Η Κατρίν Κορσινί («Φεύγω», «Η Ομορφότερη Εποχή») έχει χτίσει εδώ και τριάντα χρόνια τη δική της σταθερά διακριτική κι αναμφίβολα ενδιαφέρουσα καριέρα, με ταινίες που δεν έχουν ανάγκη από φεστιβαλικές περγαμηνές (αν και υποψήφια το 2001 για το Χρυσό Φοίνικα με την «Πρόβα» με την Εμανουέλ Μπεάρ), αλλά στηρίζονται στη δύναμη των ιστοριών που αφηγούνται.
Το «Μια Αγάπη Ανέφικτη», η τελευταία της ταινία, βασίζεται στο ομότιτλο αυτοβιογραφικό best-seller της Κριστίν Ανγκότ που προκάλεσε αίσθηση στη Γαλλία λόγω της σοκαριστικής αποκάλυψης που κρύβει στις σελίδες του, η Κορσινί όμως προσπερνά τον εύκολο εντυπωασιασμό και τοποθετεί στο προσκήνιο την ιστορία της καταστροφικής αγάπης μιας γυναίκας, της Ρασέλ για έναν άντρα, τον Φιλίπ, μέσα σε μία πορεία σαράντα χρόνων.
Μαζί με τους δύο εξαιρετικούς πρωταγωνιστές της, την Βιρζινί Εφιρά, η οποία ήταν υποψήφια φέτος για Σεζάρ Α’ Γυναικείου ρόλου γι’ αυτή την ταινία και Σεζάρ Β' Γυναικείου Ρόλου για το «Le Grand Bain» του Ζιλ Λελούς και είναι πανέτοιμη στα σαράντα της χρονια για τη δόξα με συμμετοχές σε ταινίες όπως το «Benedetta» του Πολ Βερχόφεν και το «Sibyl» της Ζιστίν Τριέτ που διεκδικεί το Χρυσό Φοίνικα στο 72ο Φεστιβάλ Καννών, και τον γνωστό από το τις «Φανταστικές Αγάπες» του Ξαβιέ Ντολάν, Νιλς Σνάιντερ, η Γαλλίδα σκηνοθέτης επισκέφτηκε την Αθήνα για να παρουσιάσει τη νέα της ταινία στο 20ό Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου.
Το Flix ήταν εκεί και μίλησε μαζί τους για την εμπειρία των γυρισμάτων και την καθόλου …ανέφικτη αγάπη τους για τη μεταφορά του «δύσκολου» και προκλητικού βιβλίου στη μεγάλη οθόνη.
Κατρίν Κορσινί
Μου έδωσε το βιβλίο η παραγωγός μου. Δεν περίμενα να με συνταράξει τόσο αυτή η ιστορία. Όχι τόσο λόγω της ανατροπής, αλλά κυρίως για το χαρακτήρα της μητέρας, της Ρασέλ. Ήταν συναρπαστική η πορεία της μέσα στο χρόνο. Είναι μια οδυνηρή πορεία, αλλά ταυτόχρονα και μια ιστορία απελευθέρωσης από την ανδρική κυριαρχία, γιατί η Ρασέλ δεν είναι ποτέ θύμα. Ανακαλύπτει τον εαυτό της μέσα από μια καταστροφική αγάπη, αλλά βρίσκει το κουράγιο και τη δύναμη να ορίσει τελικά το δικό της πεπρωμένο.
