Ο Καντεμίρ Μπαλάγκοφ είναι 28 χρονών και έχει ήδη υπογράψει μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς. Τον γνωρίσαμε δύο χρόνια πριν, όταν το σκηνοθετικό του ντεμπούτο είχε διώξει τους αμερικανούς κριτικούς από τις αίθουσες προβολής του «Un Certain Regard» γιατί περιείχε ένα κομμάτι ρεαλισμού που δεν άντεξαν. Ναι, το «Τesnota» («Clossness», ελληνικός τίτλος «Για την Οικογένεια»), ήταν κι αυτό ένα ξεκάθαρο δείγμα δυνατού, προκλητικού σινεμά κοινωνικού ρεαλισμού. Και έφερε την υπογραφή ενός νεαρού κινηματογραφιστή που δε θα άφηνε κανέναν αδιάφορο στο μέλλον. [Και τελικά, παρόλα τα κατηγορώ των αμερικανών συναδέλφων έφυγε το 2017 από τις Κάννες με το Βραβείο FIPRESCI].
Το «Ενα Ψηλό Κορίτσι» (Beanpole) έφυγε από το 72ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, επάξια, με κάτι παραπάνω: το βραβείο σκηνοθεσίας του «Un Certain Regard» (μεγάλη η απορία μας γιατί μία τέτοια ταινία δεν ήταν στο διαγωνιστικό).
Τοποθετημένο στο Λένινγκραντ του 1945, στον έντονο απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και μιας κατοχής που έχει αφήσει την πόλη αποδεκατισμένη και τον κοινωνικό ιστό της βαθιά λαβωμένο και σάπιο, ο Μπαλάγκοφ τολμά κάτι μεγαλεπίβολο, «ψηλό»: ένα σινεμά ρεαλιστικό και συμβολικό συνάμα. Ωμά συγκρουασιακό και ελεγειακά συμβολικό. Στιλιζαρισμένο και αληθινό. Και, πάνω από όλα, ένα σινεμά που επιλέγει να αφηγηθεί μία ιστορία των συνεπειών του πολέμου, με τρόπο που δεν βλέπουμε συχνά. Με (αντι)ηρωίδες που δεν φωτίζει η μεγάλη οθόνη.
Το Flix τον συνάντησε και πείστηκε ότι αυτός ο νεαρός σκηνοθέτης έχει ακόμα μεγάλο ανάστημα να επιδείξει στο μέλλον.
Είστε πάρα πολύ νέος, ο Β' Παγκόσμιος ανήκει σε ένα μακρινό πια παρελθόν, όμως κατασκευάσατε μία ταινία τόσο υπαρξιακή, συναισθηματική και πυκνή που μοιάζει αδύνατον να μην τη ζήσατε. Ηταν πρόκληση μία τέτοια μορφή αφήγησης για εσάς;
Ναι, φυσικά. Δεν ήταν καθόλου απλό. Ομως γεννήθηκα στο Β. Καύκασο. Κι εκεί, τέλη δεκαετίας του '90, αρχές του 2000, ο ανταρτοπόλεμο, οι τρομοκρατικές επιθέσεις, οι εχθροπραξίες ήταν ο πόλεμος της γενιάς μου. Σε καμία περίπτωση δεν τον συγκρίνω βέβαια με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τις συνέπειές του. Δεν έζησα το Λένινγκραντ του 1945. Αλλά σίγουρα έχω δει κι έχω νιώσει πράγματα που με στιγμάτισαν. Και ήταν πράγματι μία υπαρξιακή αφήγηση αυτή που προσπάθησα. Δεν με ενδιαφέρει τι έχει να μου πει ένας σκηνοθέτης, αλλά τι θα με κάνει να νιώσω. Θέλω να πιστεύω ότι κατάφερα να τροφοδοτήσω την ταινία με αυθεντικό συναίσθημα.
Γιατί θελήσατε να μάς βάλετε σε μία ιστορία πολέμου μέσα από τα μάτια των γυναικών; Ηταν μία συνειδητή απόφαση γιατί αυτό δεν το βλέπουμε συχνά κινηματογραφικά; Ηταν μία πολιτική απόφαση να δώσετε φωνή στις γυναίκες; Ηταν προσωπκή - έχετε γιαγιάδες, συγγενείς που ακούγατε παρόμοιες ιστορίες;
Ηταν μία πολιτική απόφαση. Η ταινία είναι εμπνευσμένη από το βιβλίο της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς «The Unwomanly Face of War: An Oral History of Women in WWII». Οταν το διάβασα σοκαρίστηκα. Κανείς δεν είχε εξετάσει τι κάνει ο πόλεμος στις γυναίκες - κατά τη διάρκειά του, ή μετά. Θέλησα ως πολίτης να μάθω και να πω αυτή την ιστορία. Τις συνέπειες του πολέμου στον γυναικείο πληθυσμό. Το βάρος, το στίγμα, το σακάτεμα τους.
