Πριν γεννηθεί η ταινία, «La Vie d’ Adele» του Αμπντελατίφ Κεσίς και πριν πάρει το Χρυσό Φοίνικα πριν λίγες μέρες στο Φεστιβάλ Καννών, ήταν ένα κόμικ της Ζιλί Μαρό, που εκδόθηκε με τον τίτλο «Le Bleu Est Une Couleur Chaude / Το Μπλε Είναι Ενα Θερμό Χρώμα», το 2010.
Η δημιουργός του κόμικ δε δέχτηκε να δώσει καμιά συνέντευξη (και σίγουρα της ζητήθηκαν πολλές, αυτές τις μέρες που η διεθνής κινηματογραφική κοινότητα μιλά αδιάκοπα για την «Αντέλ»), αλλά επέλεξε να εκφράσει τις σκέψεις της γραπτώς, στο blog της. Τα λόγια της, κατά τη δική μας γνώμη, δείχνουν δυο πράγματα που δικαιολογούν την πικρία της: αφενός ότι ως φεμινίστρια και λεσβία περίμενε οι ερωτικές σκηνές να είναι λιγότερο γλαφυρές, ή «τουριστικές», πράγμα που θα μπορούσε επίσης να πει για οποιαδήποτε ερωτική ταινία ο οποιοσδήποτε straight άνθρωπος επίσης, αλλά σινεμά είναι αυτό, χρειάζεται μια παραπάνω χάρη. Και, αφετέρου, ότι ενώ παραχώρησε τα δικαιώματα του κόμικ της στον Αμπντελατίφ Κεσίς, περίμενε σίγουρα μια παραπάνω αναγνώριση από εκείνον.
Σε κάθε περίπτωση, μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο της Μαρό στο blog της (στα γαλλικά και στ' αγγλικά), ή κάποια αποσπάσματα παρακάτω.
Η δύναμη του απόηχου
Εχουν περάσει περίπου δυο βδομάδες που αναβάλω να μιλήσω για το «La Vie d’ Adele». Δίκαια, γιατί μια και είμαι η συγγραφέας του διασκευασμένου βιβλίου, διανύω μια διεργασία υπερβολικά μεγάλη κι έντονη για να μπορέσω να την εκφράσω σωστά. Δεν πρόκειται μόνο για αυτό που έκανε ο Κεσίς. Είναι μια διεργασία σχετική με την ιδέα και τις συνέπειες των πράξεών μας, του ότι έγραψα μια γελοία καλοκαιρινή ιστορία στα 19 μου που έφτασε σήμερα σ’ «αυτό». Είναι μια διεργασία με αφορμή την ιδέα του να πάρεις το λόγο και να επενδύσεις πάνω στη Ζωή, την Αγάπη, την Ανθρωπιά ως καλλιτέχνης. Είναι μια διεργασία συνδεδεμένη με μένα και το δρόμο που διάλεξα. Κι έτσι, ναι, βίωσα ένα απερίγραπτο συναίσθημα στον αντίκτυπο των ημερών. Κανείς μας δεν είχε ακτιβιστικές προθέσεις, αλλά πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα, μετά την έκδοση του «Bleu» το 2010, ότι η απλή πράξη του να μιλήσεις για μια μειονότητα, όποια κι αν είναι αυτή, συμβάλλει στην υπεράσπιση ενός σκοπού ο οποίος μας υπερβαίνει όλους.
