ταινία το κοινό που είδε το «Poor Things», που ήταν πιο ευρύ;
Ευθ. Φ. Είναι κάτι που δεν σκεφτόμουν πριν. Επειδή αυτή η συνεργασία μας έχει ξεκινήσει τόσα χρόνια πριν και δεν υπήρχε ούτε το «Poor Things», ούτε η «Ευνοούμενη», κατ’ αρχάς σίγουρα δεν έγινε επί τούτου, δηλαδή «τώρα ας κάνουμε μια ταινία που θα είναι τελείως αντίθετη για να γίνει μια σύγχυση». Συμφωνώ ότι θα ζοριστούν άνθρωποι, γιατί με τις προηγούμενες ταινίες είχε δημιουργηθεί μία αίσθηση συγκεκριμένη, τελείως διαφορετική από την αίσθηση που προκαλεί αυτή εδώ η ταινία. Οπότε θα υπάρξει κόσμος που θα πάει να δει κάτι το οποίο είναι πιο κοντά στα προηγούμενα, αλλά θα δει κάτι το οποίο είναι πιο κοντά στα… πιο προηγούμενα.
Επίσημη πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Καννών
Στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας, ο Γιώργος Λάνθιμος είπε ότι ο πρώτος άνθρωπος που εμπιστεύτηκε σ’ αυτό το χώρο ήσουν εσύ. Τι κομμάτι της επιτυχίας των ταινιών του αισθάνεσαι ότι επωμίζεσαι;
Ευθ. Φ. Μέχρι να γίνει η κάθε ταινία εμπλέκονται τόσοι άνθρωποι, είναι τόσο χρονοβόρο, τόσο δύσκολο αρκετές φορές, που δεν μπαίνεις σε καμία διαδικασία να σκεφτείς «ποσοστά» και τέτοια. Όλα εξαρτώνται από τόσους πολλούς ανθρώπους. Πέρα από το ότι μπορεί να κάτσω με τον Γιώργο να δουλέψουμε – ξέρεις, είναι το πρώτο σκαλί μιας πολύ μεγάλης σκάλας το σενάριο. Οπότε το πρώτο σκαλί έχει πολλές ευκολίες και δεν σε νοιάζουν και πολλά πράγματα, και λες, θα δούμε. Δεν μπαίνεις στη διαδικασία μετά, όταν θα έχεις τελειώσει και θα έχεις φτάσει στο πάνω σκαλί να σκεφτείς, «πόσο έχω συνεισφέρει σ’ αυτό το ανέβασμα της σκάλας», γιατί η απάντηση μπορεί να είναι, από πολύ λίγο, μέχρι πολύ. Οχι, δεν το σκέφτομαι κι επειδή πια και με τον συγκεκριμένο άνθρωπο υπάρχει αυτή η φιλική σχέση, είναι σαν να δουλεύουμε μαζί κάτι το οποίο είναι κοινό. Από την άλλη, φυσικά συνειδητοποιώ ότι η δουλειά του Γιώργου, σε πρακτικό επίπεδο, έχει άλλες ευθύνες, άλλο τρέξιμο, άλλες διαδικασίες. Εγώ κάθομαι σ’ ένα δωμάτιο και γράφω.
Η ταινία έχει τρεις ιστορίες, στις οποίες παίζουν οι ίδιοι ηθοποιοί, διαφορετικούς ρόλους. Πώς έγινε αυτό το ταίριασμα;
Αρχίσαμε να γράφουμε το 2015, χωρίς να έχουμε ιδέα ποιοι ηθοποιοί θα παίξουν. Το ’15 δεν υπήρχε καν στο προσκήνιο η Εμα Στόουν. Η πρώτη ιστορία, που αυτή ήταν να γίνει ολόκληρη η ταινία, ξεκίνησε το ’15 – μετά, όταν είπαμε ότι θα βάλουμε άλλες δύο ιστορίες και θα γίνει ένα τρίπτυχο, δυο-τρία χρόνια αργότερα, η μόνη που ξέραμε ότι θα συμμετέχει, ήταν η Εμα, γι’ αυτό και ο χαρακτήρας της στην τρίτη ιστορία ήταν γραμμένος ως «Εμιλι», αλλά μόνο αυτό. Οι υπόλοιποι βρέθηκαν πριν την παραγωγή. Το ότι οι ίδιοι ηθοποιοί ενσαρκώνουν άλλους ήρωες στην κάθε ιστορία προέκυψε πολύ λίγο πριν ξεκινήσει η παραγωγή.
