Από τις 16 μέχρι και τις 26 Οκτωβρίου, το 11o Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας που διοργανώνει τη Ταινιοθήκη της Ελλάδος συνεχίζει να αναζητά τις πιο ανήσυχες φωνές του παγκόσμιου σινεμά, σύγχρονου και κλασικού, ανεξερεύνητου και παραγνωρισμένου, μέσα από ένα πληθωρικό πρόγραμμα που φέτος, λόγω της πανδημίας, προσφέρεται online και δωρεάν για όλους.
Κεντρική θέση στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας κρατάει πάντα το Διαγωνιστικό Τμήμα, μια επιλογή από ταινίες που δοκιμάζουν την αντοχή ανάμεσα στα κινηματογραφικά είδη και τους τρόπους αφήγησης, καταλήγοντας πάντα στην ουσία του σινεμά που δεν είναι άλλη από την εμπειρία.
Οπως αναφέρει και στο εισαγωγικό σημείωμα η Διευθύντρια της Ταινιοθήκης, Μαρία Κομνηνού:
Η επιλογή των ταινιών του Διεθνούς Διαγωνιστικού την περίοδο της πανδημίας έφερε εκ νέου ζητήματα που αφορούν τη σχέση του κινηματογράφου με την έννοια του αρχείου. Εάν, σύμφωνα με τον Ντεριντά, οι ταινίες μπορούν να είναι επίσης «αρχεία του κακού: απόκρυφα ή κατεστραμμένα, παραλλαγμένα ή απωθημένα», τότε η σχέση επιμελητών και σκηνοθετών εξελίσσεται σε μια σχέση «συνενοχής» πάνω στη διαχείριση των φιλμικών κειμένων ως πολιτιστικών ευρετηρίων. Ως εκ τούτου, επιλέχθηκαν ταινίες σκηνοθετών, οι οποίοι «δεν παραιτούνται από την ανάγκη να οικειοποιηθούν μια εξουσία πάνω στο τεκμήριο», ενώ υφαίνουν αφηγήσεις πάνω σε συλλογικές και προσωπικές αναμνήσεις.
Στην ταινία «Γένος Παν», ο Λαβ Ντίαζ αντλεί από τη συλλογική μνήμη σκληρών αγώνων ενάντια τόσο στο τυραννικό καθεστώς των σύγχρονων Φιλιππίνων αλλά και από αυτή του αποικιακού παρελθόντος. Ο Χούμπερτ Ζάουπερ, στο ντοκιμαντέρ «Επίκεντρο», διατρέχει το πολιτιστικό ευρετήριο της Κούβας και αξιοποιεί τόσο επίκαιρα και κινηματογραφικές ταινίες, όπως του Τσάπλιν, όσο και πρόσφατες αναμνήσεις και μαρτυρίες Κουβανών, κυρίως παιδιών, για να συνθέσει μια ως τώρα ανείπωτη ιστορία του νησιού. Ο «Θάλαμος Προβολής» του Ραανάν Αλεξάντροβιτς, είναι μια ισχυρή παραβολή για την εμπειρία της θέασης, στην οποία εμείς οι θεατές, όπως η θεατής εικόνων από τη Δυτική Όχθη στο ντοκιμαντέρ, την ίδια στιγμή που παραμένουμε «δεσμώτες» του πλατωνικού σπηλαίου δεν παραιτούμαστε από την ανάγκη να οικειοποιηθούμε μια εξουσία πάνω στο τεκμήριο. Στο ντοκιμαντέρ του Ζόναθαν Ρεσινιό «Απεργείς ή Πεθαίνεις», αρχειακό υλικό από απεργίες ανθρακωρύχων στην περιοχή της Λωρραίνης, συνυφαίνεται με σύγχρονες ιστορίες, όπως αυτή των φυσικών και διανοητικών δοκιμασιών που υφίστανται έφηβοι αραβικής καταγωγής σε αγώνες πυγμαχίας.
