Ο Μισέλ Ρεγιάκ είναι ο commissioning editor του Arte France και βρέθηκε στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου και του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, για να μιλήσει για το transmedia, τη νέα θεωρία για την αφήγηση στον κινηματογράφο, έναν τρόπο θέασης του έργου όπου, κατά τον Ρεγιάκ, θα κατευθυνθεί ο κόσμος του κινηματογράφου γοργά.
Ηταν κρίμα που στο auditorium του Γαλλικού Ινστιτούτου μαζεύτηκαν μετά βίας 50 άτομα – ίσως δεν είχαν καταλάβει ότι θα οδηγούνταν, από το χέρι, στη μύηση σε μια από τις πιο δυναμικές σύγχρονες θεωρίες για τον κινηματογράφο, από τον άνθρωπο που την έκανε γνωστή στον κόσμο.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή του ντοκιμαντέρ που έκανε, για τον Μισέλ Ρεγιάκ, ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης, με παραγωγό τη Φένια Κοσσοβίτσα, στο πλαίσιο της σειράς ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους».
Στη συνέχεια, στη σκηνή κάθησαν ο Ρεγιάκ, ο Καραμαγγιώλης και η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη που επρόκειτο να συντονίσει τη συζήτηση. Η επιλογή της Τσαγγάρη ήταν μάλλον ατυχής. Το public speaking και ο χειρισμός ομιλητών ή κοινού δεν είναι το φόρτε της. Οι ερωτήσεις της προς τον Ρεγιάκ δεν ήταν όσο διερευνητικές θα χρειαζόταν, ενώ στον Καραμαγγιώλη δεν απηύθυνε ούτε μία. Ολο το ενδιαφέρον, λοιπόν, κράτησε ολομόναχος ο Μισέλ Ρεγιάκ, που εκτός από ικανότατος άνθρωπος της κινηματογραφικής βιομηχανίας, είναι και ομιλητής με εξαιρετική άνεση, ροή και σκηνική παρουσία. Να, λοιπόν, τι μάθαμε.
Εισαγωγικά: Ας μην κολλάμε στη λέξη «transmedia». Εχει περισσότερο να κάνει με το πώς σήμερα αφηγείται κανείς μια ιστορία, υπερβαίνοντας τον περιορισμό της επιλογής ενός μόνο μέσου. Το βασικό μέσο είναι το φιλμ. Οταν σήμερα αφηγείσαι μια ιστορία σε φιλμ, μπορείς να επιλέξεις αν θέλεις, τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, του κινητού τηλεφώνου, του tablet, ή μιας δράσης στην αληθινή ζωή, για να ολοκληρώσεις την αφήγησή σου και να προσθέσεις επιπλέον στοιχεία στην αφήγηση. Δεν είναι πια ανάγκη να έχεις το ρόλο αποκλειστικά του σεναριογράφου ή του σκηνοθέτη μιας ταινίας. Μπορείς να διευρύνεις την εμπειρία της ιστορίας που θέλεις ν’ αφηγηθείς.
Τι είναι το transmedia: Στις μέρες μας, ο τρόπος θέασης μιας ταινίας έχει αλλάξει. Ο θεατής συχνά παρακολουθεί την ταινία στο σπίτι του. Ενώ βλέπει το φιλμ, ίσως στον υπολογιστή του, μπορεί παράλληλα να τσεκάρει στο ίντερνετ τα βιογραφικά των συντελεστών, ή να ελέγξει την αλληλογραφία του, ή να tweetάρει τη γνώμη του για την ταινία απ’ ευθείας στους φίλους του… Αρα, ο κινηματογράφος σήμερα, αντί να προσπαθεί να αποσιωπήσει αυτήν την πραγματικότητα, πρέπει να προσαρμοστεί και να επινοήσει τρόπους αφήγησης και βίωσης της ταινίας που να συμβαδίζουν με τον νέο τρόπο θέασης και να εκμεταλλεύονται τα νέα μέσα και τα social media για να διευρύνουν το περιεχόμενό τους και την εμβέλειά τους. Σταδιακά, υπάρχει η εναλλακτική η κινηματογραφική αφήγηση να εξελίσσεται δια μέσου όλων των διαθέσιμων πεδίων επικοινωνίας.
