Η Κάρολιν Χέπμπορν και ο Γκόρντον Κουίν δε χρειάζονται συστάσεις. Τουλάχιστον όχι σε όσους γνωρίζουν την ιστορία του ντοκιμαντέρ τις τελευταίες δεκαετίες και παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο οι δυο τους διαμορφώνουν με τις επιλογές και τη στάση τους απέναντι στο μέσο μια ολόκληρη σχολή, με κοινά χαρακτηριστικά την πίστη τους στη δύναμη της τεκμηρίωσης, στις αρχές που πρέπει να διέπουν τους νέους κινηματογραφιστές, στην αναζήτηση της αλήθειας χωρίς όριο αλλά όχι με κάθε όρο.
Οι δυο τους, βραβευμένοι παραγωγοί και δημιουργοί ντοκιμαντέρ, θα βρεθούν στη Μυτιλήνη και την Αθήνα, από τις 2 μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου, καλεσμένοι του Exile Room για τις ανάγκες του American Showcase, το οποίο με προβολές ταινιών, εργαστήρια και masterclasses φιλοδοξεί να στρέψει το βλέμμα των νέων θεατών και δημιουργών στην άλλη όψη της πραγματικότητας.
Στο Flix, οι δύο τους μίλησαν με οδηγό την πείρα και την εμπειρία τους μέσα στην τεκμηρίωση, με φόντο τις κοινωνίες του σήμερα και τον τρόμο του αύριο.
Διαβάστε αναλυτικά: American Film Showcase: Το Αμερικανικό Ντοκιμαντέρ με τον τρόπο του Exile Room
Σκηνή από το υποψήφιο για Οσκαρ «Hoop Dreams», σε παραγωγή του Γκόρντον Κουίν
O ρόλος του ντοκιμαντέρ στη σημερινή κοινωνία
Κάρολιν Χέπμπορν: Αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια πολωμένη κοινωνία. Τα ντοκιμαντέρ είναι σημαντικά γιατί μπορούν να δείξουν τις αποχρώσεις του γκρι μιας αφήγησης και να δώσουν ανθρώπινο πρόσωπο σε σύγχρονα θέματα, ειδικά σε μια εποχή που είναι τόσο εύκολο να απορρίψεις οποιονδήποτε διαφωνεί μαζί σου ως παράλογο. Ζούμε σε μια εποχή που κανείς δεν είναι απολίτικος - είναι τόσο σημαντικό να πούμε ιστορίες που μπορούν να μας βοηθήσουν να αρχίσουμε να γεφυρώνουμε τα κενά του διχασμένου κόσμου.
Γκόρντον Κουίν: Το ντοκιμαντέρ είναι απαραίτητο για τις δημοκρατίες σε όλον τον κόσμο. Τα ντοκιμαντέρ κάνουν τους ανθρώπους να αισθανθούν πράγματα, ανεξάρτητα απ' ότι συμβαίνει στις κοινωνίες. Αυτά τα συναισθήματα δίνουν δύναμη στους ανθρώπους να αγωνιστούν κατά της αδικίας. Τα ντοκιμαντέρ μπορούν να σε κάνουν να ζήσεις ιστορίες και να γνωρίσεις ανθρώπους που κανονικά δεν θα γνώριζες ποτέ. Να επικοινωνήσεις μαζί τους.
Βγείτε έξω και κάντε ταινίες! Ο καλύτερος τρόπος να μάθεις σινεμά είναι να κάνεις λάθη και να μάθεις από αυτά. Να μην απογοητεύεστε όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, αντίθετα χρησιμοποιήστε τα σαν ασκήσεις που θέλουν δημιουργική λύση. - Κάρολιν Χέπμπορν
Σκηνή από το «Life Itself», με την υπογραφή του Γκόρντον Κουίν στην ομάδα της παραγωγής
Τα ντοκιμαντέρ είναι η απάντηση στα fake news;
Κάρολιν Χέπμπορν: Τα ντοκιμαντέρ είναι σίγουρα μια απάντηση, όχι η μόνη απάντηση. Προσφέρουν έναν πρωτόγνωρο τρόπο για τον απλό κόσμο να μαθαίνει πράγματα για ιστορίες που δεν μένουν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Με τη βοήθεια των υπηρεσιών streaming, τα ντοκιμαντέρ μπορούν να φτάσουν σε ένα ευρύ κοινό, πράγμα που σημαίνει πως περισσότεροι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε περιεχόμενο ποιότητας - είναι πολύ σημαντικό ότι ο κόσμος μπορεί να δει πίσω απ' όσα καλύπτουν οι ειδήσεις στην τηλεόραση.
