Είναι μια κρίσιμη απόφαση να διασκευάσει κανείς σήμερα τον «Καπετάν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη, για το σινεμά ή για όποια τέχνη. Κι ο Κώστας Χαραλάμπους, του τρυφερού «Αγάπη στα 16», της ας πούμε ελπιδοφόρας, τότε, «Δεμένης Κόκκινης Κλωστής» και του απογοητευτικού «Λούγκερ» επιλέγει την πιο κυριολεκτική, μονοδιάστατη, οπισθοδρομική, αισθητικά και ιδεολογικά, προσέγγιση.
Ο τόπος είναι η Κρήτη που αποζητά να λευτερωθεί από τον τουρκικό ζυγό το 1889 κι ο ήρωας είναι ένας ατρόμητος καπεταναίος, ο Καπετάν Μιχάλης, ορκισμένος ν' απόσχει από κάθε ανθρώπινη συγκίνηση ώσπου να κερδηθεί η Μεγάλη Μάχη. Οταν, όμως, συναντήσει τη χανούμισσα Εμινέ, γυναίκα του αδελφοποιητού του, του Νουρήμπεη, «Κερκέζα, πεντάμορφη, άγρια, από εκείνες που τρώνε ανθρώπους», θα κυριευτεί από πειρασμό και θα βασανιστεί για να διαλέξει: ασκέρι ή πόθος; ελευθερία ή θάνατος; ή ελευθερία και θάνατος μαζί;
Το ίδιο το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη, τόσο εμβληματικό όσο ο ήρωάς του, διαβάζεται σήμερα εξαιρετικά παρωχημένα αν μείνει κανείς στην πρώτη ανάγνωση. Αν δεν εξερευνήσει τον υπερβάλλοντα τοπικισμό - εθνικισμό, στη μεταπολεμική Ελλάδα του '50 όταν γράφτηκε. Αν δεν κοιτάξει κατάμματα τις γνώριμες ενοχές του Καζαντζάκη για τον ερωτισμό του. Αν δεν «μεταφράσει» τον απόλυτο σεξισμό, την αποθέωση του ματσίσμο, σε μια πιο σύγχρονη ερμηνεία. Αν δεν αποδεχτεί την εγγύτητα Κρητών και Τούρκων τον 19ο αιώνα που έδωσε στον βίαιο αγώνα γι' απελευθέρωση μια τραγικότητα σχεδόν εμφυλίου πολέμου.
Η ταινία τίποτε τέτοιο δεν τολμά, αντίθετα, αποδίδει όλες τις αιχμές και τα διλήμματα του έργου με μια παρωχημένη αποδοχή που κάνει την ταινία δύσκολα βρώσιμη. Η με ζήλο αποτύπωση ενός ανδρικού ευνουχισμού, τα τσαλίμια της Εμινέ, τα πρωτόγονα ένστικτα του Καπετάν Μιχάλη, η φλατ απόδοση μιας τρανταχτής αιμομικτικής σχέσης, πνίγουν τα εκρηκτικά συστατικά της ιστορίας και χαρακτηρογραφίας σε μια αφήγηση σκονισμένη κι άγευστη.
Αισθητικά, με τη φωτογραφία τής Αλκηστις Μαραγκουδάκη να τυλίγει τα πάντα σε μια αποχρωματισμένη, χωμάτινη αχλή, η ταινία θυμίζει καθημερινή σειρά της ΕΡΤ, όμως της παλιάς, της δικής μας εφηβείας. Το σενάριο, αγνοώντας κάθε αίσθηση κατεπείγοντος, νοηματική ή πραγματική, ξετυλίγεται φλύαρα και μονότονα στα 110 λεπτά του, λες κι είναι τα διπλάσια. Το καστ κάνει ό,τι μπορεί, ο Αλέκος Συσσοβίτης είναι πάντα συναρπαστικός στο σινεμά, η Τζένη Καζάκου στο ρόλο της Εμινέ καθοδηγείται έτσι ώστε να παραπέμπει σε τσόντα του '70, αυτές με την υπόθεση, ενώ ο Αιμίλιος Χειλάκης, πάντα με τέτοιο εκτόπισμα που γεμίζει κάθε κάδρο, χάνει εδώ την ευκαιρία για ένα ρόλο αληθινά ενδιαφέροντα, καινοτόμο, υπερβατικό. Χαμένη ευκαιρία αυτός ο κινηματογραφικός «Καπετάν Μιχάλης», μια σίγουρα φιλότιμη προσπάθεια που ούτε λίγο δεν ανταποκρίνεται στην πρόκληση που ανέλαβε.
