Οι Γιον Γαράνιο & Χοσέ Μαρί Γενάγα είναι Βάσκοι σεναριογράφοι και σκηνοθέτες, αλλά πάνω από όλα παλιοί φίλοι. Γνωρίστηκαν στην κινηματογραφική τους σχολή και συνέχισαν να συνεργάζονται σε πρότζεκτς που ξεπέρασαν τις φιλμικές εργασίες και τους ενηλικίωσαν. Εφτιαξαν μαζί μια εταιρεία παραγωγής, γύρισαν μικρού μήκους, συνεχίζουν να γυρίζουν διαφημιστικά και, ανάμεσα στην απαιτητική καθημερινότητα που τους τρέχει, κατάφεραν να κάνουν και το όνειρό τους πραγματικότητα: να γυρίσουν την πρώτη τους ταινία («For 80 Days») και μετά τη δεύτερη - τα «Λουλούδια» που κυκλοφορεί από χθες και στις ελληνικές αίθουσες.
Διαβάστε επίσης: η γνώμη του Flix για τα «Λουλούδια»
«Την προηγούμενη φορά η ιδέα και το πρώτο draft του σεναρίου ήταν του Γιον» λέει ο Χοσέ Μαρί Γενάγα. «Στα "Λουλούδια" συνέβη το αντίθετο. Εγώ είχα την ιδέα, έγραψα το πρώτο σενάριο και μετά ήρθε ο Γιον και ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτό...»
«Στην προπαραγωγή και στο μοντάζ τα κάνουμε όλα μαζί» προσθέτει ο Γαράνιο. «Στο γύρισμα όμως εκείνος ασχολείται με τους ηθοποιούς κι εγώ με τους τεχνικούς και τις κάμερες. Τσακωνόμαστε συνέχεια (γελάει) αλλά σκεφτόμαστε πάντα μετά τι πρότεινε ο ένας στον άλλον και πολλές φορές καταλήγουμε να υπερασπιζόμαστε εγώ την ιδέα του κι εκείνος τη δική μου!»
Μία τόσο τρυφερή, μικρή ταινία που μεγαλώνει μέσα από τα βλέμματα των θεατών της βρέθηκε να είναι η επίσημη πρόταση της Ισπανίας στα Οσκαρ. Δεν κατάφερε να περάσει στην πεντάδα, αλλά αυτό τελικά δεν είχε και μεγάλη σημασία. Γιατί για το λαό των Βάσκων, αποτέλεσε μία θρυλική πρωτιά.
«Είναι πολύ μεγάλη υπόθεση για εμάς και τους Βάσκους να προταθεί μία ταινία με τη βασκική γλώσσα στα Οσκαρ» εξηγεί ο Γαράνιο. «Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει. Ξέρετε στην Ισπανία, ακόμα και στη χώρα των Βάσκων, όλοι μιλούν ισπανικά αλλά δεν συμβαίνει το αντίθετο. Δεν μιλούν όλοι οι Ισπανοί βασκικά. Και πρόκειται για μια από τις πιο παλιές γλώσσες της Ευρώπης. Νιώθουμε πολύ περήφανοι και ξέρουμε ότι έτσι νιώθει κι ο κόσμος εδώ. Παρακολουθούσαν αν θα προκριθούμε στην πεντάδα, σαν να ήταν ποδοσφαιρικός αγώνας!»