Γκόρντον Κουίν: Εύχομαι να μπορούσα να πω ναι και πως τα ντοκιμαντέρ μπορούν να λύσουν όλα τα προβλήματα του κόσμου, αλλά, δυστυχώς, η απάντηση είναι πως όχι. Υπάρχουν τόνοι ντοκιμαντέρ που είναι γεμάτα από ψευδείς ειδήσεις, αλλά επειδή παρουσιάζονται στη μορφή ενός ντοκιμαντέρ μπερδεύουν τους θεατές και καλύπτουν την προπαγάνδα που βρίσκεται στο περιεχόμενό τους. Για παράδειγμα, ο Στιβ Μπάνον, ένας από τους πρωτεργάτες των fake news, έχει κάνει πολλά «ντοκιμαντέρ». Υπάρχει μια ατάκα του Τζον Ντιούι με την οποία πορεύομαι στη δουλειά μου σαν κινηματογραφιστής ντοκιμαντέρ και που ήταν και η αρχή πίσω από την Kartemquin Films από τη μέρα της ίδρυσής της: «Οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι πάντα οι αληθινοί προμηθευτές των ειδήσεων, γιατί δεν είναι αυτό που συμβαίνει που είναι το νέο, αλλά η γέννηση συναισθημάτων από αυτό, η αντίληψη και η κατανόησή του».
Ποιο είναι το πιο δύσκολο μέρος της κατασκευής ενός ντοκιμαντέρ;
Κάρολιν Χέπμπορν: Το να βρεις την ιστορία. Υπάρχει ένα σημείο στην κατασκευή ενός ντοκιμαντέρ όπου βρίσκεσαι πνιγμένος μέσα σε έναν όγκο υλικού και προσπαθείς να βρεις την αφήγηση που σημαίνει ότι πρέπει να αφαιρέσεις κάποιο από το υλικό για να υπηρετήσεις το σύνολο της ταινίας. Είναι πάντα δύσκολο να κόψεις χαρακτήρες και σκηνές παρόλο που είναι για το καλό της ιστορίας.
Γκόρντον Κουίν: Θα ήθελα να μπορώ να πω πως είναι το χτίσιμο της σχέσης ανάμεσα στους χαρακτήρες και στους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ. Ή ο σεβασμός της κοινότητας την οποία αφορά η ιστορία. Αλλά παρόλο που όλα αυτά είναι δύσκολα και απαραίτητα για να κάνεις τα πράγματα σωστά, η αλήθεια είναι πως το πιο δύσκολο πράγμα είναι να βρεις τα χρήματα για να κάνεις την ταινία σου. Ακόμη και για κάποιον που έχει δουλέψει μισό αιώνα, αυτό συνεχίζει να είναι ένας μεγάλος αγώνας.
Είναι σημαντικό, πριν αγοράσετε μια κάμερα και ξεκινήσετε να κάνετε ένα ντοκιμαντέρ, να θέσετε στον εαυτό σας μερικές βασικές ερωτήσεις. Πρώτον, τι σας συνδέει με την ιστορία που θέλετε να αφηγηθείτε; Δεύτερον, ποιο δικαίωμα έχετε να πείτε αυτήν την ιστορία; Τρίτο, γιατί είναι σημαντικό από όλον τον κόσμο να είστε εσείς που θα αφηγηθείτε αυτήν την ιστορία; Πρέπει να ρωτήσετε τον εαυτό σας ακόμη κι αν δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. - Γκόρντον Κουίν
Από το «3 1/2 Minutes, Ten Bullets», σε παραγωγή της Κάρολιν Χέπμπορν
Η μεγαλύτερη αλλαγή στη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ μέσα στις δεκαετίες
Κάρολιν Χέπμπορν: Νομίζω ότι οι πλατφόρμες streaming έχουν αλλάξει τα ντοκιμαντέρ τόσο σε επίπεδο φόρμας (π.χ. δε χρειάζεται να συμμορφωθείς με όσα ορίζουν μια παραδοσιακή προβολή ή μετάδοση), όσο και σε επίπεδο ανταπόκρισης (π.χ. ο κόσμος τώρα μπορεί να δει ένα ντοκιμαντέρ στο σπίτι του, όποια ώρα θέλει).
