Ενα νέο τμήμα με τίτλο «Εθνομουσικολογία και Κινηματογράφος» έρχεται να εμβαθύνει ακόμη περισσότερο στην εμπειρία του Ethnofest που μέχρι και τις 8 Δεκεμβρίου ανακαλύπτει και αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης και της τέχνης με σειρά προβολών, συζητήσεων και αναζητήσεων που προκαλούν το ενδιαφέρον.
Ρωτήσαμε τους Κωνσταντίνο Αϊβαλιώτη, συνιδρυτής του Ethnofest και επίκουρος στο Πανεπστήμιο Αιγαίου και οι Νίκο Πουλάκη (ΕΔΙΠ, Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας ΕΚΠΑ) και Ζωή Τζαμτζή (Υποψήφια Διδάκτορας, Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας ΕΚΠΑ) να μας φτιάξουν το αλφαβητάρι της Εθνικομουσικολογίας με αφορμή το φετινό αφιέρωμα του Ethnofest και το πολύτιμο masterclass του Μπάρλεϊ Νόρτον που διοργανώνεται σε συνεργασία με το Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το Σάββατο 30 Νομβρίου στις 15.00 στον κινηματογράφο ΑΣΤΟΡ.
Η Eθνομουσικολογία αποτελεί έναν ξεχωριστό επιστημονικό κλάδο των ανθρωπιστικών σπουδών, ο οποίος εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 και αφορά στη συστηματική μελέτη της μουσικής ως σημαντικής διάστασης του ανθρώπινου πολιτισμού.»
La Tumba Mambi
Τι είναι το νέο τμήμα Εθνομουσικολογία και Κινηματογράφος;
Η Eθνομουσικολογία αποτελεί έναν ξεχωριστό επιστημονικό κλάδο των ανθρωπιστικών σπουδών, ο οποίος εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 και αφορά στη συστηματική μελέτη της μουσικής ως σημαντικής διάστασης του ανθρώπινου πολιτισμού. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη από τα πρώτα βήματα της εθνομουσικολογίας, η χρήση οπτικοακουστικών μέσων για τη μελέτη, καταγραφή και διατήρηση μουσικών πρακτικών και παραδόσεων ήταν πολύ συχνή. Τις τελευταίες δεκαετίες η Εθνομουσικολογία έχει έρθει ακόμα πιο κοντά στην οπτική ανθρωπολογία, μέσω της δημιουργίας ταινιών που ενσωματώνουν οπτικοακουστικές αναπαραστάσεις της μουσικής. Το νέο τμήμα είναι στην ουσία μια υποενότητα του τμήματος που είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά με σκοπό να τοποθετήσει τη μουσική, την ιστορία της και τις πολιτισμικές πρακτικές γύρω από αυτή, στο κέντρο του ενδιαφέροντός του. Είναι κάτι που κάναμε κάθε χρόνο αλλά από περσι με την πρωτη μας συνεργασία με το Εργαστήριο Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είδαμε ότι είναι τρομερά ενδιαφέρον να επικεντρωθούμε σε αυτό ακόμα πιο συστηματικά. Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον για τα στοιχεία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς αλλά και να μεγαλώσουμε την ορατότητα του έργου γύρω από αυτά δίνοντας χώρο να εμπλακούν έμπρακτα στις δράσεις φοιτήτριες και φοιτητές. Οι δράσεις του Ethnofest - Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου Αθήνας που αφορούν την ανάδειξη των ποικίλων εκφάνσεων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς ξεκίνησαν το 2014 ως πρωτοβουλία για την αξιοποίηση του εθνογραφικού ντοκιμαντέρ από την εκπαιδευτική κοινότητα. Στόχος αυτών των δράσεων ήταν αφενός η γνωριμία μαθητριών και μαθητών και των εκπαιδευτικών με αυτό το ιδιαίτερο κινηματογραφικό είδος και αφετέρου η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα θέματα που αναδεικνύει η σύμβαση για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας (UNESCO, 2003).