Οσο ήμουν πιο μικρός, νομίζω ήμουν πιο κακομαθημένος. Θεωρούσα, ως σεναριογράφος, ότι έπρεπε να γίνει το δικό μου. Περνώντας τα χρόνια, καταλαβαίνω κατ’ αρχάς πόσο σαχλό ήταν, κατά δεύτερον πόσο ενδιαφέρον έχει ν’ αφήνεις τα πράγματα και να μην εμπλέκεσαι σε περιοχές που δεν είναι δικές σου. Γιατί μετά δημιουργείται κάτι το οποίο είναι τόσο διαφορετικό απ’ αυτό που έχεις σκεφτεί, που σου δίνει μεγάλη ικανοποίηση, να βλέπεις πώς ένας άνθρωπος έχει πάρει κάτι και το έχει κάνει κάτι άλλο, δικό του ενδεχομένως αλλά που μέσα του υπάρχεις κι εσύ.»
Αν μπορούμε να πούμε, γενικά, ότι οι «Ιστορίες Καλοσύνης» περιγράφουν σχέσεις εξουσίας, ταυτόχρονα δεν ακολουθούν τη συμβατική θεώρηση της εξουσίας στα φύλα. Αυτό έγινε σκόπιμα;
Ευθ. Φ. Νομίζω ότι πάντα προσέχουμε να μην υπάρχει μία στερεοτυπική περιγραφή χαρακτήρων, με την έννοια ότι οι άντρες είναι οι δυνατοί και οι γυναίκες είναι τα θύματα, ή το αντίστροφο. Πάντα προσπαθούμε να υπάρχει μια ισορροπία στο ότι ο ανθρώπινος πόνος, η ανθρώπινη κακία και η ανθρώπινη χαρά υπάρχουν και, από εκεί και πέρα, αν θα είναι άντρας ή γυναίκα έχει να κάνει με το τι θα είναι πιο ενδιαφέρον, τι θα μπορούσε να εξελίξει την ιστορία καλύτερα.
Εχετε αισθανθεί ότι είστε άνθρωποι που έχετε εξουσία απέναντι στα πράγματα;
Ευθ. Φ. Οσο ήμουν πιο μικρός, νομίζω ήμουν πιο κακομαθημένος σε σχέση μ’ αυτό. Θεωρούσα ότι έπρεπε να γίνει το δικό μου, ακόμα κι όταν είχε να κάνει με πράγματα που δεν είχαν να κάνουν μ’ εμένα. Ας πούμε, στο επαγγελματικό επίπεδο, στον «Κυνόδοντα», όταν γράφτηκε το σενάριο κι έγινε η ταινία, ήταν φυσικά κάτι άλλο, τελείως διαφορετικό απ’ αυτό που είχα στο μυαλό μου όταν το έγραφα. Κι όσο ήμουν στο γύρισμα είχα συνεχώς παρατηρήσεις, έλεγα, μα το έχω σκεφτεί αλλιώς, μα εγώ έχω σκεφτεί αυτή τη φάτσα, αυτά τα ρούχα, αλλιώς. Αυτό ήταν μια μορφή του «εγώ ξέρω κι εσείς δεν ξέρετε», το οποίο, περνώντας τα χρόνια, καταλαβαίνω κατ’ αρχάς πόσο σαχλό ήταν, κατά δεύτερον πόσο ενδιαφέρον έχει ν’ αφήνεις τα πράγματα και να μην εμπλέκεσαι σε περιοχές που δεν είναι δικές σου. Γιατί μετά δημιουργείται κάτι το οποίο είναι τόσο διαφορετικό απ’ αυτό που έχεις σκεφτεί, που σου δίνει μεγάλη ικανοποίηση, να βλέπεις πώς ένας άνθρωπος έχει πάρει κάτι και το έχει κάνει κάτι άλλο, δικό του ενδεχομένως αλλά που μέσα του υπάρχεις κι εσύ. Τώρα πια αυτό το χαίρομαι, τότε μου φαινόταν τρελό.