Μια ταινία αποκλειστικά του Κεσίς
Του είχα εξηγήσει από την αρχή ότι δεν ήθελα να λάβω μέρος στο project, ότι ήταν η δική του ταινία. Ισως αυτό ήταν που τον έκανε να μ’ εμπιστευτεί, ως ανταπόδοση. Συναντηθήκαμε αρκετές φορές. Μιλήσαμε πολύ για τους ήρωες, την αγάπη, τη θλίψη, τη ζωή γενικώς. Μιλήσαμε για την απώλεια του Μεγάλου Ερωτα. Είχα χάσει τον δικό μου την προηγούμενη χρονιά. Αν ξανασκεφτώ το τελευταίο μέρος του «La Vie d’ Adele», βρίσκω εκεί όλη την πικρή γεύση της οδύνης. Για μένα αυτή εδώ η διασκευή είναι μια άλλη εκδοχή, ένα άλλο όραμα ή πραγματικότητα της ίδιας ιστορίας. Η μια δεν μπορεί ν’ αναιρέσει την άλλη. Αυτό που βγαίνει από την ταινία του Κεσίς μου θυμίζει τις πέτρες που μας σκίζουν τη σάρκα όταν πέφτουμε και μας γδέρνει η άσφαλτος. Είναι μια ταινία που ανήκει αποκλειστικά στον Κεσίς, με τις χαρακτηριστικές προσωπικότητες του κινηματογραφικού του σύμπαντος. Κατά συνέπεια, η κεντρική του ηρωίδα, πράγματι, δε βρίσκεται πολύ μακριά παό τη δική μου. Αλλά αυτό που ανέπτυξε εκείνος έχει συνοχή, αιτιότητα και ροή. Είναι η έμπνευση μιας ιδιοφυίας. Μην πάτε να δείτε την ταινία ελπίζοντας ότι θα ξαναζήσετε εκείνο που νιώσατε διαβάζοντας το «Bleu». Θ’ αναγνωρίσετε τη γενική αίσθηση, αλλά θ’ ανακαλύψετε κι άλλα πράγματα.
Μια επίδειξη, βάρβαρη, χειρουργική και ψυχρή, αυτού που ονομάζουν λεσβιακού σεξ.
Σχετικά με τους γυμνούς κώλους… Μια και ακούγεται πολύ στα χείλη όσων μιλούν για την ταινία… Είναι κατ’ αρχάς χρήσιμο να ξεκαθαρίσουμε ότι στις 3 ώρες της ταινίας, οι σκηνές του σεξ δε διαρκούν παρά λίγα λεπτά. Αν μιλούν τόσο γι’ αυτές, είναι εξαιτίας της οπτικής του σκηνοθέτη. Μου μοιάζει σαφές πως αν του έλειπε κάτι από το πλατό, ήταν οι λεσβίες.
Δε γνωρίζω από πού πήραν τις πηγές τους ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί (που, μέχρι αποδείξεως του εναντίου, είναι όλοι ετεροφυλόφιλοι), και δε ζητήθηκε η συμβουλή μου. Ισως υπήρχε κάποιος που τους αναπαρέστησε με τα χέρια τις δυνατές στάσεις ή τους περιέγραψε ένα λεσβιακό πορνό. Γιατί – με εξαίρεση λίγες σκηνές – εμένα μου θύμισε αυτό: μια επίδειξη, βάρβαρη, χειρουργική και ψυχρή, αυτού που ονομάζουν λεσβιακό σεξ, που τείνει προς το πορνό και που μ’ έκανε να αισθανθώ πολύ άβολα. Κυρίως καθώς, στη μέση μιας κινηματογραφικής αίθουσας, όλος ο κόσμος ξεσπούσε σε γέλια. Οι straight γιατί δεν καταλαβαίνουν και βρίσκουν τις σκηνές γελοίες. Οι gay γιατί δεν τους μοιάζει πειστικό και βρίσκουν επίσης τις σκηνές γελοίες. Κι ανάμεσα στους λίγους που δεν ακούγονταν να γελούν βρίσκονταν οι άντρες που έτριβαν τα μάτια τους μπροστά στην ενσάρκωση μιας από τις βασικές τους φαντασιώσεις.
