Η σχιζοφρένεια των υπερεαλιστικών φιγούρων του «Ντελικατέσεν». Το ζεστό πρόσωπο της Εμανουέλ Ριβά στις παλάμες του Ζαν-Λουί Τρεντινιάν στο «Amour». Ο αυθεντικός ρομαντισμός του «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» του Γούντι Αλεν. Η κλασική, αγυάλιστη ατμόσφαιρα εποχής των κάδρων του «Immigrant» του Τζέιμς Γκρέϊ. Ο υπερφωτισμένος τρόμος της «Παραλίας» του Ντάνι Μπόιλ. Η μούχλα των τοίχων, τα μπλιτσαρισμένα πατώματα, κάθε πλάνο (εσωτερίκό ή εξωτερικό) στο «Se7en» του Ντέιβιντ Φίντσερ. Τι τα συνδέει;
Ενας σπουδαίος διευθυντής φωτογραφίας, ένας πραγματικός «μάστερ» - ο οποίος δεν σιχαίνεται τίποτα περισσότερο από το να τον αποκαλείς έτσι. Ο Ντάριους Κόντζι, ο 64χρονος σήμερα, Γαλλο-Ιρανός διευθυντής φωτογραφίας, είναι υπεύθυνος για τον τόνο, τη θερμοκρασία και το βλέμμα του σινεμά του νέου μιλένιουμ. Τόσο απλά. Είτε δουλεύοντας με τα τρομερά παιδιά των 00ς (Ζαν-Πιερ Ζενέ, Ντάνι Μπόιλ, Ντέιβιντ Φίντσερ) είτε συλλαμβάνοντας δεύτερα και τρίτα επίπεδα στο βλέμμα των κλασικών (ποτέ οι Μπερνάντο Μπερτολούτσι, Γούντι Αλεν, Γουόνγκ Καρ-Βαι δεν υπήρξαν πιο σκοτεινοί από όσο μέσα από το φακό του), είτε ρίχνοντας φωτογενείς σκιές και χαρίζοντας περισσότερες διαστάσεις σε μια ποπ ντίβα όπως η Madonna (τόσο στα μουσικά βίντεο που σήμερα θεωρούνται έργα τέχνης, αλλά και στην «Εβίτα» του Αλαν Πάρκερ, που αποτελεί τη μοναδική του υποψηφιότητα για Οσκαρ), ο Κόντζι... χαμήλωσε τα φώτα και αύξησε την ένταση.
Περισσότερο LuxFilmFest 2019: Το Flix στα γυρίσματα της νέας ταινίας του Κριστόφ Ονορέ
Από το masterclass του LuxFilmFest 2019 με τον Τζόρνταν Μίντζερ
Το Flix καλεσμένο στο 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λουξεμβούργου γνώρισε από κοντά τον Κόντζι στο masterclass που παρέδωσε στην Ταινιοθήκη της Πόλης του Λουξεμβούργου (με συντονιστή τον Τζόρνταν Μίντζερ, κριτικό κινηματογράφου του Hollywood Reporter και συγγραφέα του βιβλίου/λευκώματος «Συζητήσεις με τον Ντάριους Κόντζι»), αλλά και σε μία αποκλειστική συνέντευξη που εκείνος μάς παρεχώρησε, επιτρέποντάς μας να συνεχίσουμε να σκαλίζουμε το ευφυές μυαλό του.
Ενας από τους πιο ταπεινούς και μεγαλειώδεις κινηματογραφιστές που έχουμε ποτέ γνωρίσει. Ενας από τους πιο ζεστούς συνομιλητές και από τους πιο «διεστρεμμένα» ενδιαφέροντες καλλιτέχνες. Ενας σκοτεινός άνθρωπος, γεμάτος φως.
Στα γυρίσματα του «Εβίτα» με τον Αντόνιο Μπαντέρας
Πάντα με τραβούσε το σκοτάδι. Ακόμα και στο σινεμά. Δεν μου αρέσουν οι κωμωδίες. Χωρίς να το καταλαβαίνω μάλλον επιλέγω σκοτεινά πρότζεκτς, ή σκηνοθέτες που κι εκείνοι εξερευνούν τα ανθρώπινα σκοτάδια. Από μικρός μού άρεσε να τρομάζω. Η αδελφή μου με τρόμαζε συνεχώς. Μεγάλωσα σε ένα μεγάλο σπίτι, σε μια μονοκατοικία στα προάστια του Παρισιού και η αδελφή μου συνήθιζε να κρύβεται στο σκοτάδι, να πετάγεται αφινιδιαστικά και να με τρομάζει. Αγαπώ πολύ την αδελφή μου. Με μεγάλωσαν δυο γυναίκες: η μητέρα μου κι η αδελφή μου που είναι οκτώ χρόνια μεγαλύτερη. Στις αρχές της δεκαετίας του 70, η αδελφή μου με πήγαινε παντού – σε κλασικά μουσεία, σε εκθέσεις μοντέρνας τέχνης. Εκείνη μου έβαλε το καλλιτεχνικό μικρόβιο που, όταν άρχισα να πηγαίνω και σινεμά, βρήκε τη θέση του εκεί.