Παράδειγμα 1ο: πώς συμπεριλαμβάνουμε έναν θεατή στην εμπειρία μιας αφήγησης, σχεδόν χωρίς τη θέλησή του, χρησιμοποιώντας διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας. Η αφήγηση παίρνει τη μορφή ενός παιχνιδιού, χρησιμοποιεί στοιχεία από την πραγματική ζωή, γεωγραφικές τοποθεσίες, ανθρώπινη πρωτοβουλία και συμμετοχή. Απλή εφαρμογή στο παρακάτω trailer του «Cathedral» της Fourth Wall.
.
Παράδειγμα 2ο: πώς η αφήγηση επηρεάζει και επηρεάζεται από το κοινό. Στο ντοκιμαντέρ «Dancing With Hugo Boss», μια γυναίκα που διαγνώστηκε με καρκίνο, συνειδητοποιώντας το ευάλωτο της ύπαρξης, έκανε μια λίστα με τις 10 επιθυμίες της και «ζήτησε» τη βοήθεια των συνανθρώπων της για να τις πραγματοποιήσει. Αυτό το ταξίδι έγινε ντοκιμαντέρ. Ταυτόχρονα οι «θεατές» έφτιαξαν και μοιράστηκαν και τις δικές τους λίστες και οι δικές τους πορείες συμπεριλήφθηκαν επίσης στο ντοκιμαντέρ. Ετσι δημιουργήθηκε μια κοινότητα που συνολικά διαμόρφωσε την ταινία.
.
Παράδειγμα 3ο: ο «συμβατικός» κινηματογράφος, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Απλώς τα νέα μέσα που προσφέρονται, το ίντερνετ, η κινητή τηλεφωνία, τα social media, πολλαπλασιάζουν τη δυνατότητα μιας ταινίας να επικοινωνηθεί προς τους θεατές. Αυτό γίνεται όπλο τόσο για τη δημιουργία της ταινίας, όσο και για την προώθησή της. Για την ταινία «Louise Wimmer», του Σιρίλ Μενεγκέν, παραγωγής της Arte France, πάνω από 12.000 post-it γράφτηκαν στο χέρι και κολλήθηκαν στους δρόμους του Παρισιού, της Λιόν και της Λιλ, με το όνομα και το τηλέφωνο της ηρωίδας. Μια ηθοποιός πληρώθηκε για ν’ απαντά τις κλήσεις (πάνω από 500 τις πρώτες δύο ημέρες) και να μιλά στον δυνητικό θεατή ως Λουίζ Βιμέρ, αυτοσχεδιάζοντας, παρατείνοντας έτσι την εμπειρία της ταινίας έξω από αυτήν, έξω από την όποια αίθουσα, δίνοντάς της «αληθινή» υπόσταση. Επιπλέον, η ταινία αποκτά ένα πάμφθηνο και αποτελεσματικό street marketing.
.
Παράδειγμα 4ο: τα transmedia projects δίνουν την ευκαιρία στον θεατή, όχι μόνο να επιλέξει τι, πώς και πότε το παρακολουθεί, αλλά και να μοιραστεί δική του πληροφορία με το project και με το κοινό. Πρόσφατα το Arte παρουσίασε το ντοκιμαντέρ «Gaza Sderot». Στο ίντερνετ παρουσιάζεται ένα timeline, όπου επιλέγοντας μία ημέρα του χρόνου, ο θεατής μπορεί να δει βίντεο που τραβήχτηκαν ταυτόχρονα από τη μία και την άλλη πλευρά των Ισραηλινών – Παλαιστινιακών συνόρων. Επισκεφθείτε το website εδώ.
.
