Να ήταν το «Μαχαίρι στο Νερό» η πρώτη ταινία του Πολάνσκι, ή μήπως ο… «Γυμνός Πειρασμός»; Πότε πρωτοπροβλήθηκε το «Ζιλ και Τζιμ» στην Ελλάδα και πόσες φορές επανεκδόθηκε με διαφορετικούς τίτλους; Και γιατί να υπάρχουν ταινίες «κολοσσοί», κατά τους διανομείς, που δεν τις έχει ακούσει ψυχή;
Στις δεκαετίες που τον ξέρουμε, ο Δημήτρης Κολιοδήμος, κριτικός κινηματογράφου και συγγραφέας, δεν έχει πάψει ποτέ να είναι ένας από τους πιο σχολαστικούς ερευνητές της ιστορίας του σινεμά, έτσι όπως αυτό αντιπροσωπεύτηκε στη χώρα μας είτε από τον εγχώριο κινηματογράφο είτε από τον διεθνή. Θα λέγαμε μάλιστα πως το πάθος του, αντί να καταλαγιάσει συν τω χρόνω, επιδεινώνεται. Λαμπρή απόδειξη, το νέο του δίτομο λεξικό «100 Χρόνια Ξένος Κινηματογράφος στην Ελλάδα» (εκδόσεις Αιγόκερως), η υπερανανεωμένη, πολυτελής εκδοχή ενός βιβλίου που είχε συγγράψει δις στο όχι και τόσο κοντινό παρελθόν. Εδώ θα βρούμε τις απαντήσεις σε εκατοντάδες άλλες σχετικές με τις παραπάνω απορίες, εδώ και ακριβείς λεπτομέρειες για τίτλους και ημερομηνίες και τεκμήρια που προς το παρόν δεν εντοπίζονται σε καμία ηλεκτρονική βάση δεδομένων. Τι εννοούμε; Ας αφήσουμε τον ίδιο να μας διαφωτίσει…
Το βιβλίο σας είναι ο επικαιροποιημένος εμπλουτισμός ενός λεξικού που είχατε εκδώσει διαδοχικά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Σε τί συνίσταται αυτή η ανανέωση;
Είναι συμπλήρωση, εμπλουτισμός και αναθεώρηση. Συμπλήρωση όσον αφορά όλες εκείνες τις ταινίες που διανεμήθηκαν την τελευταία 20ετία. Εμπλουτισμός με διπλή έννοια. Κατ’ αρχάς με την προσθήκη 1.200 ταινιών που δεν υπήρχαν στις δύο προηγούμενες εκδόσεις, αλλά, κυρίως, με την προσθήκη της ημερομηνίας πρώτης προβολής τους στην Ελλάδα στη συντριπτική πλειονότητα των ταινιών. Και είναι αναθεώρηση σε σχέση με τη διόρθωση ορισμένων τίτλων που ήταν λειψοί. Για παράδειγμα: «Οι Θερμοπύλες της Ανατολής» είχαν πλήρη τίτλο «Περλ Χάρμπορ, οι Θερμοπύλες της Ανατολής».
Πόσο χρήσιμα θεωρείτε πως είναι για την ιστορία της τέχνης αυτά τα εμπεριστατωμένα λεξικά; Και πόσο χρηστικά στον αναγνώστη σε μια εποχή πλήρους ψηφιοποίησης, όπου η πρόσβαση στην πληροφορία είναι πλέον ένας αυτοματισμός;
Για να έχει κάποιος πρόσβαση σε μία πληροφορία, θα πρέπει η πληροφορία αυτή να είναι διαθέσιμη! Οι δύο ουσιαστικές πληροφορίες που δίνει το λεξικό αυτό ΔΕΝ είναι διαθέσιμες. Ισως να είναι διαθέσιμη για τις ταινίες της τελευταίας 10ετίας ή 15ετίας, που άρχισαν να στήνονται κάποιες διαδικτυακές βάσεις δεδομένων, αλλά, για τις παλαιότερες ταινίες οι δύο ουσιαστικές πληροφορίες που περιέχονται στο βιβλίο αυτό, δηλαδή ο ακριβής ελληνικός τους τίτλος -ή τίτλοι, σε περίπτωση που η επανέκδοσή τους γινόταν με διαφορετικό του αρχικού τίτλο- και η ημερομηνία πρώτης προβολής τους, δεν είναι διαθέσιμοι. Βέβαια, είναι βέβαιο ότι οι βάσεις που προανάφερα θα ενσωματώσουν κάποια στιγμή τις πληροφορίες αυτές, αλλά το γεγονός αυτό δεν αναιρεί ουσιαστικά την προσφορά -και τη χρησιμότητα- του βιβλίου. Που, έτσι κι αλλιώς, έχει προηγηθεί.
