Δεκατέσσερα χρόνια μετράει το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, το highlight στο ετήσιο πρόγραμμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ φτιαγμένο από τα υλικά που ορίζουν την πρωτοπορία του σινεμά σήμερα, αλλά μαζί και τη μεγάλη (διαρκώς) ανοιχτή συζήτηση γύρω από τη σχέση του παρελθόντος με το μέλλον και τη θέση που διεκδικεί η οπτικοακουστική αφήγηση ως ο κατεξοχήν συνδετικός κρίκος ρευμάτων, τάσεων, γενεών.
Οπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας περιλαμβάνει δύο διαγωνιστικά τμήματα με επιλογές από το σινεμά του σήμερα, ειδικές προβολές, αφιερώματα (στον Θανάση Ρεντζή και τον Θάνο Αναστόπουλο), πρεμιέρες των νέων ταινιών του Σο Μιγιάκε και της Λουκρεσία Μαρτέλ και φυσικά προβολή αποκατεστημένων ταινιών με απόλυτο πυρήνα την προβολή της ταινίας του Γρηγόρη Γρηγορίου «Πικρό Ψωμί» σε αποκατάσταση της ίδιας της Ταινιοθήκης. Στο Φεστιβάλ θα έρθουν ως προσκεκλημένοι, ανάμεσα σε άλλους οι Ράντου Ζούντε, Μπεν Ρίβερς, Καμάλ Αλτζαφαρί, Μπάνι Χοσνούντι, Αμπάς Φαντέλ, Ρίτα Αζεβέδο Γκόμες, Μορίν Φαζειντέρο και άλλοι.
Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Μαρία Κομνηνού, πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ: «Η φετινή έκδοση προσφέρει μια ευκαιρία στοχασμού σε καίρια ζητήματα: την επιβίωση του κινηματογράφου ("ο κινηματογράφος πέθανε - ζήτω ο κινηματογράφος!"), την επικαιρότητα του αρχείου ως θεωρητικής αλλά και πρακτικής ενασχόλησης, τη σχέση του κινηματογράφου με την Ιστορία, καθώς και τα κρίσιμα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της συγκυρίας, όπως πόλεμοι, μεταναστευτικά ρεύματα και ενδυνάμωση αυταρχικών πολιτικών. Αναδεικνύεται επίσης η ανάγκη συγκρότησης μακροπρόθεσμης αρχειακής πολιτικής από την ελληνική πολιτεία. Οι προβληματισμοί αυτοί συγκινούν δημιουργούς, ακαδημαϊκούς, επιμελητές και πολιτιστικούς φορείς, και τους ευχαριστούμε ολόψυχα για την υποστήριξή τους.»
Παρακάτω, ακολουθούν 14 μόλις (από τις πολύ περισσότερες) επιλογές για το 14ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας.
Τα χρήσιμα του Φεστιβάλ:
- Ο κατάλογος του Φεστιβάλ
- Αναλυτικά τα προγράμματα του Φεστιβάλ
- Οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού
- Οι ταινίες του Διαγωνιστικού Τμήματος Reframing Images
- Το ωρολόγιο πρόγραμμα του Φεστιβάλ
- Προπώληση εισιτηρίων εδώ
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, στη σελίδα της Ταινιοθήκης στο Facebook και στο Instagram.
Πικρό Ψωμί του Γρηγόρη Γρηγορίου | Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου 19.00 | Online 4-7 Δεκεμβρίου
Με πάνω από τριάντα ταινίες στο ενεργητικό του σκηνοθέτη και με μακρά καριέρα του στην τηλεόραση και στο θέατρο, το πρώιμο νεορεαλιστικό αριστούργημα του Γρηγόρη Γρηγορίου Πικρό ψωμί αποτυπώνει τον αγώνα της αθηναϊκής εργατικής τάξης μέσα από την αριστοτεχνική διεύθυνση φωτογραφίας του Ελληνοούγγρου Ζόζεφ Χεπ.