Στη Γαλλία τα τελευταία χρόνια πολλές ταινίες προσπαθούν να επικεντρωθούν σε ένα συγκεκριμένο θέμα ή γεγονός και να το αναδείξουν σε αποκλειστικό λόγο ύπαρξης της ταινίας. Είναι πολύ εύκολο να ερμηνεύσεις ολόκληρη την ιστορία της μητέρας και της κόρης γύρω από τη σοκαριστική αποκάλυψη που γίνεται στα μέσα του βιβλίου. Εμένα, όμως, δε με ενδιέφερε αυτό. Σκοπός μου με την ταινία είναι να παρουσιάσω τους χαρακτήρες, να αποτυπώσω το πνεύμα της εποχής, τη ροή του χρόνου και την εξέλιξη των σχέσεων. Μέσα σε όλα αυτά η «ανατροπή» της ιστορίας είναι ένα ακόμα γεγονός. Η ιστορία της Ρασέλ και η αποτύπωση της ατμόσφαιρας από τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι το νέο αιώνα, η αυτονομία των γυναικών, ο υφέρπων αντισημιτισμός, οι ταξικές ανισότητες, όλα αυτά επηρέασαν τη σχέση της μητέρας και της κόρης κι αυτά ήθελα να μεταδώσω. Το οικογενειακό μυστικό είναι φυσικά πολύ σημαντικό για την εξέλιξη της ιστορίας, αλλά μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε μια μελοδραματική έκρηξη που ήθελα να αποφύγω. Το θέμα μου είναι η ζωή της Ρασέλ και η αγάπη της, όπως διαμορφώθηκε μέσα στα χρόνια, όχι το οικογενειακό μυστικό.
Η Βιρζινί είχε ήδη διαβάσει το βιβλίο και μόλις έμαθα ότι θα μεταφερθεί στο σινεμά με προσέγγισε ζητώντας τον ρόλο της Ρασέλ. Κάναμε μαζί με τη διευθύντρια φωτογραφίας δοκιμαστικό για μια μέρα και πείστηκα αμέσως ότι είναι ιδανική για το ρόλο. Έφερε στην ταινία μια σοφία και μια ωριμότητα που αναζητούσα από την πρωταγωνίστρια που φανταζόμουν. Για το ρόλο Φιλίπ από την άλλη πολλοί ηθοποιοί είχαν επιφυλάξεις, ο Νιλς όμως δεν φοβήθηκε καθόλου να υποδυθεί έναν τόσο σκοτεινό χαρακτήρα και, πέρα από την εκρηκτική χημεία που έχει με την Βιρζινί στην οθόνη, έδωσε στο ρόλο τη γοητεία του, άμεσα και χωρίς προσποιήσεις. Έπιασε και μετέδωσε όλες τις διαστάσεις και τις αποχρώσεις του Φιλίπ, την εξυπνάδα του, την υπεροψία του, τη χειριστικότητα του, την κοινοτοπία ενός κακού, που είναι όμως ταυτόχρονα τόσο μαγικό για όσους τον περιβάλλουν.
Φεμινισμός δεν είναι μόνο η ακτιβιστική δράση, αλλά και ο τρόπος να μπορείς να επιβιώσεις από την τοξικότητα των ανδρών.» - Κατρίν Κορσινί
Το βιβλίο και κατ’ επέκταση η ταινία αυτή με έκανε να σκεφτώ τη γενιά της μητέρας μου, την καθημερινότητα όλων εκείνων των γυναικών που διεκδίκησαν την αλλαγή μέσα από έναν επαναπροσδιορισμό των οικογενειακών ρόλων. Η Ρασέλ για μένα είναι μια μαχήτρια που αψήφησε τους περιορισμούς της εποχής της κι αποφάσισε να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της. Ήθελα με αυτή την ταινία να τιμήσω όλες εκείνες τις γυναίκες, τις πρώτες φεμινίστριες.
Η πολιτική για μένα δεν είναι το άμεσο θέμα των ταινιών μου, δεν βρίσκεται στο προσκήνιο, αλλά οι ταινίες μου είναι πολιτικές, γιατί οι σχέσεις των δύο φύλων είναι πολιτικό ζήτημα. Ο γάμος, οι σχέσεις, οι ιστορίες αγάπης στιγματίζονται από τις κοινωνικές τάξεις και τις ιδεολογίες, επομένως έχουν μια πολιτική διάσταση που επιδιώκω να αποτυπώνω.