Η ταινία που με έκανε να θέλω να γίνω δευθυντής φωτογραφίας ήταν «Ο Θίασος» του Αγγελόπουλου»
Η πρώτη ταινία που είδα μικρός ήταν «Ο Λόρενς της Αραβίας». Ημασταν στην Τεχεράνη ακόμα. Ο πατέρας μου ήταν ιδιοκτήτης ενός κινηματογράφου και κάπως βρέθηκα να κάθομαι και να βλέπω Ντέιβιντ Λιν - να μην καταλαβαίνω τίποτα αλλά να έχω μία πολύ έντονη συναισθηματική και σωματική εμπειρία με την ταινία. Συνειδητοποιημένα όμως, η ταινία που μου ανατίναξε το μυαλό και μου έβαλε την ιδέα ότι θέλω να γίνω σκηνοθέτης, αυτό ήθελα αρχικά, ήταν «Ο Κομφορμίστας» του Μπερνάντο Μπερτολούτσι.
«Ο Θίασος» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου με έκανε να θέλω να γίνω φωτογράφος. Την είδα στο φεστιβάλ Καννών το 1975 και θυμάμαι την ατμόσφαιρα της. Με μαγνήτισε, με κατάπιε. Ο τρόπος που εκμεταλλεύτηκε το φυσικό φως, αλλά και πώς χρησιμοποιούσε τους φωτισμούς γενικότερα ήταν πολύ εντυπωσιακός, σαγηνευτικός. Αποφάσισα ότι αυτό θέλω να κάνω – να φωτίζω, να δημιουργώ ατμόσφαιρα. Για μένα και αυτό είναι σκηνοθεσία. Να χειρίζεσαι τον τόνο της ταινίας, τη θερμοκρασία της. Κι εμείς οι φωτογράφοι αφήγηση κάνουμε. Και χρησιμοποιούμε εργαλεία που απευθύνονται κατευθείαν στο συναίσθημα του θεατή.
Μοναδικό κριτήριο για να επιλέξω μια δουλειά είναι ο σκηνοθέτης. Είμαι ερωτευμένος με τους σκηνοθέτες. Ο τρόπος που σκέφτονται, το πόσο αγαπούν τη δουλειά τους, πόσο αγαπούν το σινεμά. Το μυαλό ενός σκηνοθέτη είναι ένα πολύ σκοτεινό μέρος, ξέρετε. Δεν ησυχάζει ποτέ. Τους κατατρέχουν δαίμονες, ιδέες που γεννιούνται συνεχώς. Δεν θέλουν απλά να γυρίσουν την ταινία τους. Τους είναι απολύτως αναγκαίο να πουν αυτή την ιστορία. Οσο πιο παθιασμένοι είναι, τόσο πιο πολύ με κερδίζουν.
Ερωτεύομαι τους σκηνοθέτες, το μυαλό τους, το βλέμμα τους...»
Τhe “Bing bang” Δεν ξέρω πώς ξεκινά κανείς να βρει τον σωστό τόνο για μια ταινία. Ο δικός μου τρόπος είναι ότι ξέρω να ακούω. Ακούω αυτό που θέλει ο σκηνοθέτης. Διαβάζω το σενάριο. Μετά ακολουθεί μία πολύ σωματική εμπειρία – ψάχνω το φως στο ρεπεράζ, στα πρόσωπα. Και κάποια στιγμή κάτι θα συμβεί, το “bing bang” όπως το ονομάζω, και θα βρω ακριβώς τι θέλω να κάνω με την ταινία. Ποτέ μου δεν κατάφερα να εξηγήσω τι σημαίνει αυτό. Για μένα η φωτογραφία είναι κάτι οργανικό, μία προέκταση μου, σαν την αναπνοή.