Η ταινία ακολουθεί τον Φώτη, έναν ταλαντούχο μαθητή που υποστηρίζεται από τις τεράστιες θυσίες της οικογένειάς του: Ο πατέρας του υπομένει σκληρή εργασία στην οικοδομή, ενώ η μητέρα του φροντίζει κι έναν γιο που έχει ακρωτηριαστεί στην Κατοχή. Παρά τη φτώχεια τους, η νοημοσύνη του Φώτη διαπρέπει, καλλιεργούμενη από τους δασκάλους του και τη σύνθετη σχέση του με τον Εβραίο γείτονά του, τον Αρχοντα, και την κόρη του, τη Λουίζα. Θα καταφέρει ο Φώτης να πραγματοποιήσει το όνειρο της μητέρας του να γίνει ο πρώτος μορφωμένος άντρας της οικογένειας και να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον;
Η ψηφιακή αποκατάσταση σε 6,5Κ και 35mm φιλμ πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Ψηφιακής Αποκατάστασης της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, υπό την εποπτεία του L’Immagine Ritrovata, στο πλαίσιο του έργου «SUB.4.7 – Εργαστήριο Ψηφιακής Αποκατάστασης Ταινιών της Ταινιοθήκης της Ελλάδος», με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – Next Generation EU, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0». Με την υποστήριξη του «A Season of Classic Films 2025», μια πρωτοβουλία της ACE – Association des Cinémathèques Européennes, με την υποστήριξη του προγράμματος Δημιουργική Ευρώπη MEDIA.
Αναζητήστε εδώ περισσότερες πληροφορίες για το τμήμα «Αποκατεστημένες και Υπέροχες».
Mare's Nest του Μπεν Ρίβερς | Διεθνές Διαγωνιστικό | Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου στις 21.15
Στην πιο πρόσφατη εξερεύνησή του γύρω από την έννοια της ουτοπίας, ο σπουδαίος καλλιτέχνης και πειραματικός κινηματογραφιστής Μπεν Ρίβερς συνθέτει ένα απρόσμενο road movie, στο οποίο οι μύθοι, τα όνειρα και η φαντασία διαπλέκονται με τα τοπία της φύσης. Η Μουν περιπλανιέται σε έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο, στον οποίο οι ενήλικοι έχουν εξαφανιστεί. Σε μια ορεινή καλύβα συναντά μια σοφό και τη διερμηνέα της· μαζί προσπαθούν να κατανοήσουν τι έχει συμβεί και ποια νοήματα μπορούν ακόμα να αναδυθούν μέσα από το χάος. Εμπνευσμένη από το θεατρικό έργο The Word for Snow του Ντον Ντελίλο και γυρισμένη σε φιλμ 16mm, η ταινία αποτελεί μια ποιητική ωδή στην ελευθερία και τη διαύγεια της παιδικής ηλικίας, έναν ποιητικό στοχασμό πάνω στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τη δυνατότητα ενός νέου ξεκινήματος. Η ταινία, μεταξύ άλλων, βραβεύτηκε με την Πράσινη Λεοπάρδαλη στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο.
Λεφτά για Ψωμί της Σεράπ Μπερακαρασού | Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου στις 21.00
Το ντοκιμαντέρ της Σεράπ Μπερακαρασού παρακολουθεί μετανάστριες από την Τουρκία που εργάζονται σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας ψαριών στο Λίμπεκ, στη βόρεια Γερμανία. Οι γυναίκες μιλούν για τη ζωή τους, τις λύπες και τους πόνους τους, αλλά και για τις ελπίδες και τα όνειρά τους. Περιγράφουν τη νοσταλγία για την πατρίδα και την αίσθηση ότι έχουν χαθεί σε έναν ξένο τόπο.