Το σώμα ως πεδίο εγγραφής οδυνηρών αναμνήσεων αποτελεί το θέμα των ταινιών τεσσάρων γυναικών σκηνοθετών και ενός άντρα. Στην ταινία «Το Μεξικανικό Μπρέτσελ Μου» η Νούρια Χιμένεθ χειρίζεται με μαεστρία ένα ερασιτεχνικό οικογενειακό αρχείο φιλμ, από τη δεκαετία του 1950, και επινοεί μια πιραντελική αλλά εξόχως κινηματογραφική μυθοπλασία για τις εγγραφές της μνήμης στο σώμα. Στο «Σύννεφο Στο Δωμάτιο Της», η Ζενγκ Λου Σινιουάν δημιουργεί μια ηρωίδα που θυμίζει Νουβέλ Βαγκ, η οποία, με έντονη σωματικότητα, διατρέχει διαταραγμένες οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις στο αχανές και αλλοτριωτικό Χανγκζού στην Κίνα. Στο «Κιτάμπ αλ- ισφάρ: Το Βιβλίο του Ταξιδιού», η Μπάμπα Χίλμαν ανατρέχει στις αναμνήσεις ενός παραλίγο μοιραίου ατυχήματος και αφηγείται πως αυτό την έφερε κοντά στον μυστικιστικό σουφισμό. Η Τζασμίν Λόπεζ από την Αργεντινή, στο «Αν Ημουν ο Χειμώνας», περιπλανάται όπως η ηρωίδα της σε μια απομονωμένη έπαυλη για να γιατρέψει δύο τραύματα: την ήττα της Αριστεράς στην οποία ανήκε ο κινηματογραφόφιλος πατέρας της και μια δικιά της διαλυμένη σχέση. Τέλος, ο Κλοντ Ντεμέρ στη δοκιμιακή και εξόχως ποιητική του ταινία, «Μια Γυναίκα, η Μητέρα μου», επεξεργάζεται το τραύμα της απόρριψης από τη μητέρα του μέσω αρχειακού υλικού από το Κεμπέκ της δεκαετίας του 1960.
Η επιλογή των ταινιών έγινε από τους Νίνα Βελιγράδη, Hλέκτρα Βενάκη, Μαρία Κομνηνού, Νικόλ Μπρενέζ, ο προγραμματισμός από την Νίνα Βελιγράδη.
Το Μεξικάνικο Μπρέτσελ Μου (My Mexican Bretzel) της Νούρια Χιμένεθ | Ισπανία | 72'
Η Νούρια Χιμένεθ, στο μεγάλου μήκους ντεμπούτο της, χειρίζεται με μαεστρία ερασιτεχνικό κινηματογραφικό υλικό των παππούδων της από τη δεκαετία του 1950 και επινοεί τη ζωή της Βίβιαν Μπάρετ. Στα ημερολόγιά της, η Βίβιαν παραθέτει αποσπάσματα του φανταστικού συγγραφέα-γκουρού Παρβάντιν Κάνβαρ Καρτζαπάλι: «Τα ψέματα είναι ένας άλλος τρόπος να πεις την αλήθεια. Η επιθυμία να πιστέψεις είναι σαν το χέρι του άνδρα που κρέμεται από έναν βράχο και προσκολλάται στη μόνη πέτρα που φαίνεται να τον σώζει. Αλλά καταλήγει πάντα να πέφτει, επειδή η πέτρα είναι αντικατοπτρισμός, όπως και ο γκρεμός. Ο θάνατος αφυπνίζεται από αυτό το όνειρο, στο οποίο μπορεί να ειπωθεί το ουσιώδες και στο οποίο το συνεχές και το άπειρο έχει αρχή, τέλος και νόημα.»
Επίκεντρο (Epicentro) του Χούμπερτ Ζάουπερ | Αυστρία, Γαλλία | 108'
Ενα μεταφορικό πορτρέτο της μετα-αποικιακής «ουτοπικής» Κούβας, όπου η έκρηξη του Θωρηκτού Μέιν το 1898 εξακολουθεί να αντηχεί. Αυτό το, κατά κάποιον τρόπο, Mπιγκ Mπανγκ τελείωσε την ισπανική αποικιακή κυριαρχία στην Αμερική και εγκαινίασε την εποχή της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Εκεί και τότε, γεννήθηκε κι ένα ισχυρό εργαλείο κατάκτησης: ο κινηματογράφος ως προπαγάνδα. Στο ντοκιμαντέρ «Επίκεντρο», ο Χούμπερτ Ζάουπαρ εξερευνά έναν αιώνα παρεμβατισμού και κατασκευής αφηγημάτων, μαζί με τους εξαιρετικούς ανθρώπους της Αβάνας - ιδιαίτερα τα παιδιά της, τα οποία αποκαλεί «νεαρούς προφήτες» - για να ανακρίνουν τον χρόνο, τον ιμπεριαλισμό και τον ίδιο τον κινηματογράφο.