Πώς όμως προέκυψε η αρχική ιδέα, η υπαρξιακή και κινηματογραφική παρομοίωση, ο συμβολισμών των «Λουλουδιών»;
«Η ιδέα προέκυψε από αυτή την εικόνα που έχουμε δει πολλές φορές οδηγώντας» εξηγεί ο Γενάγα. «Τα λουλούδια δεμένα σε στήλους ή τοποθετημένα κάτω σε κομμάτια του δρόμου όπου έγινε παλιότερα ένα δυστύχημα. Οταν κάποιος σκοτωθεί σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα η οικογένεια και οι φίλοι του αφήνουν λουλούδια. Υπάρχει όμως κι ένα μυστήριο, γιατί ποτέ δεν βλέπεις τους ανθρώπους που τα αφήνουν. Σκεφτήκαμε να κάνουμε μία ταινία ανάμεσα στο δράμα και το μυστήριο: τι θα συνέβαινε αν δεν ήξερε και η οικογένεια ποιος αφήνει τα λουλούδια. Η δεύτερη πλοκή, με τη γυναίκα που λαμβάνει λουλούδια από κάποιον άγνωστο κάθε εβδομάδα, προέκυψε από ένα ισπανικό τραγούδι που άκουσα στο ραδιόφωνο και για μένα οι δυο ιδέες κούμπωσαν σε μία κοινή αφήγηση...»
«Τα λουλούδια είναι καθρέφτες...» συμπληρώνει ο Γαράνιο. «Εσύ τους δίνεις την εξήγηση, το συναίσθημα που κουβαλάς. Εκείνα είναι απλά λουλούδια. Εσύ θα δεις ένα μπουκέτο ως ρομαντική κίνηση ή πένθιμη χειρονομία. Αυτό βρήκαμε πολύ ενδιαφέρον...»
Εξαιρετικά ενδιαφέρον όμως είναι και το στοιχείο του πένθους. Πόσο προσωπικά πενθεί ο καθένας μας, πώς το εκφράζει, τι σημαίνει η απώλεια ενός ανθρώπου για ένα κύκλο ανθρώπων...
«Μας ενδιέφερε πολύ το στοιχείο της μνήμης και του πένθους» συμφωνεί ο Γενάγα. «Τι αφήνει πίσω του ο άνθρωπος όταν φεύγει από τη ζωή. Το πένθος είναι ένα στοιχείο που δεν μπορείς να κρίνεις. Αλλοι άνθρωποι επιλέγουν να ξεχάσουν, τους κάνει κακό να υπογραμμίζουν στον εαυτό τους την απώλεια. Κάποια άλλοι έχουν ανάγκη να αφήνουν λουλούδια σ' έναν τάφο κάθε εβδομάδα. Και κάποιοι τρίτοι θρηνούν την ευκαιρία ότι δεν πρόλαβαν να γνωρίσουν αυτόν που έφυγε. Προσπαθούν να κατασκευάσουν ποιος ήταν από τις μνήμες των άλλων...»
Είναι μία ταινία ελάχιστων διαλόγων, μία διακριτικής αλλά ξεκάθαρης κινηματογραφικής γλώσσας: από τον τόνο στη διεύθυνση φωτογραφίας, μέχρι την εκφραστικότητα των ηθοποιών μέχρι τη σύνθεση των πλάνων στους εσωτερικούς χώρους. Μοναξιά, έλλεψη επικοινωνίας, μαραμένοι άνθρωποι, μαραμένα όνειρα.
«Οι ήρωες της ταινίας δεν μπορούν να επικοινωνήσουν» λέει ο Γενάγα. «Εχουν πρόβλημα να διατυπώσουν στους ανθρώπους τα θέλω και τις ανάγκες τους. Κι αυτό θέλαμε να το δείξουμε με την εικόνα - γιατί αν δεν μπορείς να επικοινωνήσεις, δεν μπορείς να έχεις μία ταινία με εύκολο διάλογο και συγκρούσεις και καθάρσεις. Φροντίσαμε λοιπόν να τους δείξουμε απομονωμένους. Κοιτάξτε που δουλεύουν: ο ένας μόνος του στον άερα, χειριστής γερανού σ' ένα εργοτάξιο, να κοιτάει όλους τους άλλους από ψηλά. Η άλλη σ' ένα κύβο στην μέση του πουθενά: υπάλληλος διοδίων στην εθνική οδό. Ανθρωποι μόνοι τους...»
Οι ηθοποιοί τους είναι εξαιρετικές, αλλά όχι ιδιαίτερα γνωστές στο διεθνές κοινό....