Είναι εξαιρετικά σημαντικός ο δημόσιος διάλογος που ξεκίνησε με το metoo και όλα τα κινήματα παγκοσμίως. Οι άντρες ήταν πάντα σε κυρίαρχη κι εξουσιαστική θέση στη βιομηχανία του θεάματος κι ακόμα δεν έχει γίνει καμία σημαντική αλλαγή, αλλά είναι σημαντικό πως πλέον κινούμαστε στη σωστή κατεύθυνση. Η πατριαρχία δεν υπάρχει μόνο σε επίπεδο παραγωγής, αλλά ακόμα και στην κινηματογραφική κριτική και στα φεστιβάλ. Η «αρσενική» σκέψη έχει διαπεράσει τα πάντα. Όταν ξεκίνησα οι γυναίκες σκηνοθέτες καταλάμβαναν το 20% της ετήσιας παραγωγής ταινιών στη Γαλλία και τώρα, μετά από τόσα χρόνια, έχει αυξηθεί μόλις 3%. Το κίνημα λοιπόν είναι σημαντικό για την ανατροπή. Ακόμα και το βλέμμα των ταινιών είναι στην πλειοψηφία τους ανδρικό, η γυναικεία ψυχοσύνθεση σπάνια απεικονίζεται ολοκληρωμένη.
Δεν ξέρω αν υπάρχει ένα κοινό θέμα στις ταινίες μου ή αν υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά που τις ενώνουν. Αυτό είναι θέμα των δημοσιογράφων και των κριτικών. Με ενδιαφέρουν σίγουρα η θέση των γυναικών και το πλαίσιο μέσα στο οποίο έχουν την ελευθερία να επιλέγουν, η πολιτική του φύλου σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Κατά τα άλλα θέλω να αφηγούμαι ενδιαφέρουσες ιστορίες, ανεξάρτητα από είδη και σκηνοθετικά στυλ. Η ιστορία μού υπαγορεύει κάθε φορά τον τρόπο με τον οποίο θα τη σκηνοθετήσω.
Νιλς Σνάιντερ
Οταν διάβασα το σενάριο, ενθουσιάστηκα. Ο χαρακτήρας του Φιλίπ είναι ένας από τους πιο σύνθετους που έχω συναντήσει, ένας «κακός», ο οποίος όμως έχει διαμορφωθεί από τις συνθήκες και τις ταξικές αντιλήψεις της εποχής του. Αυτός ο ήρωας, αντιφατικός, μυστηριώδης και κάθαρμα, μου προκάλεσε πολλά ερωτήματα για τον αν η ηθική στάση στη ζωή κι απέναντι στους άλλως είναι προσωπική υπόθεση ή αν τελικά είμαστε όλοι θύματα της εποχής μας. Με συνεπήρε επίσης η δύναμη της ιστορίας, η αγάπη μιας γυναίκας επί σαράντα χρόνια για έναν καταστροφικό άντρα και η δύναμή της να επιβιώσει και να αποδεχτεί τα συναισθήματά της.
Ο Φιλίπ είναι σίγουρα αυτό που λέμε κακός άνθρωπος, αυτό φαίνεται άλλωστε από τα αποτελέσματά των πράξεών του. Αλλά από την άλλη είναι ένας εκπρόσωπος της τάξης του, ειλικρινής μέσα στον κυνισμό του, λέει άλλωστε ξεκάθαρα στην Ρασέλ πως αν ήταν πλούσια, ίσως σκεφτόταν να την παντρευτεί.
Υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους μια διαμάχη ανάμεσα στο φυσικό και στο κοινωνικό, στα ένστικτά μας και στον τρόπο που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας παράγοντες που δεν ελέγχουμε.» - Νιλς Σνάιντερ
Από την άλλη οι κοινωνία κινείται συνήθως πολύ αργά, η αλλαγή και η επαναστατικότητα δεν επιφέρουν ραγδαίες αλλαγές, μόνο μικρά βήματα. Στην εποχή του Φιλίπ και της Ρασέλ το κυρίαρχο ανδρικό πρότυπο ήταν ακλόνητο. Η ταινία πιάνει μόνο κάποιες από τις ανεπαίσθητες αλλαγές που συνέβησαν μέσα σε μια πορεία σαράντα χρόνων, αλλά η Ρασέλ ήταν σίγουρα μια επαναστάτρια.
Προσπάθησα να μπω στη λογική του ήρωα, να τον κατανοήσω χωρίς να τον κρίνω ή να τον κάνω πιο αρεστό στο θεατή. Η γοητεία του τέρατος είναι πάντα το ανθρώπινο πρόσωπό του. Υπάρχουν πολλά πράγματα στην προσωπικότητα του Φιλίπ που δεν μπόρεσα να καταλάβω, αλλά είναι κι αυτό το μυστήριο ένα ερμηνευτικό εργαλείο.