Το Σύννεφο Στο Δωμάτιό Της (The Cloud In Her Room) της Ζενγκ Λου Σινιουάν | Χονγκ Κονγκ, Κίνα | 98'
Είναι ένας υγρός χειμώνας στο Χανγκζού. Η Μούζι, 22 ετών, έρχεται σπίτι για την Κινέζικη Πρωτοχρονιά, όπου καλείται να παίξει τους ρόλους της κόρης, της ετεροθαλούς αδελφής και της συντρόφου. Μια μέρα, η Μούζι συνοδεύει τη μικρή της αδελφή στο σχολείο και συναντά τον ιδιοκτήτη ενός τοπικού μπαρ, πατέρα ενός άλλου μαθητή. Ο παράξενος αυτός άντρας θυμίζει στη Μούζι έναν παλιό της φίλο και τις ξυπνά αναμνήσεις της σχέσης τους που ξαφνικά χάθηκε. Ταυτόχρονα, την επισκέπτεται ο σύντροφός της. Περιδιαβαίνοντας στην πόλη που την αισθάνεται οικεία αλλά και ξένη, η Μούζι αναζητά ένα μέρος όπου να νοιώθει ότι ανήκει.
Ο Θάλαμος Προβολής (The Viewing Booth) του Ραανάν Αλεξάντροβιτς | Ισραήλ, Η.Π.Α. | 70'
Σε ένα χώρο που μοιάζει με εργαστήριο, η Μάια Λεβί, μια νεαρή Αμερικανίδα, παρακολουθεί βίντεο που απεικονίζουν τη ζωή στην πόλη Χεβρώνα της Δυτικής Όχθης, ενώ επί τόπου και ταυτόχρονα εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της γι’ αυτές τις εικόνες. Ενώ υποστηρίζει θερμά το Ισραήλ, οι εικόνες στα βίντεο, οι οποίες διαδίδονται ως επί το πλείστον από τον οργανισμό ανθρώπινων δικαιωμάτων B'Tselem, έρχονται σε αντίθεση με ορισμένες από τις βαθύτερες πεποιθήσεις της Μάια. Ενσυναίσθηση, θυμός, αμηχανία, εγγενείς προκαταλήψεις και καλοπροαίρετη περιέργεια - όλα παίζουν μπροστά στα μάτια μας, καθώς την παρακολουθούμε να παρακολουθεί τις εικόνες που δημιουργούνται από το καθεστώς των κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών. Καθώς η Μάια κοιτάει και διαπραγματεύεται τις εικόνες, οι οποίες απειλούν την κοσμοθεωρία της, αναστοχάζεται επίσης τον τρόπο που τις βλέπει. Οι ειλικρινείς και άμεσες αντιδράσεις της αποτελούν μια μοναδική κινηματογραφική μαρτυρία για την ψυχολογία του θεατή στην ψηφιακή εποχή.