Στο photo call του «Ιστορίες Καλοσύνης» στο Φεστιβάλ Καννών
Εχεις δει τα σενάριά σου να γίνονται αγγλόφωνες ταινίες. Εχεις κτητικότητα με τη γλώσσα στην οποία γράφεις;
Ευθ. Φ. Μ’ αρέσει η ελληνική γλώσσα, θα προτιμούσα να είναι η ταινία, οι ταινίες, στα ελληνικά. Από την άλλη, καταλαβαίνω ότι όλο αυτό το πράγμα δεν θα μπορούσε να έχει την ίδια απήχηση αν ήταν στην ελληνική γλώσσα. Κι έτσι έχω εμπιστοσύνη στον Κυριάκο Καρσερά, ο οποίος ήταν από την αρχή εκεί κι έκανε τις μεταφράσεις και αν ο Κυριάκος είναι ΟΚ… θα κάνω κι εγώ ότι είμαι ΟΚ.
Τι θ’ απαντούσες σε ανθρώπους που λένε ότι οι ταινίες που γράφεις αντιμετωπίζουν τις ανθρώπινες αδυναμίες, την ανθρώπινη φύση, με μία τάση υποτιμητική;
Ευθ. Φ. Αλήθεια; Α πα πα! Καθόλου, εγώ νιώθω – μπορεί να μην γίνεται πετυχημένα αυτό – ότι προσπαθώ να περιγράψω κάτι. Δεν προσπαθώ να το περιγράψω από ψηλά, προσπαθώ να το περιγράψω από το ίδιο επίπεδο. Δεν έχω καμία τέτοια πρόθεση. Ισως έχει να κάνει με το χαρακτήρα μου, το αφ’ υψηλού μού είναι πάρα πολύ απεχθές, δεν θα το ήθελα καθόλου.
Γ. Σ. Χιούμορ είναι γιατί έτσι είναι και στη ζωή του και στις διαπροσωπικές σχέσεις του. Καμιά φορά του λέω, ξέρεις, μπορεί να παρεξηγηθεί αυτός ο άνθρωπος κι εκείνος απορεί.
Ευθ. Φ. Δεν ξέρω ρε παιδιά, πάντως δεν το κάνω διδακτικά, με τίποτα. Κι επίσης νομίζω ότι, τουλάχιστον στις διαπροσωπικές σχέσεις, όταν νιώσω ότι δεν με παίρνει, θα κάνω πίσω, προσπαθώ να δω ποιος θ’ αντέξει και ποιος όχι!
Τη ζωή προσπαθώ να περιγράψω, γι’ αυτό πάντα όταν ακούω χαρακτηρισμούς όπως σουρεαλισμός, παραξενιά, κάπως προβληματίζομαι γιατί η ζωή είναι αυτό. Είναι σχεδόν σουρεαλισμός η ζωή, δεν είναι ρεαλισμός.»
Βλέπεις αλλαγές στη δουλειά σου και στη συνεργασία σου με τον Λάνθιμο από την πρώτη φορά που ήσασταν εδώ, στο Φεστιβάλ Καννών;
Οχι. Τα ίδια γράφω κι αυτό είναι και καλό και κακό, γιατί έχω να σου πω ότι μ’ έχει προβληματίσει αρκετά το κατά πόσο μπορεί ν’ αλλάξει ο τόνος, μπορεί ν’ αλλάξει το ύφος. Κι έχω καταλήξει, το έχω πάρει απόφαση, ότι έτσι θα γράφω, έτσι θα σκέφτομαι, έτσι θα περπατάω. Θα μου ήταν πολύ ευχάριστο να έγραφα κάτι το οποίο να μην έμοιαζε με οτιδήποτε άλλο έχω γράψει, αλλά έχω πάρει απόφαση πως ό,τι γράφω θα μοιάζει με όλα τα προηγούμενα.
Χωρίς να αποκαλύψουμε μυστικά της ταινία, τι θεωρείτε μέσα στις τρεις ιστορίες που αφηγείται ότι μπορεί να είναι πράξη καλοσύνης, πραγματικά;
Γ. Σ. Υπάρχει μία που για ‘μένα είναι σαφής, υπάρχει μια θυσία μιας γυναίκας για τον άντρα της.