Γκόρντον Κουίν: Η απάντηση μπορεί να είναι διττή. Ή ότι δεν άλλαξε τίποτα: παραμένει δύσκολο να βρεις χρήματα, χρησιμοποιούμε ακόμη την τεχνολογία για να καταγράψουμε την πραγματικότητα και το μοντάζ παραμένει το πιο σημαντικό μέρος της ιστορίας που θέλεις να αφηγηθείς. Ή ότι όλα είναι διαφορετικά. Σήμερα μπορείς να κάνεις ταινίες με τα iPhones, αλλά από την άλλη ο κόσμος έκανε home movies κάθε μέρα στα '60s. Νομίζω πως εδώ ταιριάζει το κλισέ ότι όσο περισσότερο αλλάζουν τα πράγματα, αυτά μένουν ίδια.
Σκηνή από το «Weiner», με την υπογραφή της Κάρολιν Χέπμπορν στην ομάδα της παραγωγής.
Υπάρχει και από τι ορίζεται η «ηθική του ντοκιμαντέρ»;
Κάρολιν Χέπμπορν: Για μένα η ηθική του ντοκιμαντέρ συνίσταται στο να σέβεσαι όσους συμμετέχουν και έχουν συμφωνήσει να συμμετάσχουν στην ταινία σου. Μπορεί να μη συμφωνώ με την ιδεολογία κάποιου που συμμετέχει στην ταινία, αλλά πιστεύω ότι είναι ευθύνη του κινηματογραφιστή να αντιπροσωπεύει τον κάθε άνθρωπο με τρόπο που να σέβεται την κοσμοθεωρία του.
Γκόρντον Κουίν: Θα δώσω ένα δίωρο masterclass πάνω σε αυτό το θέμα στη Μυτιλήνη. Είναι πραγματικά δύσκολο να το ορίσει κανείς με ευρύτητα, αφού είναι σημαντικό να μιλάς για ηθική σε σχέση με συγκεκριμένες επιλογές. Για μένα, η ηθική στο ντοκιμαντέρ έχει να κάνει με την αντίθεση ανάμεσα στο να δώσεις στο κοινό αυτό που θέλει πηγαίνοντας όσο πιο βαθιά γίνεται στην αλήθεια της ιστορίας σου και την ίδια στιγμή να σέβεσαι τις ζωές των πρωταγωνιστών σου και να μην εκμεταλλεύεσαι τη σχέση που έχεις αποκτήσει μαζί τους για να κάνεις κάτι περισσότερο διασκεδαστικό.
Η Κάρολιν Χέπμπορν θα δώσει δύο masterclasses, ένα με τίτλο «Παραγωγή και Ντοκιμαντέρ: Το Αμερικανικό Μοντέλο» στις 9 Οκτωβρίου στη SAE Athens και ένα στις 10 Οκτωβρίου με τίτλο «Βία και Κοινωνία στο Ντοκιμαντέρ» στο Εργαστήριο Οπτικοακουστικών Μέσων του Τμήματος ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Γκόρντον Κουίν θα δώσει masterclass με τίτλο « Ηθική και Ντοκιμαντέρ» και «Η Δουλειά των Άλλων, Πότε και Πώς να τη Χρησιμοποιήσετε» στις 11 Οκτωβρίου στο Εργαστήριο Οπτικοακουστικών Μέσων του Τμήματος ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
To American Film Showcase διοργανώνεται από το Exile Room και την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα.