Σύμφωνα με τη Λίντε Φρέλιχ, «τα λαχανικά προέρχονται από τον κήπο πίσω από το σπίτι, το ψάρι από κονσέρβα και τα χρήματα για το ψωμί κερδίζονται στο εργοστάσιο. Ήρθαν εδώ εξαιτίας αυτών των χρημάτων. Τα χέρια τους είναι καφέ, η μυρωδιά του ψαριού έχει κολλήσει πάνω τους, και τα χέρια και η πλάτη τους πονάνε. Αν αυτές τις δουλειές τις έκαναν άντρες, θα είχαν εφευρεθεί εδώ και καιρό μηχανές για να τους αντικαταστήσουν».
Το ντοκιμαντέρ είναι μέρος του προγράμματος «Μετακινήσεις - Αρχείο και μνήμη» για το οποίο μπορείτε να αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Οπως ο Καπνός του Αρμαντ Γερβάντ Τουφενκιάν | Reframing Images | Κυριακή 7 Δεκεμβρίου στις 17.00
Στην υπνωτιστική πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, ο σκηνοθέτης και καλλιτέχνης Άρμαντ Γέρβαντ Τουφενκιάν συνδέει ονειροπόληση και παρατήρηση για να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους ο καπνός, ως μορφή και ως μεταφορά, προσλαμβάνεται, αναπαρίσταται και διαμεσολαβείται. Μέσα από τρεις διαφορετικές οπτικές, αυτή μιας παρατηρήτριας πυρκαγιών στην Καλιφόρνια, ενός σύγχρονου μεταϊμπρεσιονιστή ζωγράφου στο Λονδίνο και την εμπειρία του ίδιου του σκηνοθέτη ως μοναχικού παρατηρητή, ο Τουφενκιάν εξερευνά πώς διαφορετικά μέσα (γραφή, φωτογραφία, ζωγραφική, κάμερες παρακολούθησης) μετασχηματίζουν την αντίληψη και την εμπειρία του «βλέπειν». Όπως η τεχνική του σφουμάτο στη ζωγραφική, η πολυεπίπεδη, με παρεκβάσεις αφήγηση, θολώνει τα όρια μεταξύ μορφής και φόντου, θέματος και παρατηρητή. Η ταινία τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο στο φεστιβάλ Cinéma du Réel 2025.
Fuck the Polis της Ρίτα Αζεβέδο Γκόμες | Κυριακή 7 Δεκεμβρίου στις 21.30
Η καινοτόμος Πορτογαλίδα σκηνοθέτρια Ρίτα Αζεβέδο Γκόμες υφαίνει ένα ποιητικό κινηματογραφικό δοκίμιο μέσα από τα μάτια της Ίρμα, μιας γυναίκας που, είκοσι χρόνια μετά το πρώτο της ταξίδι στο Αιγαίο, το επαναλαμβάνει συνοδευόμενη από τρεις νέους άντρες. Σε αυτή την ελεγειακή αναζήτηση του ελληνικού ιδεώδους και ωδή στη σύγχρονη Ελλάδα, η ταινία, εμπνευσμένη από ένα διήγημα του Ζοάο Μιγκέλ Φερνάντες Ζόρζε και τις εμπειρίες της δημιουργού, συνθέτει ένα κολάζ αφηγήσεων, στο οποίο ποιήματα του Καβάφη, του Παβέζε, του Καμύ και του Λόρδου Βύρωνα συναντούν μορφές όπως η Μαρία Φαραντούρη. Με στοχαστικό ρυθμό και αισθητηριακό τρόπο, η Γκόμες εξερευνά τα ελληνικά τοπία και στοχάζεται τη σχέση του ατόμου με την Ιστορία, την πολιτική και την κοινωνία. Η ταινία απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο FIDMarseille.