Τι ταινίες θα μπορέσει να δει κάποιος σε αυτό το τμήμα;
Μέσα στα 15 χρόνια παρουσίας του, το φεστιβάλ έχει φιλοξενήσει πολλές ταινίες με κεντρικό θέμα τους τη μουσική, κυρίως στο πλαίσιο των υποενοτήτων που εστιάζουν στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Από φέτος, με την εισαγωγή του νέου αυτού τμήματος, οι θεατές και οι θέατριες θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν ταινίες που είτε έχουν δημιουργηθεί από εθνομουσικολόγους ερευνητές είτε, γενικότερα, παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερο εθνομουσικολογικό ή ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Σε συνεργασία με την ομάδα του Εργαστηρίου Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, το Ethnofest φιλοδοξεί να αναδείξει ταινίες που φέρνουν στο προσκήνιο τη μουσική ως βιωμένη κουλτούρα, αντιμετωπίζοντάς τη με μια διεισδυτική ματιά ως ένα πολυδιάστατο πολιτισμικό στοιχείο, πέρα από την καθαρά καλλιτεχνική και αισθητική της πλευρά.
Σε ελληνικό επίπεδο έχουμε αντίστοιχα παραδείγματα ταινιών - μελετών;
Μέχρι στιγμής, στην Ελλάδα δεν έχουν κυκλοφορήσει ταινίες από δημιουργούς που να συνδυάζουν τη διπλή ιδιότητα της/του εθνομουσικολόγου και της/του κινηματογραφιστή. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, μια/ένας εθνομουσικολόγος είναι ταυτόχρονα και μουσικός, αποκτώντας έτσι μια τριπλή ταυτότητα! Εν πάση περιπτώσει, δεν υπάρχουν στη χώρα μας παραδείγματα συγκεκριμένων μελετών, στις οποίες η εθνομουσικολογική έρευνα να συμπληρώνεται ή να αναπαρίσταται οπτικοακουστικά. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα ταινιών που έχουν δημιουργηθεί από κινηματογραφίστριες και κινηματογραφιστές σε συνεργασία με εθνομουσικολόγους-ερευνητές, καθώς και ταινίες από ερευνήτριες/ερευνητές κοινωνικών επιστημών που έχουν εθνομουσικολογικό και ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να μην περιοριζόμαστε στους διαφορετικούς όρους και ιδιότητες που συχνά συναντάμε, αλλά να επικεντρωνόμαστε στο ουσιώδες: την ανάδειξη ταινιών-μελετών που προσεγγίζουν εις βάθος τη μουσική ως μια συνολική διαδικασία εμπειρίας και όχι απλώς με βάση το τελικό ηχητικό προϊόν.
Μπάρλεϊ Νόρτον
Ποιος είναι ο Μπάρλεϊ Νόρτον και πώς συνδέεται με τον εθνομουσικολογικό κινηματογράφο;
Η έναρξη της νέας υποενότητας στο φεστιβάλ φέτος συνοδεύεται από το καλωσόρισμα του Μπάρλεϊ Νόρτον στην Αθήνα. Ο Μπάρλεϊ Νόρτον είναι εθνομουσικολόγος και κινηματογραφιστής, με κύριοερευνητικό ενδιαφέρον τη μουσική κουλτούρα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ασχολείται με τη βιετναμέζικη μουσική κουλτούρα και τη μουσική σκηνή του Ανόι. Είναιεπικεφαλής του τμήματος ασιατικής μουσικής στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου, διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος εθνομουσικολογίας και μαέστρος στην ορχήστρα Gamelan τουπανεπιστημίου. Εκτός από τα κείμενά του για τη βιετναμέζικη παραδοσιακή και σύγχρονη μουσική, ο Νόρτον έχει ασχοληθεί με την οπτικοακουστική αναπαράστασή της μέσω της δημιουργίας βιντεο- ιστοριών και ταινιών, όπως την ταινία «Hanoi Eclipse: The Music of Dai Lam Linh» (2010) και το φιλμ«Make a Silence: Musical Dialogues in Asia» (2020). Η έρευνά του εστιάζει στην αναζήτηση εναλλακτικώνκαι πειραματικών καλλιτεχνικών μορφών, με στόχο τη διεύρυνση της κατανόησης της σύγχρονηςπολιτιστικής έκφρασης στο Βιετνάμ, καθώς και την ανάλυση του κοινωνικού και πολιτικού πλαισίουμέσα στο οποίο εργάζονται οι μουσικοί εργάζονται.