Ποιες είναι οι κύριες πηγές σας στην αναζήτηση πληροφοριών για την εκάστοτε εποχή;
Στο παρελθόν, οι πηγές ήταν τρία περιοδικά, δύο κινηματογραφικά κι ένας οδηγός πόλης. Όμως, οι πίνακες και οι καταχωρήσεις που υπήρχαν στα έντυπα αυτά είχαν γίνει από τρίτους – από κάποιον δημοσιογράφο. Και υπάρχουν φορές που έχουν γίνει λάθη στη «μεταφορά πληροφοριών» από τον άνθρωπο αυτό. Είτε γιατί έπρεπε να συμπτύξει έναν τίτλο, είτε επειδή ο τίτλος ήταν στην καθαρεύουσα, αλλά εκείνος έγραφε στη δημοτική, είτε επειδή… άνθρωπος ήταν, λάθος έκανε. Ετσι, χρειάστηκε να ανατρέξω σε μία πρωταρχική πηγή, που δεν θα είχε τέτοιου είδους λάθη, κι αυτή δεν ήταν άλλη από τις διαφημιστικές καταχωρήσεις των γραφείων διανομής στις εφημερίδες της εποχής. Στα γνωστά «κλισεδάκια». Που, με τη σειρά, τους, σήμερα έχουν και μια νοσταλγική χροιά, αποτελούν «απόδειξη» της ύπαρξης κινηματογραφικών αιθουσών που σήμερα δεν υπάρχουν και μας διηγούνται την ιστορία της κινηματογραφικής διαφήμισης και των αλλαγών της στο πέρασμα του χρόνου. Σήμερα, υπάρχουν εφημερίδες που έχουν ψηφιοποιήσει το αρχείο τους, καθιστώντας το διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή. Στις εφημερίδες αυτές κατέφυγα και με βάση τις καταχωρήσεις που είχαν δημοσιευθεί στήθηκαν οι καινούργιες καταλογογραφήσεις των δύο ευρετηρίων του βιβλίου μου. Και κατέστη δυνατή και η διόρθωση κάποιων λαθών που υπήρχαν στις προηγούμενες εκδόσεις.
Και πάλι θα υπάρχουν σίγουρα κάποιες πάγιες δυσκολίες εντοπισμού…
Η δυσκολία έγκειται στην «ταυτοποίηση» μιας ταινίας με βάση τα στοιχεία που δίνονται σ’ ένα κλισεδάκι. Τις περισσότερες φορές, είναι εύκολο να γίνει. 32.594 για την ακρίβεια! Τόσοι είναι οι διαφορετικοί ελληνικοί τίτλοι που καταγράφονται. Όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις που αυτή δεν είναι δυνατή. Οπως υπάρχουν και περιπτώσεις ταινιών που δεν είχαν κάνει κάποια καταχώρηση. Ολες αυτές, 1.035 συγκεκριμένα, υπάρχουν στο Επίμετρο του τρίτου μέρους του βιβλίου μου. Ελληνικός τίτλος και ημερομηνία πρεμιέρας μιας ταινίας, που δεν γνωρίζουμε ποια ήταν! Αυτό είναι ένα στοιχείο που, επίσης, δεν υπήρχε στις δύο προηγούμενες εκδόσεις.
Πολλοί συνάδελφοί σας, όχι μόνο παλιοί αλλά και νεότεροι, παρότι έχουν από χρόνια «ψηφιοποιηθεί», εξακολουθούν να έχουν τα αρχεία και τις βιβλιοθήκες τους γεμάτες. Πώς εξηγείτε τούτη τη μοναδική γοητεία του «χαρτιού», του φυσικού αντικειμένου;
Το βιβλίο το πιάνεις, το ξεφυλλίζεις, πηγαίνεις μπρος-πίσω στις σελίδες του, μυρίζεις το μελάνι του ή την παλαιότητα του χαρτιού του. Είναι ένα είδος φετίχ αν θέλεις. Από την άλλη, υπάρχουν βιβλία που δεν μπορείς να τα διαβάσεις σε ψηφιακή μορφή. Τα δοκίμια και οι μελέτες, όσα συνδέονται με τη θεωρία και την ανάλυση ταινιών, για να μείνουμε στον χώρο του κινηματογραφικού βιβλίου. Σίγουρα, η ανάγνωση ενός μυθιστορήματος στο τάμπλετ είναι πιο εύκολη, αλλά αυτό δεν ισχύει όταν έχουμε να κάνουμε με την ανάγνωση ενός πανεπιστημιακού συγγράμματος. Όμως το δικό μου βιβλίο το διαχειρίζεσαι μια χαρά σε ηλεκτρονική μορφή. Η προηγούμενη έκδοσή του έχει κάνει τρελό αριθμό κατεβασμάτων στον ιστότοπο pekk.gr, όπου και διατίθεται δωρεάν. Μόνο που η καινούργια του έκδοση δεν είναι διαθέσιμη στη μορφή αυτή.
Το «100 Χρόνια Ξένος Κινηματογράφος Α' και Β' Τόμος» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιγόκερως. Αναζητήστε εδώ περισσότερες πληροφορίες και παραγγείλτε το βιβλίο.