Εξ Ανατολών (D' Est) της Σαντάλ Ακερμάν | Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 19.00
Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η Σαντάλ Ακερμάν καταγράφει την πραγματικότητα και τη μετάλλαξη των πρώην σοβιετικών περιοχών, κινηματογραφώντας από το καλοκαίρι ως τον χειμώνα, άλλοτε με κινούμενη και άλλοτε με στατική κάμερα. Από την Ανατολική Γερμανία ως τη Μόσχα, περνώντας από την Πολωνία, τη Λιθουανία και την Ουκρανία, παρακολουθεί σώματα και πρόσωπα ανώνυμων ανθρώπων, εκφράσεις αινιγματικές, φιγούρες που περπατούν ή περιμένουν ποιος ξέρει τι. Κτήρια, τοπία, χιόνι, νύχτα· εικόνες και ήχοι που συνθέτουν ένα υπνωτιστικό, ιμπρεσιονιστικό ποίημα για τον χρόνο, τη σιωπή και την ανατολή μιας άλλης εποχής.
H προβολή της ταινίας της Σαντάλ Ακερμάν από το 1993 είναι μέρος του αφιερώματος «Κινηματογραφώντας πολιτικά: Σαντάλ Ακερμάν και Ζαν-Γκαμπριέλ Περιό» με επιμέλεια της Μαρίας Κουρκούτα. Διαβάστε εδώ περισσότερα.
Performance του Νίκολας Ρεγκ | Τρίτη 9 Δεκεμβρίου στις 21.30
ο Μικ Τζάγκερ υποδύεται έναν συνταξιούχο ροκ σταρ, η ταυτότητα του οποίου συγχωνεύεται με εκείνην ενός διαβόητου καταζητούμενου γκάνγκστερ, ενώ η σεξουαλικότητα και των δύο υφίσταται μεταμόρφωση. Οι εικόνες και οι ήχοι, όπως και οι συνειδήσεις των χαρακτήρων, μεταβάλλονται και ωθούνται σε ένα ασύλληπτο οπτικοακουστικό σύμπαν, στο οποίο η ιδιοφυΐα των σκηνοθετών λειτουργεί σαν LSD που διαποτίζει μια ταινία η οποία θα μπορούσε να είναι μια συμβατική ιστορία εναλλαγής ταυτοτήτων. Αντί για αυτό, κατέστη τόσο αμφιλεγόμενη ώστε παρέμεινε εκτός διανομής για δύο χρόνια.
Αποκαταστάθηκε σε 4K το 2024 από τη Warner Bros. στο Resillion από το αρχικό αρνητικό. Η σύγκριση χρωμάτων έγινε με βάση δύο εκτυπώσεις Technicolor από το BFI, ενώ αποκαταστάθηκε και ο αρχικός μονοφωνικός ήχος.
Αναζητήστε εδώ περισσότερες πληροφορίες για το τμήμα «Αποκατεστημένες και Υπέροχες».
Θεατής του Θάνου Αναστόπουλου | Τετάρτη, 10 Δεκεμεβρίου στις 18:30
Ενας φοιτητής παρακολουθεί παθητικά την προεκλογική εκστρατεία. Μικρού μήκους ταινία του Θάνου Αναστόπουλου, μέρος του αφιερώματος της ταινιοθήκης στο έργο του.
Δείτε εδώ περισσότερα.