Hanoi Eclipse: The Music of Dai Lam Linh
Τι πραγματεύεται η ταινία «Hanoi Eclipse: The Music of Dai Lam Linh» (2010) του Μπάρλεϊ Νόρτον που θα παρακολουθήσουμε στο φεστιβάλ;
Κατά τη διάρκεια της πολυετούς ερευνητικής του παραμονής στο Βιετνάμ, ο Νόρτον ανακάλυψε μια μπάντα πειραματικής μουσικής. Στην περίπτωση αυτή και σε αντίθεση με τη δυτική οπτική, ο όρος«πειραματική» έχει διαφορετική σημασία, καθώς αναφέρεται όχι μόνο σε καινοτόμες μουσικές δομές, αλλά κυρίως σε περιεχόμενο που λειτουργεί ως ανατρεπτική μορφή έκφρασης, αγγίζοντας σημαίνοντα κοινωνικοπολιτικά θέματα, όπως η σεξουαλικότητα, η λογοκρισία κ.λπ. Παρακολουθώντας τις πρόβες τους, διέκρινε τη δυναμική για τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ που θα κατέγραφε την εξέλιξή τους μέσα από τη διαδικασία ηχογράφησης ενός άλμπουμ. Οι έντονες προσωπικότητες και το ταλέντο των μελών της μπάντας αποτέλεσαν καθοριστικό κίνητρο για τη δημιουργία αυτού του φιλμ. Η κινηματογράφηση του επέτρεψε να αναδείξει την αισθητική μιας σύγχρονης performance με τρόπους που ο γραπτός λόγος δεν θα μπορούσε να αποδώσει.
Τι ακριβώς θα μάθει κανείς παρακολουθώντας το masterclass του Μπάρλεϊ Νόρτον;
Εκτός από την προβολή της ταινίας του, ο Νόρτον θα προσφέρει στην αγγλική γλώσσα και ένα μοναδικό masterclass με τίτλο «Filmmaking, Music Research and Cultural Heritage». Έτσι, θα έχουμε την πολύτιμη ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του και να μάθουμε πώς προσεγγίζει τον κινηματογράφο από τη θέση του εθνομουσικολόγου ή, αντίστροφα, πώς η χρήση της κάμερας έχει διαμορφώσει και επηρεάσει την έρευνά του για τη μουσική κουλτούρα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το masterclass απευθύνεται σε ειδικούς που επιθυμούν να εξερευνήσουν την πολυδιάστατη σχέση μεταξύ της εθνομουσικολογίας και του κινηματογράφου, εστιάζοντας στη χρήση των οπτικοακουστικών μέσων ως εργαλείων για την απεικόνιση της ζωής των μουσικών, την ανάλυση των μουσικών δομών και την εθνογραφική προσέγγιση της μουσικής επιτέλεσης ως μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράλληλα, είναι ανοικτό και στο ευρύτερο κοινό, το οποίο θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τον κλάδο της εθνομουσικολογίας και να ανακαλύψει την κινηματογραφική αναπαράσταση της μουσικής από μια διαφορετική ματιά: τη μουσική ως αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμικού και κοινωνικού πλαισίου.
15o Ethnofest
Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας
26 Νοεμβρίου έως 8 Δεκεμβρίου 2024
26 Νοεμβρίου | Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα - Πρεμιέρα (Σίνα 31, Αθήνα, 106 80)
27 Νοεμβρίου - 1 Δεκεμβρίου | Κινηματογράφος Άστορ (Σταδίου 28, είσοδος εντός στοάς Κοραή, ΜΕΤΡΟ Πανεπιστήμιο)
2 – 8 Δεκεμβρίου | Online
3 Δεκεμβρίου | Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα,
Τιμές εισιτηρίων για τις προβολές στο ΑΣΤΟΡ: 5€ ανά προβολή | 3€ ανά προβολή για φοιτητές και ανέργους
Για τις προβολές που είναι δωρεάν στο κοινό θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
Τιμή εισιτηρίων για τις διαδικτυακές προβολές: 3€ ανά προβολή
Σημείωση: Μέρος των εσόδων της φετινής διοργάνωσης θα δοθεί σε εγχειρήματα για τη στήριξη του παλαιστινιακού λαού.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το Ethnofest στο επίσημο site του, στην επίσημη σελίδα του στο Facebook και στο λογαριασμό του στο Instagram.
