Απρίλιος 2025, Αθήνα.
Συναντήσαμε τον Μπορίς Λοζκίν στις αρχές του μήνα, κατά τη διάρκεια της σύντομης επίσκεψής του στην Ελλάδα για την προβολή της τελευταίας ταινίας του, «Το Παρίσι του Σουλεϋμάν» στο 25ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, η οποία βραβεύτηκε στις Κάννες και απέσπασε, μεταξύ άλλων, τέσσερα Βραβεία Σεζάρ, καθώς και το Βραβείο του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου.
Ωστόσο, «Το Παρίσι του Σουλεϋμάν» οφείλει να μας απασχολήσει σαν θεατές - και όχι εξαιτίας τη μακράς και εντυπωσιακής λίστας διακρίσεών του. Πρόκειται για ένα σινεμά αναγκαίο, ουσιαστικό και αβίαστα αφοπλιστικό, χωρίς περιττό φορτίο και διδακτισμό, ανάλογο των όσων μοιράστηκε μαζί μας ο δημιουργός του, ο οποίος μας μίλησε για την ευθύνη που φέρει ως καλλιτέχνης, τι σημαίνει για εκείνον το να αφηγείται ιστορίες που δεν σχετίζονται άμεσα με προσωπικά του βιώματα, καθώς και για τον - εν δυνάμει - πρακτικό αντίκτυπο του κινηματογράφου στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα.
Το «Παρίσι του Σουλεϋμάν» κυκλοφορεί από την Πέμπτη, 24 Απριλίου στις κινηματογραφικές αίθουσες, από τη Filmtrade. Διαβάστε την αναλυτική γνώμη του Flix για την ταινία, πατώντας εδώ και δείτε το τρέιλερ παρακάτω.
Οι ταινίες σας εστιάζουν σε περιθωριοποιημένες κοινότητες. Νιώθετε ότι ο κινηματογράφος έχει την ευθύνη να φέρνει στο φως τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων και τι ήταν αυτό που ώθησε εσάς προσωπικά στο να ασχοληθείτε μαζί τους;
Πράγματι, το «Το Παρίσι του Σουλεϋμάν» είναι η δεύτερη ταινία που κάνω πάνω σε θέματα μετανάστευσης. Αυτό που με ώθησε να κάνω το «Hope», την πρώτη μου ταινία με μυθοπλαστικό πυρήνα, ήταν η καταπληκτική φύση του ταξιδιού των ανθρώπων που επιλέγουν να αφήσουν πίσω τους την Αφρική. Για εμένα, τα ταξίδια αυτά έχουν διττό χαρακτήρα: Από τη μία έχουν να κάνουν με τις πραγματικές ιστορίες τους και συγχρόνως φέρουν κάτι το σουρεαλιστικό. Είναι σαν τα ταξίδια του Οδυσσέα. Διασχίζουν βουνά και θάλασσες, συναντούν ληστές και τόσα άλλα. Ζουν τη δική τους μικρή Οδύσσεια. Αυτές οι καταστάσεις αφορούν τον κινηματογράφο που πάντα ήθελα να κάνω. Εναν κινηματογράφο που έχει μία επική διάσταση, αλλά ταυτόχρονα είναι πέρα για πέρα ρεαλιστικός. Ωστόσο, θα μπορούσα να απαντήσω και εντελώς διαφορετικά: Αισθάνομαι ότι δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό, δηλαδή να μην δημιουργώ υπηρετώντας έναν σκοπό και φωτίζοντας κάτι μεγαλύτερο από εμένα. Θέλω να ξέρω ότι αυτό που κάνω έχει μία χρησιμότητα. Ως δημιουργός φέρω ευθύνη.