Η Κατρίν είναι μια υπέροχη συνεργάτης, φέρνει μια πολύ δυναμική και θετική ενέργεια στο σετ. Δεν θέλει να διατάσσει, αλλά πάντα συμβουλεύεται τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες της για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Κατάφερε με το δικό της τρόπο να συντονίσει τα καλύτερα στοιχεία μας και να μας εμπνεύσει σε όλη τη διαδρομή.
Δεν θεωρώ ότι οι ήρωες που ερμηνεύω είναι σκοτεινοί. Ο Φιλίπ είναι ο πρώτος «κακός» που υποδύομαι. Σίγουρα μου αρέσουν οι οριακοί χαρακτήρες, αλλά δεν βάζω ηθικό πρόσημο στις πράξεις τους.
Βιρζινί Εφιρά
Είχα διαβάσει το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε και με ενθουσίασε, όχι μόνο η δύναμη της ιστορίας, αλλά και ο τρόπος της γραφής. Ηταν μια επώδυνη εμπειρία η ανάγνωση, αλλά κάποιες φορές αξίζει να επισκεπτόμαστε τα μέρη που ξέρουμε πως ενδεχομένως θα αποκαλύψουν πιο σκοτεινές πτυχές του χαρακτήρα μας.
Δεν ήξερα αν θα με επέλεγε ποτέ η Κατρίν, ήξερα μόνο ότι ήθελα πάρα πολύ να υποδυθώ την Ρασέλ. Μέχρι τότε είχα παίξει σε κωμωδίες και κομεντί, σε πιο ανάλαφρα πράγματα, και φοβόμουν αυτόν τον πιο σκοτεινό ρόλο. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο και το σενάριο ήξερα για το μυστικό που αποκαλύπτεται στη μέση της ταινίας, είναι όμως τόσο σαρωτική η δύναμη της αποκάλυψης που με έπιασε απροετοίμαστη ακόμα κι όταν ήξερα τι θα συμβεί.
Για μένα η Ρασέλ είναι η ενσάρκωση της κατανόησης και της συγχώρεσης, όχι με μια παθητική έννοια, αλλά πιο παραγωγικά, αποφασίζει να χτίσει τη ζωή της αντλώντας δύναμη από το κακό. Η αγάπη για τον Φιλίπ δίνει τη θέση της στην αγάπη για την κόρη της, απορροφά όλη την τοξικότητα και τη μετατρέπει σε κάτι θετικό για εκείνη. Πολλές φορές βέβαια, όσο διάβαζα το βιβλίο ή το σενάριο, ήθελα να τη χαστουκίσω και να της φωνάξω να ξυπνήσει και να αντιληφθεί τι γίνεται, αλλά αυτό είναι η αντίδραση μιας σύγχρονης γυναίκας για τις πράξεις και τη συμπεριφορά μιας γυναίκας που κινείται σε ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο.
Οι σχέσεις είναι συνήθως πολύπλοκες, σε τυφλώνουν, αλλά σίγουρα αυτό που κάνει ο Φιλίπ είναι ασυγχώρητο. Ισως ένας ψυχολόγος να μπορεί να δώσει περισσότερες εξηγήσεις ή ελαφρυντικά σε οποιαδήποτε συμπεριφορά, αλλά όσο ανθρώπινο να κάνεις λάθη, εξίσου ανθρώπινο είναι και το να μη συγχωρείς και να απαιτείς περισσότερα από ένα απλό συγγνώμη. Ούτε η εκδίκηση όμως ωφελεί πουθενά, το αντίθετο μάλιστα, μπορεί να γίνει εξοντωτική κι επιζήμια. Αυτό που θαύμασα στην Ρασέλ ήταν η θέλησή της να προχωρήσει αντλώντας δύναμη από τις πληγές της.