Κιτάμπ αλ-ισφάρ: Το Βιβλίο του Ταξιδιού (Kitâb al-isfâr: Book Of The Journey) της Μπάμπα Χίλμαν | Γαλλία | 58'
Το ντοκιμαντέρ «Κιτάμπ αλ-ισφάρ: Το Βιβλίο του Ταξιδιού» υφαίνει ιστορίες επιθανάτιων και μυστικιστικών εμπειριών στην Ανδαλουσία. Σύμφωνα με τη σκηνοθέτη: «Όταν ήμουν 19, ξεκίνησα, ελπίζοντας ότι θα μπορούσα να μάθω το νόημα της ζωής "μαζεύοντας εμπειρίες από τα πάντα". Αγόρασα ένα αυτοκίνητο για 20 μάρκα σε ένα καφέ στο Ουλμ. Το έβαψα κίτρινο και πράσινο με σπρέι και οδήγησα, από την Ολλανδία στη Ρουμανία και στην Ισπανία, ενώ κοιμόμουν στο πίσω κάθισμα με μια κόκκινη κουβέρτα. Κατεβαίνοντας προς τη Μάλαγα, στην κορυφή των βουνών, τα φρένα δεν έπιαναν. Καθώς το αυτοκίνητο γκρεμίστηκε, έχασα τις αισθήσεις μου, και για τρεις ημέρες και νύχτες έβλεπα οράματα. Τι είδα, τι κατάλαβα; Ο σούφι μυστικιστής και φιλόσοφος Ιμπν Αραμπι είχε γράψει ότι το ταξίδι έχει πραγματική σημασία μόνο αν φέρει μια νέα αρχή. Ταξιδεύοντας, συνειδητοποιεί κανείς ότι ο στόχος του ταξιδιού βρίσκεται στην καρδιά».
Γένος Παν (Genous Pan) του Λαβ Ντιάζ | Φιλιππίνες | 157'
Λαμβάνοντας άδεια από τις δουλειές τους σε ένα ορυχείο χρυσού, τρεις εργάτες γυρνούν στο χωριό τους με τα πόδια μέσα από την εντυπωσιακή αλλά ανελέητη ερημιά ενός μυθικού νησιού. Καθώς ο χρόνος περνά και οι συνομιλίες τους εντείνονται, αναδύονται θαμμένες ιστορίες και μια αίσθηση ψύχωσης εισβάλλει στη σκηνή. Οι υπέροχες ασπρόμαυρες εικόνες του Λαβ Ντίαζ και ο υπομονετικός ρυθμός του προσδίδουν μια μπρεχτική αποστασιοποίηση στο δράμα. Γυρισμένες σχεδόν πάντα από την ίδια σταθερή απόσταση, οι σκηνές είναι άψογα κινηματογραφικά ταμπλό βιβάν. Πέρα από το φολκλορικό πρώτο επίπεδο της ταινίας, ο Ντίαζ, για άλλη μια φορά, καταβυθίζεται στη συλλογική μνήμη των σκληρών αγώνων ενάντια στην τυραννία της σύγχρονης κοινωνίας των Φιλιππίνων και της αποικιακής βίας του παρελθόντος, με επίκεντρο τη διαχρονική εικόνα των ανδρών που περπατούν - ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του γένους Παν.
Μια Γυναίκα, Η Μητέρα Μου (A Woman, My Mother) του Κλοντ Ντεμέρ | Καναδάς | 75'
Ο σκηνοθέτης Κλοντ Ντεμέρ αφηγείται την ιστορία της αναζήτησής του για τη βιολογική του μητέρα και πώς τελικά συναντήθηκαν. Συνοδεύει την αφήγησή του με εικόνες από τα εθνικά αρχεία του Καναδά. Τα προσεκτικά επιλεγμένα και με ροή μονταρισμένα ασπρόμαυρα αποσπάσματα, αναπτύσσονται σταδιακά, όπως ταιριάζουν τα κομμάτια σε ένα παζλ, και συνθέτουν μια εντύπωση για τη μητέρα του, όπως την είχε φανταστεί. Πώς εκείνη μεγάλωσε, εργάστηκε, τον αγάπησε και τον άφησε.
Αν Ημουν Ο Χειμώνας (If I Were The Winter Itself) της Τζασμίν Λόπεζ | Αργεντινή | 92'
Τέσσερις φίλοι συναντιούνται σε ένα απομακρυσμένο κτήμα για να δημιουργήσουν μια κινηματογραφική αναπαράσταση τριών εμβληματικών έργων που έδωσαν υπόσταση στην κοινωνική και καλλιτεχνική επανάσταση, πριν από 50 χρόνια όπως «Η Κινέζα» (1967) του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, «Άσβεστη Φωτιά» (1969) του Χαρούν Φαρόκι και η περφόρμανς «Χωρίς Τίτλο (Εμφυτεύσεις Γενιών)» (1972) της Ανα Μεντιέτα.