Στιγμιότυπο από την ταινία
Σε συνέχεια της παραπάνω ερώτησης, πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο σας ως δημιουργός που αφηγείται βιώματα ανθρώπων τα οποία δεν φέρουν άμεση σχέση με αντίστοιχα δικά του;
Αυτό που έχει για εμένα τη μεγαλύτερη σημασία στη δουλειά μου είναι το να είμαι δίκαιος. Είμαι ένας λευκός άνδρας, συνεπώς πρέπει να καταβάλω συνειδητά μεγάλη προσπάθεια, ώστε να μην κάνω μία ταινία υπό το πρίσμα αυτής μου της ιδιότητας. Ακριβώς επειδή διηγούμαι ζωές οι οποίες είναι πολύ διαφορετικές από τη δική μου, πρέπει να είμαι πολύ προσεκτικός, καθώς δεν θέλω σε καμία περίπτωση να αλλοιώσω το πώς αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν την πραγματικότητά τους. Προκειμένου να το πετύχω αυτό και να διασφαλίσω ότι ο κινηματογράφος που κάνω είναι πιο κοντά στο ντοκιμαντέρ, φροντίζω να κάνω ταινίες οι οποίες είναι πολύ τεκμηριωμένες. Πάντοτε αρχίζω με πολλή έρευνα. Αυτό έκανα και στο «Παρίσι του Σουλεϋμάν». Βγήκα στους δρόμους, συνάντησα κόσμο, πήρα συνεντεύξεις και μάζεψα πάρα πολύ υλικό, το οποίο χρησιμοποίησα ως βάση για το σενάριό μου. Επίσης, επιλέγω σταθερά να δουλεύω με μη επαγγελματίες ηθοποιούς, οι ρόλοι των οποίων είναι πολύ κοντά σε αυτό που συμβαίνει στην πραγματική ζωή τους, με αποτέλεσμα να φτάνουν στο γύρισμα με περισσότερες γνώσεις, εξ ορισμού μεγαλύτερες από τις δικές μου. Εγώ γνωρίζω πώς να διαχειριστώ ένα σενάριο. Εκείνοι έχουν σαφώς ουσιαστικότερη αντίληψη του κόσμου από τον οποίο προέρχονται. Ξέρουν πώς να κινηθούν, πώς να μιλήσουν, πώς να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους. Είναι λοιπόν εκείνοι που κατέχουν τη γνώση. Εγώ απλά τους παρατηρώ και τους ακολουθώ.
Αυτό που με ώθησε να κάνω το «Hope», την πρώτη μου ταινία με μυθοπλαστικό πυρήνα, ήταν η καταπληκτική φύση του ταξιδιού των ανθρώπων που επιλέγουν να αφήσουν πίσω τους την Αφρική. Για εμένα, τα ταξίδια αυτά έχουν διττό χαρακτήρα: Από τη μία έχουν να κάνουν με τις πραγματικές ιστορίες τους και συγχρόνως φέρουν κάτι το σουρεαλιστικό. Είναι σαν τα ταξίδια του Οδυσσέα. Διασχίζουν βουνά και θάλασσες, συναντούν ληστές και τόσα άλλα. Ζουν τη δική τους μικρή Οδύσσεια.»
Ο Σουλεϋμάν στην ταινία αντιμετωπίζει εμπόδια το ένα μετά το άλλο, ωστόσο υπάρχουν στιγμές που φαίνεται να διατηρεί την αισιοδοξία του. Πώς καταφέρατε να ισορροπήσατε ανάμεσα στη νατουραλιστική καταγραφή της πραγματικότητας που αναφέρατε παραπάνω και τη μυθοπλαστική διάσταση τη ταινίας;
Το κλειδί σ' αυτό είναι το γεγονός ότι η ιστορία του Σουλεϋμάν διαδραματίζεται εντός 48 ωρών. Αν είχαμε να κάνουμε με ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οποιοσδήποτε κι αν ήταν ο χαρακτήρας θα βυθιζόταν στην απελπισία της κατάστασης. Εδώ δεν έχει τον χρόνο να το κάνει από τη στιγμή που όλα συμβαίνουν μέσα σε 48 ώρες. Αυτό που δεν επιτρέπει στον Σουλεϋμάν να καταρρεύσει και ταυτόχρονα τον κρατάει σε εγρήγορση, είναι η συνέντευξη που πλησιάζει. Αν για παράδειγμα κινηματογραφούσαμε επί τρις μήνες έναν δρομέα κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του για έναν μεγάλο αγώνα, σίγουρα θα βλέπαμε ότι σ’ αυτό το διάστημα βιώνει και στιγμές αποθάρρυνσης. Αν όμως κινηματογραφούσαμε αποκλειστικά τον αγώνα, οι στιγμές αυτές δεν θα είχαν σημασία σε συνάρτηση με το γεγονός. Δεν θα αναδύονταν στην επιφάνεια. Κανείς δεν σκέφτεται πόσο μάταια και απογοητευτικά είναι όλα τη στιγμή που πρέπει να δώσει τον καλύτερό του εαυτό, ώστε να επιτύχει τον στόχο του.