Ντέιβιντ Φίντσερ και “Se7en” ή πώς οριοθέτησε το σινεμά του νέου μιλένιουμ Οχι δεν δέχομαι τα εύσημα που μου δίνετε, αν και σας ευχαριστώ. Δεν ήταν δικό μου όραμα το «Se7en», ήταν του Ντέιβιντ. Ή, τουλάχιστον, ας πούμε ότι ήταν αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς. Μας σύστησε ο σπουδαίος ελληνοαμερικανός φωτογράφος Χάρι Σαβίδης («Virgin Suicides», «Lost in Translation», «Birth») για μία διαφήμιση της Nike που θα γυριζόταν στο Παρίσι.
Συνεργαστήκαμε άψογα, μιλήσαμε για σινεμά, αλλά δεν περίμενα ποτέ ότι θα με αναζητούσε για το «Se7en». Θα μπορούσε να είχε πάρει κάποιον πολύ νεότερο, έναν φωτογράφο της δικής του γενιάς. Μου είπε ότι τον εντυπωσίασε πώς φώτισα τη διαφήμιση – μία σκηνή ήταν μία κοπέλα που έτρεχε το απόγευμα στο πάρκο. Ενώ ήταν εξωτερικό γύρισμα στον ήλιο, εγώ το φώτισα πιο σκοτεινά και πιο στυλιζαρισμένα. Τον εντυπωσίασε αυτό.
Πώς το “Se7en” άλλαξε τα δεδομένα του τρόμου «Πρέπει να τους τρομάξουμε». Αυτή ήταν η μόνη οδηγία του Φίντσερ. Αυτή η ταινία έπρεπε να ξεπεράσει όλα τα δεδομένα που είχαμε μέχρι τότε για τον κινηματογραφικό τρόμο και να το πάει ένα βήμα παραπέρα. Μου έστειλε το σενάριο στη Νέα Υόρκη όπου δούλευα εκείνη την περίοδο. Βγήκα μια βόλτα, περπάτησα στην πόλη. Είδα πώς εξαφανίζεται ο ήλιος σε αυτή την πόλη, τι επίπτωση έχει ο ορίζοντας όταν δεν φαίνεται. Με τον Ντέιβιντ είδαμε πολλές ταινίες μαζί – ναι, τη «Σιωπή των Αμνών», αλλά επίσης και το «All That Jazz».
Πρέπει να τους τρομάξουμε, Ντάριους! Αυτή ήταν η μόνη οδηγία του Φίντσερ για το "Se7en"»
Επίσης χρησιμοποιήσαμε επιρροές από φωτογράφους τέχνης, όπως ο Γουίλιαμ Εγκλεστον κι ο Ρόμπερτ Φρανκ. Το look του “Se7en” βγήκε από κάτι συλλογικό: καθόμασταν όλοι μαζί, ο Ντέιβιντ, εγώ, ο production designer Αρθουρ Μαξ κι ο ενδυματολόγος Μάικλ Κάπλαν και σχεδιάζαμε μαζί την ατμόσφαιρα των πλάνων. Αυτό το είχα διαβάσει ότι το πρωτοέκανε ο Κόπολα για το «Αποκάλυψη Τώρα» - ομαδικά μίτινγκς με τον Βιτόριο Στοράρο και τον Ντιν Ταβουλάρις μέχρι να βρουν ακριβώς την ατμόσφαιρα της ταινίας.
Το στούντιο ήταν πολύ δυσαρεστημένο με το πόσο “σκοτεινή” έβγαινε η ταινία Μέχρι τη μέση των γυρισμάτων, οι παραγωγοί μάς πίεζαν πολύ. Ο Ντέιβιντ ερχόταν από τα μίτινγκς πολύ αγχωμένος. Το στούντιο πίστευε ότι θα ήταν μεγάλη εμπορική αποτυχία. Δεν υπήρχε κάτι τέτοιο τότε στο mainstream σινεμά. Τόσο έντονη επεξεργασία στα χρώματα, τόσο μαύρο.
Είχα κάνει ρεπεράζ σε όλα τα ντεκαντάνς κτίρια της Νέας Υόρκης, έβαζα το συνεργείο και περνούσε με χλωρίνη τους τοίχους και τα πατώματα για να αντανακλά το φως ακριβώς όπως το ήθελα. Στη μέση των γυρισμάτων έκαναν ένα μικρό μοντάζ της ταινίας και το έδειξαν στο ShoWest στο Λας Βέγκας σε πιθανούς αγοραστές. Εγινε χαμός. Η ταινία έγινε το talk-of-the-town της αγοράς. Από εκείνη τη στιγμή μάς άφησαν ήσυχους να κάνουμε τη δουλειά μας.
