Τόσο θεατρικός όσο και κινηματογραφικός σκηνοθέτης, ο Κίριλ Σερεμπρένικοφ έκανε την νέα του ταινία (μετά το «Betrayal» που το 2012 διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας), δίχως κανενός είδους κρατική χρηματοδότηση. Απόλυτα «λογικό» στην Ρωσία του Πούτιν αφού ένα φιλμ που μιλά για τον θρησκευτικό φανατισμό δεν έχει θέση στην επίσημη εικόνα που θέλει η εξουσία της χώρας να προβάλλει προς τα έξω. Ομως ο «Πιστός» υπήρξε μια από τις πιο ταξιδεμένες ταινίες της Ρωσίας φέτος ξεκινώντας από το Ενα Κάποιο Βλέμμα των Καννών, έως το φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Με αφορμή την έξοδό της στις ελληνικές αίθουσες, ο σκηνοθέτης της μίλησε στο Flix.
Η θρησκεία ήταν κάτι απαγορευμένο στην Σοβιετική Ενωση. Θα λέγατε ότι τώρα επιστρέφει δριμύτερη; Κι αν ναι ποιοι είναι οι λόγοι κατά την γνώμη σας; Θα λέγατε ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη ανάγκη να υπακούν σε μια «ανώτερη» φωνή είτε αυτή ανήκει σε έναν ηγέτη, είτε στον Θεό;
Είναι πάντα η πιο σκοτεινή πλευρά του ασυνείδητου μας που οδηγεί κάποιον να βρει τους δικούς του τρόπους να νικήσει τις εσωτερικές απογοητεύσεις του. Στην περίπτωση του νεαρού πρωταγωνιστή της ταινίας, αυτός ο τρόπος είναι η θρησκεία. Στην Ρωσία του σήμερα η θρησκεία είναι παντού. Οπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, οι ιεροκύρηκες έχουν καταλάβει την τηλεόρασή. Η θρησκεία έχει γίνει η δεύτερη επίσημη ιδεολογία. Ελέγχει το μυαλό των πάντων. Και πρόκειται για ένα ομιχλώδες δόγμα που κηρύττει τον σκοταδισμό. Οι Ρώσοι φαίνεται να προτιμούν να ακολουθούν έναν ηγέτη απ΄ότι να σκέφτονται από μόνοι τους. Και παρ ότι η εκκλησία είναι διαχωρισμένη από το κράτος, η ιρθόδοξη θρησκεία έχει λόγο παντού σε κάθε πεδίο της κοινωνίας: στον στρατό, τις αρχές, την κουλτούρα και ειδικά στην εκπαίδευση. Ορίζει τι είναι σωστό και λάθος και ακολουθεί την κυρίαρχη ιδεολογία.
Δείτε ακόμη: «Ο Μαθητής» του Κιρίλ Σερεμπρένικοφ. Οχι πια σεξ, μόνο Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Το φιλμ είναι βασισμένο στο θεατρικό του γερμανού Μάριους φον Μάγιενμπουργκ «The Martyr». Εν τούτοις μοιάζει να ταιριάζει απόλυτα στην σημερινή Ρωσία όπως την περιγράφετε πιο πάνω.
Ο Μάριους μου έλεγε ότι έγραψε το θεατρικό όταν διάβασε την Βίβλο κι ανακάλυψε εκεί μερικά αληθινά παράξενα εδάφια τα οποία έμοιαζαν να έχυν ανεξήγητα διπλό νόημα. Ένιωσε πως αν τα απόκοπτες από το συνολικό κείμενο, θα μπορούσαν άνετα να έχουν το αντίθετο μήνυμα από αυτό της αγάπης και της αδελφικότητας. Κι αποφάσισε να επισημάνει αυτές τις αμφίσημες προτάσεις και κάπως έτσι γεννήθηκε το έργο: Βασισμένο στην ιδέα ότι είναι τελικά πολύ εύκολο να αλλάξεις το μήνυμα των γραφών με όποιο τρόπο κρίνεις. Για μένα το νόημα το έργου είναι παγκόσμιο. Στην πραγματικότητα μεταφέρθηκε στο θεάτρο σε πολλές χώρες ανάμεσα στις οποίες η Αγγλία και η Μεγάλη Βρετανία. Εγω το μόνο που άλλαξα ήταν μερικές λεπτομέρειες που θα το έκαναν να λειτουργήσει σε ένα Ρώσικο κοινό, αλλά το κέιμενο ταίριαζε πολύ καλά στην ρωσική κουλτούρα και το ρωσικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Υπάρχει ένα είδος οικονομικής λογοκρισίας στην Ρωσία, υπό την έννοια ότι ένα επίσημο κρατικό όργανο δεν θα χρηματοδοτούσε πότέ το φιλμ μας. Και είναι σχεδόν αδύνατον να κάνεις σινεμά στην Ρωσία δίχως κρατική χρηματοδότηση.