Με τον Χασάν στη Γάζα του Καμάλ Αλτζαφαρί | Διεθνές Διαγωνιστικό | Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου στις 21.00
Ο Παλαιστίνιος σκηνοθέτης Καμάλ Αλτζαφαρί ανακάλυψε πρόσφατα τρία MiniDV βίντεο με στιγμές από τη ζωή στη Γάζα, τραβηγμένα το 2001. Η αναζήτηση ενός πρώην συγκρατούμενού του από το 1989, με τον οποίο έχασε επαφή μέσα στα χρόνια και στον πόλεμο, τον οδηγεί σε ένα απρόσμενο ταξίδι από τον Βορρά ως τον Νότο της Γάζας, μαζί με τον Χασάν, έναν ντόπιο οδηγό που σήμερα αγνοείται. Διασχίζοντας δρόμους και τοπία, η κάμερα καταγράφει στιγμές καθημερινότητας ‒ θραύσματα μιας πραγματικότητας αλλοιωμένης ανεπανόρθωτα. Η ταινία μετατρέπει το υλικό αυτό σε ποιητική αναζήτηση γύρω από τη μνήμη, την απώλεια και τον χρόνο, προσφέροντας μια πολύτιμη μαρτυρία μιας περασμένης εποχής κι ενός τόπου που δεν υπάρχει πια. Η ταινία βραβεύτηκε με το Βραβείο Europa Cinemas Label στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο.
Βιο-γραφία του Θανάση Ρεντζή | Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου στις 21.00
Η Βιο-γραφία, ένα έργο που κινείται ανάμεσα στο animation και το expanded cinema, βασίζεται στα κολάζ από γκραβούρες του Βάσκου δημιουργού Τσούμι Τσούμεζ και πραγματεύεται το πέρασμα από τον homo universalis στον homo industrialis. Πρωτοποριακή στη χρήση του χρώματος και της ευρείας οθόνης, η ταινία δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που θυμίζει προβολή μαγικού φανού. Ανατρέχει στον ψυχαναλυτικό μύθο του Οιδίποδα, τον πόθο για τη μητέρα και τον νόμο του πατέρα, αποκαλύπτοντας τις λανθάνουσες ιδεολογικές δομές του σύγχρονου κόσμου. Ο τίτλος, χωρισμένος σε «Βιο-γραφία», υπογραμμίζει τη γραφή επάνω στη ζωή, προτείνοντας περισσότερο μια «θανατογραφία» παρά μια απλή αφήγηση ζωής.
Η προβολή είναι μέρος του αφιερώματος του Φεστιβάλ στον Θανάση Ρεντζή, με προβολές όλων των ταινιών του και συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για το έργο του. Διαβάστε εδώ περισσότερες λεπτομέρειες.
Οι Εποχές της Μορίν Φαζεντέιρο | Reframing Images | Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου στις 21.30
Μετά το The Tsugua Diaries, που συν-σκηνοθέτησε με τον Μιγκέλ Γκόμες, η Μόριν Φαζεντέιρου επιστρέφει με ένα υβριδικό, ποιητικό φιλμ, στο οποίο ο κινηματογράφος λειτουργεί ως εργαλείο αποκάλυψης των πολλαπλών χρονικοτήτων ενός τοπίου στον Νότο της Πορτογαλίας. Συνυφαίνοντας αφηγήσεις αγροτών, σημειώσεις αρχαιολόγων, ερασιτεχνικά φιλμ, επιστημονικά σχέδια, θρύλους και τραγούδια, το Οι Εποχές συνθέτει μια ονειρική περιπλάνηση μέσα από την ιστορία και τους μύθους του Αλεντέζου, καθώς και ένα φευγαλέο πορτρέτο των ανθρώπων που έζησαν εκεί. Με ευρηματική σκηνοθεσία, αισθαντική κινηματογράφηση σε 16mm και εξαίσιο ηχητικό σχεδιασμό, η δημιουργός ανασύρει τα ίχνη μιας κοινής ιστορίας πολέμων και επαναστάσεων, αντίστασης και μεταμόρφωσης. Η ταινία τιμήθηκε με το Βραβείο Boccalino D’Oro για την Καλύτερη Συνεισφορά στη Γλώσσα του Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο 2025.