Η περίπτωση Γούντι Αλεν Αγαπούσα πάντα τις ταινίες του, αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι θα συνεργαζόμασταν. Με πήρε τηλέφωνο για το «Hollywood Ending», αλλά τότε ήμουν κλεισμένος. Και με ξαναπήρε για το «Αnything Else», σχεδόν απελπισμένος γιατί του είχε ακυρώσει ο διευθυντής φωτογραφίας του. Εμεναν μόνο δύο εβδομάδες προετοιμασίας. Μου είπε “σε εμπιστεύομαι, αν κάποιος μπορεί να το κάνει σε δύο εβδομάδες είσαι εσύ». Κι έτσι ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας. Εχουμε κάνει 5 ταινίες μαζί.
Ο κόσμος έχει πολύ λάθος εντύπωση για τον Γούντι Αλεν»
Ο Γούντι έχει πολύ ξεχωριστό εικαστικό βλέμμα Kάνουν λάθος όσοι θεωρούν ότι ο Γούντι Αλεν στηρίζεται περισσότερο στο σενάριο, ότι δεν είναι σκηνοθέτης με αυστηρή οπτική αντίληψη. Στο «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» ήξερε πολύ καλά το όριο μεταξύ «ρομαντισμού» και «κλισέ». Δεν επέτρεψε τίποτα το κλισέ. Το Παρίσι μπορεί να βγει πανέμορφο στο φακό, αλλά ο Γούντι δεν ήθελε αυτό. Ηθελε να το αποτυπώσει όπως το βλέπει κάποιος περπατώντας στους δρόμους του, χωρίς καλλιγραφίες. Εχει απόλυτο όραμα, άποψη, είναι εξαιρετικά συνεργάσιμος, είναι υπέροχος. Και δέχεται την αντίρρησή σου.
Για παράδειγμα, στο «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» ήθελε τις σκηνές στο παρελθόν να γυριστούν ασπρόμαυρα. Δεν ήμουν τόσο σίγουρος για αυτό. Με άκουσε. Και, αντιθέτως, το κάναμε ανάποδα: το παρελθόν έχει πιο έντονα ζεστά χρώματα, γιατί αυτές οι σκηνές είναι στη φαντασία του ήρωα. Παρότι πεισματάρης, μου επέτρεψε να το κάνουμε έτσι.
Τον αγαπώ τον Γούντι. Επρεπε να του πω όχι για το «Blue Jasmine» γιατί ήθελα να ξεκουραστώ εκείνο το καλοκαίρι. Και το έχω, φυσικά, μετανιώσει. Πάντως χαίρομαι που συναντήθηκαν με τον Βιτόριο Στοράρο. Δουλεύει πλέον με τον απόλυτο μάστερ. Ο Βιτόριο ήταν πάντα ο Θεός μου.
Στα γυρίσματα του «Funny Games»
Σύσκεψη για να στηθεί ένα πλάνο στο «Amour»
Ο Μίκαελ Χάνεκε είναι φιλόσοφος Συνεργαστήκαμε για την αμερικανική μεταφορά του «Funny Games» και μετά στο «Amour». Είναι ο πιο μελετημένος σκηνοθέτης που έχω ποτέ δουλέψει μαζί – περισσότερο κι από τον Φίντσερ. Κάτσαμε μαζί και βρήκαμε το φως σε όλες τις ώρες της μέρας σε αυτό το διαμέρισμα του ζευγαριού. Πώς ακριβώς θα έπεφτε στην κρεβατοκάμαρά τους το πρωί, το μεσημέρι, το βράδυ. Πώς θα φώτιζε τα πρόσωπά τους. Γιατί η κουζίνα έπρεπε να κοιτά το φωτογωγό. Τα πάντα.
Ο Χάνεκε με έμαθε τι θα πει "ακεραιότητα" στο φωτισμό»
Πολύς κόσμος τον θεωρεί δύσκολο, και ναι, μπορεί να γίνει δύσκολος – γιατί ξέρει ακριβώς τι θέλει. Εγώ τον θεωρώ μαγικό. Είναι τόσο λίγοι οι πραγματικά μεγάλοι σκηνοθέτες στην εποχή μας που όταν έχεις την ευκαιρία να συνεργαστείς με κάποιον από αυτούς είσαι πολύ τυχερός. Ο Χάνεκε με έμαθε πολλά. Για παράδειγμα, κατάλαβα τι θα πει “ακεραιότητα” στο φωτισμό. Οτι πρέπει να ξέρεις ακριβώς πώς χειραγωγείς το θεατή και γιατί το κάνεις, όταν φωτίζεις. Να μην το κάνεις σπάταλα, ή αδιάκριτα. Ο Χάνεκε είναι μεγάλος φιλόσοφος.