Είχατε μεταφέρει κι εσείς το έργο στην σκηνή. Γιατί θελήσατε να το κάνετε και ταινία και τι άλλαξε σε αυτή την πορεία από την σκηνή στην οθόνη;
Η αλήθεια είναι ότι από την πρώτη στιγμή που το ανέβασα στην σκηνή όλοθ μου έλεγαν πόσο κινηματογραφικό είναι κι όταν ο παραγωγός μου Ιλια Στιούαρτ με προσέγγισε να κάνουμε μια ταινία μαζί, του πρότεινα αυτή την ιστορία. Εκτός από την αλλαγή του κεντρικού ηθοποιού που ήταν άλλος στην θεατρική εκδοχή ελάχιστα άλλαξαν στην ταινία. Εκτός φυσικά από το ότι στο θέατρο μπορείς να είσαι πιο αφηρημένος, στο σινεμά οφείλεις να δημιουργήσεις έναν πολύ πιο στιβαρό και συγκεκριμένο κόσμο.
Και τα μονοπλάνα; Γιατί ήταν ουσιώδες να χρησιμοποιήσετε μια σειρά από μεγάλα πλάνα για να αφηγηθείτε την ιστορία;
Στην πραγματικότητα έχει περισσότερο να κάνει με το ότι είμαι μάλλον ένας τεμπέλης σκηνοθέτης. Βαριέμαι να κάνω πλάνα αντιδράσεων, να κόβω ανάμεσα στους ηθοποιούς. Προτιμώ να κάνω πρόβες για μια σκηνή για τρεις μέρες και να χρειάζομαι μόνο τρεις ή τέσσερις λήψεις όταν γυρίζουμε. Και ήμουν πολύ τυχερός γιατί είχα έναν σπουδαίο διευθυντή φωτογραφίας στο πλευρό μου, τον Βλάντισλαβ Οπελιάντς ο οποίος χειρίζεται θαυμάσια την κάμερα.
Πόσο δύσκολο είναι να κάνεις μια τέτοια ταινία στην Ρωσία του σήμερα; Και ποια ήταν η αποδοχή του φιλμ στη χώρα σας;
Η ταινία προφανώς δεν χρηματοδοτήθηκε καθόλου από το κράτος. Πρόσφατα ανακαλύψαμε ότι είμαστε μάλλον η μοναδική ρωσική ταινία που ταξίδεψε τόσο σε φεστιβάλ και η οποία χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από ιδιωτικά κεφάλαια. Υπάρχει ένα είδος οικονομικής λογοκρισίας στην Ρωσία, υπό την έννοια ότι ένα επίσημο κρατικό όργανο δεν θα χρηματοδοτούσε πότέ το φιλμ μας. Και είναι σχεδόν αδύνατον να κάνεις σινεμά στην Ρωσία δίχως κρατική χρηματοδότηση.
Ποια είναι η δική σας σχέση με την θρησκεία; Αν υπάρχει.
Είμαι Βουδιστής. Ο Βουδισμός όμως δεν είναι θρησκεία. Δεν έχει να κάνει με το να πιστεύεις στον Θεό, αλλά με το να αναλογίζεσαι πάνω στην σύνδεσή σου με την ανθρωπότητα. Ο Βουδισμός πατά στην γη. Είμαι ενάντιος σε κάθε μορφή σκοταδισμού εναντίον όσων σου λένε πως πρέπει να σκέφτεσαι. Ρωτάω τον εαυτό μου αμέτρητες ερωτήσεις καθημερινά, για τον κόσμο, στο σύμπαν τους ανθρώπους. Η θρησκεία σου δίνει έτοιμες απαντήσεις. Η τέχνη κάνει ερωτήσεις
Δείτε ακόμη:
Tags: κίριλ σερεμπρένικοφ, ο πιστός