Απεργείς Ή Πεθαίνεις (Strike or Die) του Ζόναθαν Ρεσινιό | Γαλλία | 93'
Στην πατρίδα του, μια πρώην βιομηχανική περιοχή στη Λωρραίνη, ο Zόναθαν Ρεσινιό ακολουθεί μεμονωμένους ανθρώπους και δημιουργεί χαλαρές σχέσεις μεταξύ των ιστοριών τους. Δύο φίλοι, γιοι Αράβων μεταναστών, αράζουν στα τοπικά πανηγύρια και στις ντίσκο. Ένας άλλος άντρας δωρίζει καπνογόνα και κράνη στο μουσείο εξόρυξης, αναμνηστικά από τις μέρες των απεργιών των ανθρακωρύχων στη δεκαετία του 1980 και του '90. Ένας άλλος είχε ένα ατύχημα στη δουλειά και δεν ξέρει τι να κάνει για τις ψευδείς δηλώσεις που έκανε το αφεντικό του στην ασφαλιστική έκθεση. Ένας παλιός προπονητής εκπαιδεύει νέους μποξέρ για έναν αγώνα. Αρχειακό υλικό σε βίντεο που δείχνει τις κλιμακούμενες απεργίες των ανθρακωρύχων, διαχωρίζει αυτά τα αφηγηματικά νήματα. Σιγά-σιγά, αναπτύσσονται σχέσεις μεταξύ των ατομικών ιστοριών και αναδύονται ερωτήματα σχετικά με τους εργατικούς αγώνες, την αλληλεγγύη και για τα μεταβαλλόμενα νοήματα αυτών των όρων στη σημερινή εποχή. Σύννεφα ομίχλης τυλίγουν την ταινία ξανά και ξανά: τις εργατικές κατοικίες, το μουσείο, τα τότε κεντρικά γραφεία του ορυχείου. Ο αγώνας τελείωσε ή συνεχίζει να σιγοκαίει; Ή μήπως κάτι εντελώς νέο διαφαίνεται στον ορίζοντα;
Πληροφορίες για την online προβολή των ταινιών
Οι ταινίες θα βρίσκονται διαθέσιμες για όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ (16-26.10.2020) στη διεύθυνση online.tainiothiki.gr και η ενοικίασή τους θα είναι δωρεάν. Ωστόσο, αντίστοιχα με την φυσική μας αίθουσα, θα υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός (μηδενικών) εισιτήριων για κάθε ταινία.
Επισκεπτόμενοι τη διεύθυνση online.tainiothiki.gr θα δείτε όλες τις ταινίες, τα προγράμματα και τα αφιερώματα του 11ου ΦΠΚΑ.
Για να ξεκινήσετε να παρακολουθείτε ταινίες, θα εγγράφεστε ως χρήστες (create account), δημιουργώντας ένα username και password με το email σας. Στη συνέχεια μπορείτε να παραμείνετε συνδεδεμένοι (signed-in) για όσο χρονικό διάστημα θέλετε.
Για να δείτε μία ταινία που σας ενδιαφέρει, θα πατήσετε το κουμπί της Ενοικίασης (Rent) με μηδενικό κόστος και θα ακολουθήσετε τα βήματα που εμφανίζονται στην οθόνη, δηλαδή την επιβεβαίωση της ενοικίασης. Μπορείτε επίσης να δημιουργήσετε λίστα με τις ταινίες που σας ενδιαφέρουν για μελλοντική θέαση (Add to my list).
Με την ενοικίαση της ταινίας, μπορείτε πλέον να πατήσετε κατευθείαν Aναπαραγωγή (Play now). Επιπλέον θα σας έρθει email στη διεύθυνση που δηλώσατε με το αποδεικτικό της ενοικίασης και το link της ταινίας, σε περίπτωση που θέλετε να την παρακολουθήσετε αργότερα.
Αφού ξεκινήσετε να βλέπετε την ταινία, θα έχετε στη διάθεσή σας συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για την παρακολούθησή της. Εάν δεν την παρακολουθήσετε εντός αυτού του διαστήματος, θα πρέπει να επαναλάβετε τη διαδικασία ενοικίασης, εφόσον βέβαια η ταινία είναι ακόμη διαθέσιμη και υπάρχουν "θέσεις".
Αναλυτικές πληροφορίες θα υπάρχουν αναρτημένες εντός της πλατφόρμας.