Στα γυρίσματα του «Οκτζα»
Mε τον Νίκολας Ρεφν
Σινεμά ή Netflix; Γύρισα το «Οκτζα» για το Netflix και τώρα γύρισα κάποια επεισόδια και για το «Too Old to Die Young», της σειράς που έκανε Νίκολας Γουίντινγκ Ρεφν για το Amazon. Οχι, δεν προσαρμόζω το όραμά μου ανάλογα με το μέγεθος της οθόνης. Ο Νίκολας μου το έλεγε “Ντάριους, θα μας βλέπουν στην τηλεόραση ή και στο κινητό τους”. Δεν με ένοιαζε. Εγώ γυρίζω κινηματογραφικά. Αυτό, δεν με προδίδει ποτέ. Το είδα το αποτέλεσμα και σε μικρή οθόνη. Είναι πολύ όμορφο. Δεν προσαρμόζω πάντως το όραμά μου για το μέσο, όχι.
Είμαι ρομαντικός, αγαπώ το φιλμ...»
Digital vs Film Ηταν πολύ δύσκολη η αλλαγή από φιλμ στο digital. Είμαι ρομαντικός, αγαπώ το φιλμ. Το φιλμ βγάζει συναίσθημα, το digital φλατάρει. Αλλά δεν μπορείς να πηγαίνεις κόντρα στην τεχνολογία. Εσύ πρέπει να προσαρμόζεσαι στην εξέλιξη, όχι να καθυστερεί η εξέλιξη γιατί εσύ δεν αντέχεις τις αλλαγές. Αλλά, είμαι νοσταλγός του παρελθόντος. Είναι και το ελάττωμά μου. Μου αρέσει το σινεμά. Θέλω να κάθομαι ανάμεσα σε κόσμο στο σκοτάδι και να κοιτάζω το φως που βγαίνει μέσα από μία μεγαλύτερή μου οθόνη.
Προτιμά τον όρο “Διευθυντής Φωτογραφίας” ή “Κινηματογραφιστής”; Προτιμώ το “οπερατέρ”. Δεν είμαι διευθυντής, δεν είμαι “director” όπως λένε οι Αμερικανοί, δεν είμαι “chef” όπως λένε η Γάλλοι. Ολα αυτά μου φαίνονται πολύ βαριά και πομπώδη. Εγώ, κρατάω την κάμερα.
Η δουλειά μου είναι... μουσική Αγαπώ πάρα πολύ τη μουσική. Εχω κάνει μουσικά βίντεο, θα ξανασυνεργαστώ τώρα με τον Τομ Γιορκ. Από μικρός άκουγα όπερα, η Μαρία Κάλας ήταν η θεά μου. Εχασα εντελώς την ροκ σκηνή των νιάτων μου στα 70ς γιατί εγώ άκουγα όπερα. Αλλά αυτό το αυτί με έχει βοηθήσει και στη δουλειά μου. Θεωρώ ότι υπάρχει ρυθμός στην εικόνα, συχνά αναφέρομαι στο τέμπο. Υπάρχει μουσικότητα, η δουλειά μου είναι μουσική.
Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πρόσωπο που έχει δει ο φακός του Αγαπώ το πρόσωπο του Χοακίν Φίνιξ. Εχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για έναν φωτογράφο το πρόσωπό του. Το βλέμμα του.
Ολοι, ιστορίες αφηγούμαστε. Ακόμα και το φως...»
Τελικά, ποιος είναι ο στόχος όταν φωτίζει και στήνει ένα πλάνο: η σύνθεση, η μαεστρία, η ομορφιά, το συναίσθημα; Οχι, τίποτα από όλα αυτά. Ο στόχος είναι η ιστορία. Ιστορίες λέμε και εμείς οι φωτογράφοι. Το κάνουμε διαφορετικά, ίσως όχι τόσο ευδιάκριτα, αλλά μία ιστορία θέλουμε να σου αφηγηθούμε.
To 9o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λουξεμβούργου πραγματοποιείται από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου. Για περισσότερες πληροφορίες στο σάιτ του LuxFilmFest 2019
Περισσότερο LuxFilmFest 2019:
- LuxFilmFest 2019: Η Ζουλιέτ Γουελφλίνγκ εξηγεί στο Flix πώς είναι "να μοντάρεις με την καρδιά"
- Το Flix στα γυρίσματα της νέας ταινίας του Κριστόφ Ονορέ