Επιλέξατε πρωταγωνίστριες χωρίς πραγματική εμπειρία; Γιατί το διακινδυνεύσατε;
Ηθελα οι ηθοποιοί μου να κουβαλούν κάτι, όχι απλά να το ερμηνεύουν. Επέλεξα αυτές τις δύο ηθοποιούς γιατί ένιωσα ότι κάπου, κάποτε έχουν περάσει από βαθύ τραύμα. Το τραύμα δεν είναι κάτι που εξηγείται, πολλές φορές. Απλώς, το νιώθεις.
Το "Ψηλό Κορίτσι" παθαίνει αυτά τα επεισόδια που κοκκαλώνει. Πώς σας ήρθε μία τέτοια ιδέα; Είναι κάτι το κυριολεκτικό, ή το συμβολικό στην ιστορία;
Δεν θυμάμαι ακριβώς αν το διάβασα στο βιβλίο, ή σε ημερολόγια γυναικών. Ομως το διάβασα. Είναι μία υπαρκτή ψυχοσωματική κατάσταση ανθρώπων που έχουν περάσει μεγάλα σοκ στη ζωή τους και όταν κάτι πάει εμπειρικά να τους θυμίσει ή να τους μεταφέρει ξανά σε παρόμοια κατάσταση «παγώνουν». Το σώμα βρίσκεται σε άμυνα και σβήνει, πατάει το Off.
Η φόρμα και το στιλ της ταινίας είναι εντελώς διαφορετική από το «Τesnota». Στην πρώτη ταινία σας υπάρχει ένας νεορεαλισμός, εδώ ένα μαγικό στυλιζάρισμα της εικόνας, των εσωτερικών χώρων, των χρωμώτων. Γιατί επιλέξατε μία άλλη αισθητική;
Πιστεύω ότι το περιεχόμενο υπαγορεύει την αισθητική. Eίναι μόλις η δεύτερη ταινία μου, οπότε κι εγώ ψάχνω ακόμα το στιλ μου. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι χρησιμοποίησα το χρώμα διαφορετικά γιατί πιστεύω ότι λέει πάρα πολλά όχι για την ατμόσφαιρα της ταινίας, αλλά για την ιστορία, τον κόσμο που σε μεταφέρει η ταινία. Σκουριασμένα χρώματα, σκουριασμένες ζωές. Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας παίζεται σε εσωτερικούς χώρους, η δραματουργία στην αντιπαράθεση των χαρακτήρων, στους διαλόγους γιατί αυτό σε κάνει να ακούς τι λένε κι όχι να χαζεύεις τοπία και κουστούμια. Κι αυτό που λένε δεν έχει χρόνο ή τόπο. Θα μπορούσε να συμβαίνει τώρα. Για αυτό χρησιμοποιώ και κάμερα στο χέρι. Για να δίνω την αίσθηση του "μια ανάσα μακριά". Κρατάμε το θεατή μια ανάσα από τις ηρωίδες στα κοντινά τους. Ανασαίνουμε μαζί τους.
Είστε κομμάτι μίας νέας δυναμικές γενιάς του ρωσικού κινηματογράφου. Ποιες είναι οι επιρροές σας;
Θα ήταν αδύνατον να μην αναφέρω τον Ταρκόφσκι (γελάει). Μάλλον περνάει από το μητρικό γάλα. Αλλά είχα καθηγητή μου στη σχολή τον Αλεξάντερ Σοκούροφ κι αυτόν θα επικαλεστώ. Μάς δίδαξε πολλά για την κινηματογραφική γλώσσα. Παραδόξως, εκείνος μάς έστρεψε στο σινεμά του Φασμπίντερ για να μελετήσουμε τη σύνδεση μεταξύ κινηματογράφησης, κάμερας, ρυθμού και ανάπτυξης χαρακτήρων. Ολα συνδέονται. Εκτός από σκηνοθεσία όμως, μάς έμαθε λογοτεχνία. Δεν μάς έδειξε μόνο πώς στήνεις την κάμερα, αλλά και πώς να διαβάζουμε. Κι αυτό κάτι ξύπνησε μέσα μου για την ανάγκη να υπηρετείς πάνω από όλα την ιστορία. Aλλά έχω πάρα πολλές επιρροές - από τον Μιχαήλ Καλαζότοφ και τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, μέχρι τους αδελφούς Νταρντέν.
Να τελειώσουμε με τον τίτλο; Τι σημαίνει το «Beanpole»;
Η προφανής απάντηση είναι "κολώνα" γιατί η ηρωίδα είναι ένα πολύ ψηλό κορίτσι. Στα ρώσικα όμως το «Dylda» περισσότερο χρησιμοποιείται για να πούμε κάποιον ατσούμπαλο, παράξενο, μονοκόμματο, αταίριαστο. Κι αυτό ισχύει και για τα δύο κορίτσια της ταινίας. Ο πόλεμος τις έχει πετάξει εκτός των ορίων τους. Δεν είναι οι ίδιες γυναίκες πια. Θα μπορέσουν να διεκδικήσουν ξανά το να ζήσουν τις υπόλοιπες ζωές τους με γερό πάτημα, με χάρη;
To «Ενα Ψηλό Κορίτσι» προβάλλεται στους ελληνικούς κινηματογράφους από τις 9 Ιανουαρίου από τη Seven Films
Διαβάστε περισσότερα:
