Το Αμστερνταμ φημίζεται για πολλά είδη τουρισμού αλλά πολύ άδικα δεν έχει καθιερωθεί ως ένας προορισμός για τους κινηματογραφόφιλους και τους λάτρεις της εικόνας γενικότερα. Πέρα από τα πάμπολλα φεστιβάλ, ανεξάρτητα, mainstream, διεθνή, τοπικά, θεματικά και για κάθε γούστο, διαθέτει από το 2012 το απόλυτο κινηματογραφικό ινστιτούτο ονόματι EYE, ένα κτήριο σε φουτουριστικό σχήμα ματιού που δεσπόζει στην όχθη του ποταμού Αϊ, ακριβώς απέναντι από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό.
Το κινηματογραφικό ινστιτούτο EYE
Φέτος το καλοκαίρι και μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου, εκτός απρόοπτης παράτασης, το EYE παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στο έργο και τον βίο του φωτογράφου και κινηματογραφιστή Ρόμπι Μίλερ. Αν το όνομα δεν σας λέει κάτι, σκεφτείτε απλώς το έντονο μελαγχολικό ασπρόμαυρο κοντράστ του «Στην Παγίδα του Νόμου» του Τζιμ Τζάρμους, το παιχνίδισμα του φυσικού φωτός με τα φυλλώματα και τους κορμούς των δέντρων στο «Ο Νεκρός», το συνθηματικό κορεσμένο κόκκινο στο «Mystery Train» ή τις δραματικές πολύχρωμες συνθέσεις του «Παρίσι-Τέξας» και τις βγαλμένες από πίνακα του Εντουαρντ Χόπερ σκηνές του «Ενας Αμερικανός Φίλος» του Βιμ Βέντερς. Πίσω από κάθε μία από αυτές τις τόσο πειστικές ατμόσφαιρες, και όχι μόνο, κρύβεται ο δαιμόνιος Ολλανδός, βάζοντας την καθοριστική του αισθητική σφραγίδα σε μερικές από τις ταινίες-φετίχ του μέσου σινεφίλ.
Ο Ντένις Χόπερ σε σκηνή του «Ένας Αμερικανός Φίλος» του Βιμ Βέντερς, 1977
Ο Μασατόσι Ναγκάσι σε σκηνή του «Mystery Train» του Τζιμ Τζάρμους, 1989
Η Ναστάζια Κίνσκι σε σκηνή του «Πάρις-Τέξας» του Βιμ Βέντερς, 1984
Ο Τζόνι Ντεπ σε σκηνή του «Ο Νεκρός», 1995
Στην ταινιογραφία του Μίλερ βλέπει κανείς ετερόκλητες προσεγγίσεις, αποτέλεσμα της συνεργασίας με τον εκάστοτε σκηνοθέτη, όλες τους όμως βασίζονται σε μια κοινή συνισταμένη που τελικά δίνει και το ύφος της εικόνας: την αξιοποίηση στο έπακρο του φωτός που υπάρχει ήδη στο χώρο του γυρίσματος. Τα νέον φώτα της αμερικανικής νύχτας, ένα φόντο από ηλιοβασίλεμα, οι αντανακλάσεις σε έναν βάλτο γίνονται τα βασικά υλικά για να αφηγηθούν ο Τζιμ Τζάρμους, ο Βιμ Βέντερς, ο Λαρς Φον Τρίερ, ο Μπάρμπετ Σρέντερ, ο Στιβ ΜακΚουίν, ο Γουίλιαμ Φρίντκιν την ιστορία τους.
H έκθεση περιλαμβάνει ειδικές συνεντεύξεις του ίδιου του Ρόμπι Μίλερ, των τεσσάρων βασικών σκηνοθετών με τους οποίους συνεργάστηκε περισσότερο (Βέντερς, Τρίερ, Τζάρμους, ΜακΚουίν) καθώς και μαρτυρίες στενών συνεργατών του. Από εκεί μαθαίνει κανείς πολλά και ενδιαφέροντα, όπως ότι ο Μίλερ δεν είχε ιδέα πώς να κινηματογραφήσει το «Στην Παγίδα του Νόμου» και ρωτώντας τον Τζάρμους σχετικά, η απάντηση που πήρε από εκείνον ήταν πως η ταινία ήταν στην ουσία ένα παραμύθι. «Αυτή ήταν η μόνη υπόδειξη που είχα καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγής», λέει ο Μίλερ, «και ήμουν πολύ ικανοποιημένος, επειδή καθιστούσε πιθανά τα πάντα. Αμέσως ένιωσα ελεύθερος. Οτιδήποτε σκαρφιζόμουν μπορούσε να εφαρμοστεί στην ταινία. Ο Τζάρμους είναι ο σκηνοθέτης για τον οποίο τρέφω τον μεγαλύτερο σεβασμό». Ο Τζάρμους, με τη σειρά του, δηλώνει: «Το ωραίο με τον Ρόμπι είναι ότι ξεκινάει μιλώντας μαζί σου σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεσαι την ταινία σου, τι κινεί τους χαρακτήρες. Η ουσία της ταινίας μπαίνει έπειτα στο οπτικό ύφος, στη χρήση του φωτός και του χρώματος, στον τύπο του φιλμ που θα χρησιμοποιήσεις. Ο Ρόμπι θεωρεί τον εαυτό του ένα είδος τεχνίτη, έναν τύπο με έναν φακό, υλικό κινηματογράφησης και φώτα. Εγώ πιστεύω πως είναι ζωγράφος, ένας Βερμέερ που γεννήθηκε σε λάθος αιώνα».
Ο Ρόμπι θεωρεί τον εαυτό του ένα είδος τεχνίτη, έναν τύπο με έναν φακό, υλικό κινηματογράφησης και φώτα. Εγώ πιστεύω πως είναι ζωγράφος, ένας Βερμέερ που γεννήθηκε σε λάθος αιώνα». - Ο Τζιμ Τζάρμους για τον Ρόμπι Μίλερ
O Ρόμπι Μίλερ μαζί με τον Τζιμ Τζάρμους
O Ρόμπι Μίλερ μαζί με τον Ντένις Χόπερ στα γυρίσματα του «Ενας Αμερικανός Φίλος»
O Ρόμπι Μίλερ μαζί με τον Βιμ Βέντερς
Τεράστιες οθόνες τοποθετημένες ανά τριάδες, στις οποίες παίζουν χαρακτηριστικές σκηνές με τρόπο όπου μοτίβα, εμμονές και λεπτομέρειες που απασχολούν τον Μίλερ αναδεικνύονται ξεκάθαρα. Η αίθουσα γίνεται ένα μικρό λούνα παρκ, κυρίως για τους φανατικούς του Τζάρμους, οι οποίοι έχουν την ευκαιρία να δουν σε προοπτική το ζεύγος του «Mystery Train» να σουλατσάρει στο Νάσβιλ, τον Γουέιτς, το Λούρι και τον Μπενίνι να ασφυκτιούν στο κελί και το μνημειώδες ποιητικό πλάνο του «Ο Νεκρός» με τον Ντεπ και το σκοτωμένο ζαρκάδι. Κάπου στο βάθος η Μπιόρκ χορεύει εις τριπλούν, η Εμιλι Γουάτσον πασχίζει να δαμάσει τα κύματα και o Μίκι Ρουρκ έχει γίνει ο Μπουκόφσκι κάτω από τη νέον επιγραφή του Bar Fly.
Εικόνα από την έκθεση
Πέρα από τις ενδιαφέρουσες εκμυστηρεύσεις που προκύπτουν από τις συνεντεύξεις των δημιουργών, αυτό που αξίζει ιδιαίτερα είναι το αρχειακό υλικό που εκτίθεται: σύντομα πειραματικά βίντεο του Μίλερ, σημειώματα από τα γυρίσματα, σενάρια, σκίτσα, κολάζ, τηλεγραφήματα, σημειώσεις στο περιθώριο σεναρίων, ημερολόγια αλλά κυρίως οι ονειρικές του πολαρόιντ καθώς και όλες οι φωτογραφίες που τράβηξε στο περιθώριο των γυρισμάτων. Εδώ βλέπει κανείς μια πραγματική σπουδή στο φως, δημιουργίες που ξεκινούν από το απολύτως τετριμμένο και ακριβώς γι’ αυτό αποδεικνύουν πόσο καλή χρήση των μέσων που είχε στη διάθεσή του μπορούσε να κάνει ο Μίλερ. Μια κουρτίνα που ανεμίζει σε ένα δωμάτιο ευρωπαϊκού ξενοδοχείου φωτογραφίζεται 4 διαφορετικές ώρες της ημέρας, τα νέον φώτα μιας παράγκας στη Σάντα Φε δίνουν ένα κατεξοχήν ζωγραφικό εφέ στην αναλώσιμη πολαρόιντ, ένα ροζ ηλιοβασίλεμα σε ένα πάρκινγκ του Λος Άντζελες δημιουργεί ένα απόκοσμο τοπίο.
Πολαρόιντ του Μίλερ κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του «Στην Παγίδα του Νόμου» στη Νέα Ορλεάνη, 1985.
Πολαρόιντ του Μίλερ στο δρόμο για τη Σάντα Φε στο Νέο Μεξικό, 1985.
Το αφοπλιστικό συμπέρασμα που προκύπτει αυτόματα από την αφήγηση που έχουν δημιουργήσει οι επιμελητές της έκθεσης για τον Μίλερ είναι πόσο άρρηκτα συνδεδεμένη είναι η δουλειά του σκηνοθέτη και του διευθυντή φωτογραφίας∙ σε όλες τις περιπτώσεις που το τελικό αποτέλεσμα είναι μεγαλειώδες, αυτό οφείλεται σε μια αγαστή συνεργασία των δυο τους.Ακόμα κι αν δεν τύχει να δείτε την συγκεκριμένη έκθεση, αν βρεθείτε κάποια στιγμή στο Άμστερνταμ, μην παραλείψετε να ρίξετε μια ματιά στο πρόγραμμα του EYE: σίγουρα θα φιλοξενεί μια ακόμα σπουδαία έκθεση και κάποιες ενδιαφέρουσες προβολές. Με το μίνι φέρι-παντόφλα που αναχωρεί πίσω από τον κεντρικό σταθμό της πόλης, σε 3 λεπτά θα είστε εκεί. Φροντίστε μόνο να έχετε πλαστικό χρήμα γιατί καμία συναλλαγή δεν γίνεται με μετρητά.
Oλες οι φωτογραφίες είναι μια ευγενική παραχώρηση του EYE.
Διαβάστε και δείτε ακόμη:
Tags: Ρόμπι Μίλερ