Ενδιαφέρον tip: μια ομάδα, τώρα, στο Παρίσι, με την οποία συνεργάζεται ο Μισέλ Ρεγιάκ, πατεντάρισε ένα ηχητικό qr code, το οποίο αποτυπώνεται απ’ ευθείας στην ηχητική μπάντα μιας ταινίας. Για παράδειγμα, παρακολουθούμε μια ταινία, όπου ένα ζευγάρι βρίσκεται μέσα στο σπίτι του και τσακώνεται. Ο άντρας βγαίνει από το διαμέρισμα και κλείνει πίσω του την πόρτα. Σ’ αυτό το σημείο, με το χτύπημα της πόρτας, έχει αποτυπωθεί το qr code, το οποίο αυτόματα ενεργοποιεί το σχετικό app στο κινητό του θεατή. Εκεί ανοίγει μια οθόνη, όπου παρακολουθούμε τη διαδρομή του άντρα που, θυμωμένος, περπατά στους δρόμους και καταλήγει να τα πίνει σ’ ένα μπαρ. Παράλληλα, στην ταινία, παρακολουθούμε το τι κάνει η γυναίκα που έχει μείνει πίσω στο διαμέρισμα.
Παράδειγμα 5ο: το transmedia ως όπλο για το publicity μιας ταινίας. Στο παρακάτω διαφημιστικό σποτ του tip-ex, ο θεατής μπορεί να διαμορφώσει όπως θέλει το βίντεο, να συμμετάσχει, δηλαδή, στο θέμα και τον τρόπο αφήγησης, παίζοντας ένα παιχνίδι με το σενάριο του σποτ. Δείτε το σποτ παρακάτω, επιλέξτε τι φινάλε θέλετε να έχει και μετά… πάρτε πρωτοβουλίες!
.
Συμπεράσματα: «Δε σκέφτομαι πια, ως όρο, τον ‘κινηματογράφο’», είπε ο Ρεγιάκ, «αλλά την ‘αφήγηση’, σε σχέση με όλα τα νέα μέσα και τα social media. Είναι η ώρα να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ταινίες δεν είναι πια η μόνη μέθοδος για ν’ αφηγούμαστε τις ιστορίες μας, αλλά μπορούμε να το κάνουμε με τρόπο πιο πολυμορφικό. Η βιομηχανία του gaming πλησιάζει όλο και περισσότερο το πεδίο του κινηματογράφου, επειδή ο φαντασμαγορικός κόσμος του σινεμά και οι ήρωές του είναι μια ιδανική αναφορά για τους παίκτες. Εάν, από την άλλη, ο κινηματογράφος εξακολουθήσει να υποτιμά τον παντοδύναμο, πια, χώρο του gaming, θα χάσει μια τεράστια μερίδα του νεανικού κοινού. Η ιδέα του transmedia, μια ιδέα παλιά σε μια καινούρια λέξη, είναι ο τρόπος για να εμπλέξουμε το κοινό περισσότερο σ’ αυτά που κάνουμε, να χρησιμοποιήσουμε την επικοινωνία με τους θεατές για να διευρύνουμε το έργο μας και την εμβέλειά του. Εγώ αυτό που περιμένω είναι οι δυνατές εμπειρίες που θα με βοηθήσουν να αλλάξω την εικόνα μου για τον κόσμο. Οπως λατρεύω τον Ταρκόφσκι, το κλασικό σινεμά, τη ζωγραφική, το θέατρο και όλα αυτά μ’ εμπλουτίζουν, ελπίζω ότι τα transmedia projects θα με ταξιδέψουν σε μια άλλη διάσταση της πραγματικότητας. Δε διαφέρει η προσμονή μου από αυτήν που έχω για τις συμβατικές ταινίες. Διαφέρει μόνο ο τρόπος.»
Μπορείτε να παρακολουθείτε τις δράσεις του Μισέλ Ρεγιάκ στο δικό του blog στο περιβάλλον του Arte France.
