O Μάρτιν Ιντεν (ή Εντεν, όπως απαιτεί η ιταλική προφορά του ονόματος) είναι ένας ανειδίκευτος εργάτης, που όμως δε διστάζει να ελπίζει πέρα από τις περιορισμένες προοπτικές που του επιφυλάσσει η ταπεινή κοινωνική και οικονομική του κατάσταση. Παρά το γεγονός ότι η μόρφωσή του δεν πηγάζει από το Πανεπιστήμιο αλλά από τον δρόμο, ο Μάρτιν ονειρεύεται να γίνει συγγραφέας, με οπτική που αγκαλιάζει με σκληρό ρεαλισμό τον πόνο και την αδικία που τον περιτριγυρίζει και στόχο να ξεφύγει από τους περιορισμούς της τάξης του, πραγματοποιώντας μια μεγάλη νίκη, τόσο για τον ίδιο όσο και για τους φτωχούς ανθρώπους του κύκλου του.
Οταν μια μέρα βρίσκεται μάρτυρας της επίθεσης μιας ομάδας νέων σε ένα αδύναμο αγόρι, ο Μάρτιν επεμβαίνει για να σώσει τον ανυπεράσπιστο νεαρό. Η πράξη του τον οδηγεί στο σπίτι του νέου, όπου γνωρίζει την αδερφή του την Ελένα, την μεγαλοαστή, μορφωμένη και καλλιεργημένη κόρη μιας οικογένειας βιομηχάνων. Αν και οι ταξικές διαφορές μεταξύ τους είναι φαινομενικά ανυπέρβλητες, ο Μάρτιν την ερωτεύεται κεραυνοβόλα, χωρίς να γνωρίζει ότι αυτή η γνωριμία που πρόκειται να καθορίσει το υπόλοιπο της ζωής του. Εκείνη γοητευμένη από το πνεύμα του τον ωθεί να κυνηγήσει την εκπαίδευσή του, ωστόσο η οικογένειά της – αναμενόμενα – βλέπει την σχέση τους με καχυποψία.
Στα επόμενα χρόνια, ο Μάρτιν θα προσπαθήσει να καλύψει το χαμένο έδαφος παλεύοντας με την καταγωγή του και τις ταξικές προκαταλήψεις, θα ανακαλύψει από πρώτο χέρι τις κοινωνικές ανισότητες, θα έρθει σε σύγκρουση τόσο με τους γύρω του όσο και με τον εαυτό του και θα βιώσει μια πολιτική αφύπνιση που πρόκειται να αλλάξει για πάντα την σχέση του με τον κόσμο.
Αποτελώντας διασκευή του ομότιτλου κλασικού βιβλίου του Τζακ Λόντον, το «Μάρτιν Ιντεν» είναι η δεύτερη κινηματογραφική απόπειρα του Πιέτρο Μαρτσέλο στην μυθοπλασία, αν και ο σκηνοθέτης έχει ήδη να επιδείξει πλούσιο παρελθόν στο σινεμά τεκμηρίωσης, γεγονός που από τη φύση του προσδίδει στην αφήγηση έντονο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και ιδιάζουσα προσοχή σε εκείνες τις λεπτομέρειες που δίνουν ουσία σε μια πλούσια, κοινωνική πραγματικότητα.
Μόνο που ο Μαρτσέλο, όσο πιστός κι αν παραμένει στα βασικά αφηγηματική σημεία του βιβλίου, δεν ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την ίδια την ζωή του ήρωά του. Χρησιμοποιώντας στην αρχή της ταινίας αρχειακό υλικό του αναρχικού Ερίκο Μαλατέστα και αντλώντας έμπνευση από το ρεύμα των «καταραμένων ποιητών» του 20ού αιώνα (από τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι μέχρι τον Στιγκ Ντάγκερμαν και την Νόρα Μέι Φρεντς), ο Μαρτσέλο χρησιμοποιεί ουσιαστικά την πραγματικότητα του βιβλίου για να δημιουργήσει μια υπερβατική προβολή του 20ού αιώνα και όλων των αγώνων που σημάδεψαν τις δεκαετίες του.
Για αυτό και η Νάπολη όπου εξελίσσεται η ταινία (σε αντίθεση με την Καλιφόρνια του βιβλίου) εμφανίζει στοιχεία αναχρονιστικά και άχρονα μαζί. Οι δεκαετίες πριν και μετά τους παγκόσμιους πολέμους μπλέκονται με τα στοιχεία μιας σύγχρονης, εργατικής πραγματικότητας, δημιουργώντας έναν κόσμο τελικά που δεν περιορίζεται από κάποιο αυστηρό πλαίσιο πέρα από τους δικούς του ταξικούς διαχωρισμούς.
Ως αποτέλεσμα, ειδικά το πρώτο μισό της ταινίας παρουσιάζει μια διαπεραστική ενέργεια που δίνει στον Μάρτιν Ιντεν στοιχεία ενός κοινωνικού συμβόλου κόντρα στις συμβάσεις μιας προνομιούχας κοινωνίας. Το «Μάρτιν Ιντεν» δεν είναι απλά η ταινία για όσους δεν κατάφεραν να λάβουν την εκπαίδευση που δικαιούνταν αλλά και ένα φιλμ για όλους εκείνους που απέρριψαν την εκπαίδευση που έλαβαν γιατί πολύ απλά δεν συνέπλεαν με τις προσταγές και τις συμβάσεις της.
Δυστυχώς όμως, το δεύτερο μέρος του φιλμ πλατειάζει, αποφασίζει να εγκλωβιστεί σε κύκλους ακολουθώντας την αυτοκαταστροφική πορεία του ήρωά του, ανεβάζει τους τόνους χάνοντας στην πορεία την ψύχραιμη αμεσότητα της αρχής και παρουσιάζει τελικά έναν ασταθή ρυθμό που ανακόπτει την όποια φόρα της αφήγησης προς την κορύφωσή της.
Η (βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας του 2019) ερμηνεία του Λούκα Μαρινέλι παραμένει συνεχώς αφοσιωμένη και ακριβής όμως η εστίαση του Μαρτσέλο μοιάζει σταδιακά να θολώνει, δίχως να μπορεί να προσδώσει θέρμη μέχρι τέλους στην πολιτική και πολιτιστική Οδύσσεια του «Μάρτιν Ιντεν». Ωστόσο, ανάγοντας την ουσία του έργου σε ένα πολύ μεγαλύτερο χρονικό εύρος, ο Μαρτσέλο πετυχαίνει να κάνει τον ήρωά του πιο διαχρονικό από ποτέ, και αυτό αποτελεί από μόνο του σημαντική επιτυχία.