Κάθε ρόλος είναι μια διαφορετική εμπειρία και προσεγγίζεται διαφορετικά. Εκτός αυτού υπάρχουν και οι οδηγίες του σκηνοθέτη κάθε φορά. Όσο πιο ξεκάθαρο είναι το όραμά του, τόσο πιο εύκολη είναι η δουλειά του ηθοποιού. Κάποιες φορές χρειάζεται να αδειάσεις από οτιδήποτε προσωπικό και να πλάσεις έναν χαρακτήρα από την αρχή κι άλλες φορές επενδύεις πολλά στοιχεία και βιώματα του εαυτού σου για να αποδώσεις πιο ολοκληρωμένα έναν χαρακτήρα.
Δεν πιστεύω ότι η αγάπη συγχωρεί τα πάντα, αλλά το πάθος σε κάνει πολλές φορές να ξεχνάς κάθε ηθικό φραγμό». - Βιρζινί Εφιρά
Οι δύο φετινές υποψηφιότητες για τα Σεζάρ είναι σίγουρα μια αναγνώριση, αλλά περισσότερο είναι ένα έναυσμα για ακόμα πιο ενδιαφέροντες ρόλους στο σινεμά και για συνεργασίες με σημαντικούς σκηνοθέτες. Ξεκίνησα πολύ διστακτικά την καριέρα μου, επειδή ντρεπόμουν και δεν ήξερα αν αξίζω και πόσο. Σαν τη Ρασέλ στην ταινία, νόμιζα πως δεν θα προχωρήσω στη ζωή μου, αλλά στην πορεία συνειδητοποίησα ότι είμαστε πάντα άξιοι των προσδοκιών μας. Είμαι πλέον 41 χρονών και ξέρω τι θέλω. Επιτέλους αισθάνομαι ότι μπορώ να το διεκδικήσω.
Εχω αποδεχτεί πλήρως την ηλικία μου και ξέρω πλέον τους ρόλους που θέλω να παίζω, ρόλους πιο σύνθετους και ενδιαφέροντες. Ευτυχώς δουλεύω σε μια χώρα της οποίας ο κινηματογράφος προσφέρει ολοκληρωμένους ρόλους σε γυναίκες της ηλικίας μου και σε ακόμα μεγαλύτερες γυναίκες. Εχω δουλέψει με την Σαρλοτ Ράμπλινγκ που είναι για μένα ένα πρότυπο καριέρας και κάνει ακόμα καταπληκτικά πράγματα. Θέλω να της μοιάσω και να κάνω μια καριέρα χωρίς ημερομηνία λήξης.
Ολα τα πράγματα αποκτούν την υπόστασή και τις σωστές τους διαστάσεις μόλις τα ονομάσουμε. Οπως όταν η κόρη της Ρασέλ αποκαλύπτει το μυστικό της οικογένειας. Η κακομεταχείριση των γυναικών έπρεπε να έρθει στην επιφάνεια και μόλις αποκαλύφθηκε με το metoo τι πραγματικά συμβαίνει τότε άρχισε να γίνεται ουσιαστικός διάλογος. Έχει ενδιαφέρον ότι όλο αυτό ξεκίνησε από το σινεμά. Κι αν η υπόθεση του Γουάϊνστιν αποκάλυψε πόσο εύκολα έπεσαν θύματα κακοποίησης γυναίκες διάσημες, δυναμικές κι αξιοθαύμαστες, τότε μπορεί να καταλάβει κανείς τι γίνεται σε επαγγελματικούς χώρους με λιγότερη προβολή.
Η συνεργασία με τον Πολ Βερχόφεν ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Ο Πολ είναι φεμινιστής με έναν ιδιαίτερο τρόπο, υπάρχει κάτι θηλυκό στο έργο του, οριακό κι αμφιλεγόμενο ενδεχομένως. Νομίζω πως είναι ο καλύτερος ρόλος που έχω ερμηνεύσει. Κι εδώ θέλω να μιλήσω για την καταπληκτική Ελληνίδα συμπρωταγωνίστριά μου, την Δάφνη Πατακιά, η οποία είναι ένα αγρίμι κυριολεκτικά. Η χημεία μας στα γυρίσματα ήταν εξαιρετική, έχουμε τολμήσει πράγματα που δεν είχαμε διανοηθεί και δεν μπορώ να περιμένω για το τελικό αποτέλεσμα.