Διαδρομές Επιθυμίας του Ντάνε Κόμλιεν | Reframing Images | Σάββατο 13 Δεκεμβρίου στις 21.15
Ο Ντάνε Κόμλιεν, γεννημένος στην Μπάνια Λούκα και εγκατεστημένος στο Βερολίνο, είναι γνωστός για το ατμοσφαιρικό και εικαστικά ισχυρό έργο του, που εξερευνά ζητήματα ταυτότητας, κοινότητας και υπαρξιακής αναζήτησης μέσα από μια βαθιά αισθητηριακή κινηματογραφική γλώσσα. Εδώ διερευνά τη ρευστότητα του πόθου και της ταυτότητας μέσα από τον Μπράνκο, έναν νεαρό που περιπλανιέται στο περιθώρο του Βελιγραδίου. Απομονωμένος και ανήσυχος, παρακολουθεί εμμονικά την αινιγματική ζωή του νεότερου αδερφού του, με τον οποίο φαίνεται πως έχουν αναπόδραστα χωριστεί ‒ ίσως επειδή ο ίδιος είναι πια νεκρός. Η αναζήτηση του νεκρού για τον αδερφό του μας οδηγεί σε μια περιπλάνηση στη φύση, στα δάση και σε μια εκρηκτική συνάντηση φυσικών και εσωτερικών τοπίων, όπου ο Κόμλιεν διερευνά, όπως ο ίδιος σημειώνει, μια νέα σχέση ανάμεσα στη φύση και στο κουήρ.
Προς τα Δυτικά, στη Ζαπάτα του Ντέιβιντ Μπιμ | Reframing Images | Κυριακή 14 Δεκεμβρίου στις 19.15
Το Προς τα δυτικά, στη Ζαπάτα αποτελεί το ασπρόμαυρο ντεμπούτο μεγάλου μήκους του Ντέιβιντ Μπιμ. Γυρισμένο επί οχτώ χρόνια στους βάλτους της Ζαπάτα, ακολουθεί τον Λάντι, κυνηγό κροκοδείλων, και τη σύζυγό του Μερσέδες, καθώς παλεύουν να φροντίσουν τον αυτιστικό γιο τους μέσα στην απομόνωση της πανδημίας και στις κοινωνικές αναταράξεις της Κούβας. Ο Μπιμ, κινηματογραφώντας ολομόναχος σε ένα από τα πιο αφιλόξενα τοπία της Κούβας, δημιουργεί ένα καθηλωτικό ντοκιμαντέρ παρατήρησης, που μετατρέπει την επιβίωση σε στοχασμό πάνω στην αγάπη, την αντοχή και τη ζωή στο περιθώριο. «Ζουν χωριστά για να παραμείνουν μαζί» ‒ ένα παράδοξο που διατρέχει τη δομή και τον συναισθηματικό πυρήνα της ταινίας. Τιμήθηκε με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής και το Βραβείο της FIPRESCI στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Νιόν-Visions du Réel.
Η Αναχώρηση των Τρένων των Ράντου Ζούντε, Αντριαν Τσιοφλάνκα | Κυριακή 14 Δεκεμβρίου στις 19.00
Το δοκιμιακό ντοκιμαντέρ, που αποτελείται εξολοκλήρου από αρχειακές φωτογραφίες και έγγραφα, καταδεικνύει τη σφαγή των Εβραίων στο Ιάσιο το 1941, όπου δολοφονήθηκαν περισσότεροι από δέκα χιλιάδες άνθρωποι. Στο πρώτο μέρος, πορτρέτα θυμάτων και μαρτυρίες επιζώντων συνθέτουν μια ανθρώπινη «εγκυκλοπαίδεια» μνήμης. Στο δεύτερο μέρος, σιωπηλές φωτογραφίες που τραβήχτηκαν κυρίως από Γερμανούς στρατιώτες αποτυπώνουν τον τρόμο. Με ένα βαθύ και στοχαστικό βλέμμα, οι σκηνοθέτες αντιμετωπίζουν την Ιστορία, τη μνήμη και τη βία, καθώς και τις δυνατότητες της αναπαράστασής τους.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, στη σελίδα της Ταινιοθήκης στο Facebook και στο Instagram.