Ευθ. Φ. Το βούτηγμα στην πισίνα, μια κίνηση που δίνει ελευθερία σ’ έναν άλλο άνθρωπο. Στην πρώτη τι θα μπορούσε να είναι; Που τον πάει στο νοσοκομείο; Δεν είναι καλοσύνη αυτό; (γάργαρα γέλια κι από τους δυο, πολύ πιο κατανοητά όταν δείτε την ταινία).
Ευθύμης Φιλίππου, Γιώργος Στεφανάκος, © Searchlight
Σε σχέση με το σινεμά γενικότερα, τις τελευταίες χρονιές, ποιες είναι οι ταινίες ή σειρές που έχετε θαυμάσει;
Ευθ. Φ. Εννοείς πρόσφατα, ε; Οχι, ας πούμε, τον Ορσον Γουελς; (γέλια)
Κι οι δυο μαζί Ο Τζόναθαν Γκλέιζερ!
Γ. Σ. Εγώ σειρές δεν βλέπω, ούτε ντοκιμαντέρ. Πρέπει ν’ αρχίσω κάποτε. Ο Γιώργος μου έχει στείλει κάτι, δεν τα έχω δει ακόμα. Ο τρόπος με τον οποίο ένα ντοκιμαντέρ σου παρουσιάζει ότι αυτή είναι η αλήθεια, λιγάκι με απωθεί. Η μυθοπλασία στο λέει, σου κάνω ένα παραμύθι και στο δείχνω, είναι το παραμύθι μου.
Ευθ. Φ. Υπάρχει μια τάση – τελείως ανθρώπινη και φυσιολογική, και σ’ εμένα συμβαίνει δηλαδή – όταν βλέπεις κάτι σ’ ένα ντοκιμαντέρ να το θεωρείς αλήθεια, λες μετά σ’ έναν άλλον άνθρωπο, μα το είδα σ’ ένα ντοκιμαντέρ και έτσι συμβαίνει. Και δεν μπορεί να καταλάβει κάποιος, και βάζω και τον εαυτό μου μέσα, ότι είναι η ματιά ενός ανθρώπου πάνω σ’ ένα ζήτημα, δεν είναι η απόλυτη αλήθεια, γιατί ποια είναι η απόλυτη αλήθεια;
Αλλά κι η μυθοπλασία πάντα από μια ανθρώπινη βάση ξεκινάει. Οσο κι αν δεν είναι εμφανές μερικές φορές, από εκεί ξεκινάμε, από το πώς θα περιγράψουμε την ανθρώπινη φύση. Τον ρεαλισμό προσπαθούμε να περιγράψουμε, μ’ έναν άλλο τρόπο, όχι ρεαλιστικό γιατί ο ρεαλισμός είναι πάρα πολύ δύσκολος και θέλει μάλλον ειδικά χαρίσματα για να τον κάνεις καλά. Οπότε νομίζω το κάνω μ’ έναν πιο εύκολο τρόπο. Τη ζωή προσπαθώ να περιγράψω, γι’ αυτό πάντα όταν ακούω χαρακτηρισμούς όπως σουρεαλισμός, παραξενιά, κάπως προβληματίζομαι γιατί η ζωή είναι αυτό. Είναι σχεδόν σουρεαλισμός η ζωή, δεν είναι ρεαλισμός.
Η ταινία «Ιστορίες Καλοσύνης» βγαίνει πρώτη σε όλο τον κόσμο, στις ελληνικές αίθουσες, την Πέμπτη, 30 Μαΐου, από τη Feelgood.
Διαβάστε στο Flix
Κάννες 2024: Βραβείο ερμηνείας στον Τζέσι Πλέμονς για τις «Ιστορίες Καλοσύνης» του Γιώργου Λάνθιμου
Κάννες 2024 | Κριτική | Το καλό απουσιάζει (γενικώς) στις «Ιστορίες Καλοσύνης» του Γιώργου Λάνθιμου
Κάννες 2024 | Συνέντευξη Τύπου | Λίγες ακόμη «Ιστορίες Καλοσύνης» από το στόμα του Γιώργου Λάνθιμου και των πρωταγωνιστών του