«H Nαγκόρι που παίζει την "Ανε" είναι πολύ γνωστή ηθοποιός στο βασκικό κοινό. Είναι επίσης σεναριογράφος και σκηνοθέτης η ίδια - σε τηλεοπτικά πράγματα περισσότερο. Ηταν ιδιαίτερη εμπειρία να δουλεύουμε μαζί της. Ηθελε να συζητάμε τα πάντα - ώρες κουβέντας για το ποια είναι η ηρωίδα και ποια τα κίνητρά της. Δεν είχαμε ξαναδουλέψει έτσι. Οι υπόλοιπες ηθοποιοί του καστ πέρασαν από ακρόαση και πολλές πολλές πρόβες μεταξύ τους. Ακριβώς επειδή οι διάλογοι είναι ελάχιστοι, έπρεπε αυτές οι γυναίκες να βρουν τα εκφραστικά τους εργαλεία επικοινωνίας μέσα από τις πρόβες...»
Πόσο πρωταγωνιστούν τελικά τα ίδια τα λουλούδια, τα ίδια τα μπουκέτα που επιλέγουν να εμφανίζονται με μία συγκεκριμένη σειρά κατά τη διάρκεια της πλοκής της ταινίας; Είναι τυχαία τι λουλούδια επιλέγουν για ποια σκηνή;
«Καθόλου τυχαίο» εξηγεί ο Γενάγα. «Αλλά κάνοντας το γύρο της ταινίας στα διεθνή φεστιβάλ καταλάβαμε ότι τα χρώματα και τα είδη των λουλουδιών χρησιμοποιούτναι διαφορετικά από κουλτούρα σε κουλτούρα. Οπότε εμείς επιλέξαμε λουλούδια που συμβολίζουν συγκεκριμμένα πράγματα στη βασκική μας κουλτούρα. Το πρώτο μπουκέτο, για παράδειγμα, είναι λευκό - λευκά λουλούδια χαρίζουμε σε περίπτώσεις που θέλουμε να δείξουμε καλή πρόθεση, αγνότητα, φιλία. Τα κόκκινα λουλούδια είναι έρωτας, τα κίτρινα χρησιμοποιήθηκαν όταν η ηρωίδα μας άρχισε να τα κρύβει - να νιώθει ενοχή που τα παραλαμβάνει, να νιώθει ότι απατάει τον άντρα της ακόμα κι αν δεν γνωρίζει ποιος της τα στέλνει. Καταλήγουμε ξανά σε λευκά γιατί πιστεύουμε ότι η ηρωίδα μας βρίσκει τη γαλήνη και την εξιλέωση...»
Και στις δύο ταινίες τους έχουν ως πρωταγωνίστριες γυναίκες και μάλιστα γυναίκες μιας μεγαλύτερης ηλικίας από αυτές που θέλει να βλέπει το κοινό...
«Δεν το κάναμε επίτηδες, αλλά χαιρόμαστε για αυτό» παραδέχεται ο Γενάγα. «Είναι αλήθεια ότι στο mainstream σινεμά και ειδικά στο χόλιγουντ, λείπουν οι ανθρώπινες ιστορίες από μία ηλικία και πάνω. Δεν ενδιαφέρονται οι θεατές για την ψυχοσύνθεση ηρώων που μεγαλώνουν; Οχι, δεν το νομίζουμε. Νομίζουμε ότι το κοινό εκπαιδεύεται για να ενδιαφέρεται ή όχι για κάτι. Επίσης έχουμε εμπιστοσύνη στην ίδια τη δύναμη του σινεμά και των προσωπικών ιστοριών: όταν είναι αληθινές, μάς ενδιαφέρουν όλους. Γιατί μπορούμε να τις συναισθανθούμε. Και το έχουμε ανάγκη αυτό. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να αγαπιούνται για όσα τους ενώνουν, παρά να σηκώνουν τοίχους για όσα τους χωρίζουν...»
Διαβάστε την κριτική του Flix: για τα «Λουλούδια» των Γιον Γαράνιο & Χοσέ Μαρί Γενάγα που κυκλοφορούν στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 3 Μαρτίου από την Weird Wave Films