Πρέπει κάποια στιγμή να διερωτηθούμε πόσες ταινίες έχουν γίνει για τους έφηβους και τις έφηβες στα αμερικανικά προάστια και πόσες για Γάλλους, και όχι μόνο, μικροαστούς που ερωτεύονται. Πόσες όμως έχουν γίνει στις οποίες ο κεντρικός χαρακτήρας είναι Αφρικανικής καταγωγής;»
Στιγμιότυπο από την ταινία
Κλείνοντας, θα ήθελα να σταθούμε στον πρακτικό αντίκτυπο του κινηματογράφου στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα. Πιστεύετε ότι υπάρχει επαρκής εκπροσώπηση των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεστε ο ίδιος, τόσο στον ευρωπαϊκό, όσο και τον παγκόσμιο κινηματογράφο;
Οχι (γέλια). Εφόσον δεν μιλάμε για τα ντοκιμαντέρ, αλλά για το πεδίο του κινηματογράφου αυτό καθαυτό, τότε δυστυχώς οι ταινίες που αφορούν σε ζητήματα μετανάστευσης σχεδόν μετριόνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, την ίδια στιγμή που το παραπάνω βίωμα αφορά δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων. Πρέπει κάποια στιγμή να διερωτηθούμε πόσες ταινίες έχουν γίνει για τους έφηβους και τις έφηβες στα αμερικανικά προάστια και πόσες για Γάλλους, και όχι μόνο, μικροαστούς που ερωτεύονται. Πόσες όμως έχουν γίνει στις οποίες ο κεντρικός χαρακτήρας είναι Αφρικανικής καταγωγής, για να ξεκινήσουμε από πιο απλά κριτήρια; Στη Γαλλία για παράδειγμα, παράγονται γύρω στις 200 ταινίες κάθε χρόνο. Αυτές που πληρούν αποκλειστικά το τελευταίο κριτήριο, είναι πραγματικά ελάχιστες.
Δεν πιστεύω ότι ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Ωστόσο, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε ορισμένα ζητήματα και την ορατότητα που αυτά αποκτούν τόσο κοινωνικά, όσο και εντός της ίδιας της κινηματογραφικής βιομηχανίας.»
Στιγμιότυπο από την ταινία
Το «Παρίσι του Σουλεϋμάν» έλαβε, μεταξύ άλλων, τέσσερα βραβεία Σεζάρ. Πιστεύετε ότι η παραπάνω αναγνώριση μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση των κοικωνικοπολιτικών θεμάτων που θέτετε σε πρώτο πλάνο;
Δυστυχώς όχι πολύ. Δεν πιστεύω ότι ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Ωστόσο, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε ορισμένα ζητήματα και την ορατότητα που αυτά αποκτούν τόσο κοινωνικά, όσο και εντός της ίδιας της κινηματογραφικής βιομηχανίας. «Το Παρίσι του Σουλεϋμάν» δεν είναι μία ταινία που συμβαδίζει με τις επιταγές της τελευταίας. Είναι ένα σκληρό φιλμ με ένα δύσκολο θέμα και έναν άγνωστο ηθοποιό στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Παρ’ όλ’ αυτά, αποτέλεσε πολύ ευχάριστη έκπληξη το γεγονός ότι είχε μεγάλη απήχηση στις αίθουσες. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κίνητρο για τους παραγωγούς να χρηματοδοτήσουν μελλοντικά αντίστοιχα πρότζεκτ, οδηγώντας στο να ασχοληθούν περισσότεροι δημιουργοί με τέτοια θέματα. Μπορεί λοιπόν να μην πιστεύω ότι η ταινία μου θα συμβάλει πρακτικά στην αναδιαμόρφωση του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι στη Γαλλία, όμως είναι πάρα πολύ σημαντικό το ότι βοηθά στην εκπροσώπηση της Αφρικανικής κοινότητας προσφύγων και μεταναστών στον κινηματογράφο, γιατί αυτό συνεπάγεται με μία ουσιαστική αλλαγή των αναπαραστάσεων. Και αυτό είναι κάτι.
Το «Παρίσι του Σουλεϋμάν» κυκλοφορεί από την Πέμπτη, 24 Απριλίου στις κινηματογραφικές αίθουσες, από τη Filmtrade. Διαβάστε την αναλυτική γνώμη του Flix για την ταινία, πατώντας εδώ και δείτε το τρέιλερ παρακάτω.