Καταλαβαίνω την πρόθεση του Κεσίς να κινηματογραφήσει την εκσπερμάτωση. Ο τρόπος που γύρισε αυτές τις σκηνές συνδέεται, κατά τη γνώμη μου, με τον τρόπο που πολλοί συζητούν το μύθο του γυναικείου οργασμού, που είναι μυστηριώδης και πολύ ανώτερος από τον ανδρικό. Αλλά να που η γυναίκα θεοποιείται γι’ άλλη μια φορά με τρόπο που μου φαίνεται επικίνδυνος. Ως θεατής, φεμινίστρια και λεσβία, δεν μπορώ να ασπαστώ τη ματιά του Κεσίς πάνω στις ηρωίδες του. Αλλά περιμένω ακόμα να δω τι σκέφτονται κι άλλες γυναίκες, γράφω εδώ εντελώς προσωπικά.
Δεν αντιμετωπίζω την ταινία ως προδοσία
Όπως και να’χει το πράγμα, δεν αντιμετωπίζω την ταινία ως προδοσία. Η έννοια της προδοσίας με΄σα στο πλαίσιο της διασκευής ενός έργου πρέπει ν’ αναθεωρηθεί, κατά τη γνώμη μου. Γιατί έχω χάσει τον έλεγχο του βιβλίου μου, από τη στιγμή που το δημοσιεύω για να διαβαστεί. Είναι ένα αντικείμενο προορισμένο να το παραποιήσουν, ερμηνεύσουν, ξαναζήσουν. Ο Κεσίς πέρασε από την ίδια διαδικασία που περνούν όλοι οι αναγνώστες, ο καθένας τους συμπάσχει και ταυτίζεται με μοναδικό τρόπο. Ως συγγραφέας χάνω εντελώς τον έλεγχο πάνω σ’ αυτό και ποτέ δε θα είχα την απαίτηση ο Κεσίς να ακολουθήσει τη μία ή την άλλη κατεύθυνση με την ταινία, γιατί έκανε δικό του – ανθρώπινα, συναισθηματικά – μια αφήγηση που δε μου ανήκει πια, από τη στιγμή που βρίσκεται στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου.
Αυτή η κατάληξη στις Κάννες είναι, προφανώς, εκπληκτική, σου κόβει την ανάσα. Όπως γράφω και στην εισαγωγή μου, αυτό που νιώθω ετούτες τις μέρες είναι τόσο τρελό και τεράστιο που δεν μπορώ να το εκφράσω. Παραμένω απόλυτα έκθαμβη, σαστισμένη. Εκείνο το βράδυ συνειδητοποίησα ότι ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του σινεμά που ένα κόμικ ενέπνευσε την ταινία που κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα και αυτή η ιδέα με παρέλυσε, δεν είναι κάτι ευκαταφρόνητο.
Θέλω να ευχαριστήσω όλους εκείνους που έδειξαν έκπληκτοι, σοκαρισμένοι, απογοητευμένοι που ο Κεσίς δεν είχε να πει για μένα ούτε μια λέξη όταν παρέλαβε αυτόν τον Φοίνικα. Δεν αμφιβάλλω ότι είχε τους λόγους του να μην το κάνει, όπως σίγουρα είχε τους λόγους του να μη με παρουσιάσει στο κόκκινο χαλί στις Κάννες, ενώ διέσχισα ολόκληρη τη Γαλλία για να βρεθώ μαζί με την ομάδα της ταινίας, ή όπως δε με προσκάλεσε – ούτε για μια ώρα – στο γύρισμα, ούτε έβαλε κανέναν να μ’ ενημερώσει για τις εξελίξεις της παραγωγής από τον Ιούνιο του 2012 ως τον Απρίλιο του 2013, ούτε κι απάντησε ποτέ στα μηνύματά μου από το 2011. Αλλά σε όσους αντέδρασαν έντονα, θέλω να πω ότι δε μου μένει πικρία. Δεν το είπε μπροστά στις κάμερες, αλλά το βράδυ της επίσημης προβολής στις Κάννες υπήρξαν λίγοι μάρτυρες που τον άκουσαν να μου λέει, «Σ’ ευχαριστώ, εσύ είσαι η αφετηρία,» σφίγγοντάς μου δυνατά το χέρι.
