Ο Ρούμπεν Εστλουντ είναι πλέον ένας από τους πιο καταξιωμένους Ευρωπαίους σκηνοθέτες και πλέον ανήκει στην ελίτ των δημιουργών που έχουν καταφέρει ένα δύσκολο ρεκόρ. Εχει κερδίσει δύο Χρυσούς Φοίνικες, το 2017 με το «Τετράγωνο» και φέτος με το «Τρίγωνο της Θλίψης», μία ελληνική συμπαραγωγή της Heretic, που γυρίστηκε στη Χιλιαδού της Εύβοιας.
Παράτολμος και ριψοκίνδυνος, ο Εστλουντ παράγει κωμωδία σατιρίζοντας την ανθρώπινη φύση και τις σύγχρονες κοινωνίες καυστικά, ανελέητα και ιδιαίτερα πολιτικά. Ομως πάντα μέσα από τη δική του ξεχωριστή «κυνική κωμωδία».
Το Flix τον συνάντησε στις Κάννες, όπου γνώρισε τον απόλυτο θρίαμβο, και τον ρώτησε για το αν η κωμωδία μπορεί να εξετάσει τελικά εμβριθώς τα πιο σοβαρά πράγματα.
«Φυσικά. Και οι τρεις τελευταίες ταινίες μου, η «Ανωτέρα Βία», «Το Τετράγωνο», «Το Τρίγωνο της Θλίψης» είναι κοινωνιολογικές μελέτες. Εψαχνα τι σε κάνει άνθρωπο, τι σε κάνει άντρα. Επρεπε να σκάψω πολύ βαθιά, χωρίς τον παραμικρό ναρκισσισμό ή ματαιοδοξία, σατιρίζοντας ανελέητα τον ίδιο μου τον εαυτό που είναι κρυμμένος μέσα στους ήρωες, για να βρω απαντήσεις....»
Διαβάστε την κριτική του Flix: για το «Triangle of Sadness» του Ρούμπεν Εστλουντ
Στην ταινία αποφασίζετε να περάσετε από το καυστικό σατιρικό σας μπλέντερ ότι ζούμε σε κοινωνίες όπου ο πλούτος, η ομορφιά, οι followers στο Instagram αποτελούν σύγχρονες αξίες, κοινωνικό στάτους. Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν είναι πραγματικά εργαλεία, αν κάποιος βρεθεί σε άγριες συνθήκες επιβίωσης. Πώς γεννήθηκε η αρχική ιδέα;
Η πολύ αρχική ιδέα ήταν να ασχοληθώ μόνο με τον κόσμο της μόδας. Η γυναίκα μου είναι φωτογράφος μόδας και ήθελα να εξερευνήσω τι συμβαίνει σε αυτόν τον παράδοξο κόσμο που, επανακαθορίσει συνεχώς τι θεωρούμε ομορφιά, στάτους, ευτυχία. Για παράδειγμα, αν ξεφυλλίσετε ένα περιοδικό, τα πολύ ακριβά ρούχα τα διαφημίζουν «μουτρωμένα» μοντέλα, ενώ οι σειρές πιο προσιτών για το λαό ρούχων, όπως τα Zara και H & M, χρησιμοποιούν λαμπερά, χαμογελαστά μοντέλα. Το «Τρίγωνο της Θλίψης» είναι αυτό το τρίγωνο που σχηματίζεται γύρω από το στόμα μας. Οσο πιο ακριβά τα ρούχα, τόσο πιο έντονο το τρίγωνο της θλίψης. Δεν είναι αστείο; Δεν είμαστε πολύ αστείοι οι άνθρωποι; Μετά η ιδέα εξελίχθηκε και η σάτιρα συνεχίζεται πάνω σ’ ένα γιοτ με εκατομμυριούχους από πολλές διαφορετικές μπίζνες.
Μεγάλωσα σε μία οικογένεια που η πολιτική ήταν πάντα κεντρικό θέμα των συζητήσεών μας. Ο μεγάλος μου αδελφός είναι δεξιός, συντηρητικός. Η μητέρα μου είναι κομμουνίστρια. Μπορώ να σας πω ότι τα οικογενειακά μας τραπέζια έχουν μεγάλο ενδιαφέρον!»
Σε όλες τις ταινίες σας η κωμωδία γεννιέται μέσα από στιγμές αμηχανίας κι απίστευτης ντροπής. Οι ήρωες σας ζουν περιστατικά που τους φέρνουν σε πολύ δύσκολη θέση. Είναι αλήθεια ότι πολλά από αυτά τα περιστατικά τα έχετε ζήσει εσείς ο ίδιος και τα ενσωματώνετε στα σενάρια σας;
Ναι το κάνω συχνά. Για παράδειγμα, η σκηνή που το ζευγάρι τσακώνεται για το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό είναι εντελώς αυτοβιογραφική. Συνέβη μάλιστα εδώ, στις Κάννες. Πριν από 8 χρόνια, όταν είχα μόλις γνωρίσει τη γυναίκα μου και ήθελα να την εντυπωσιάσω, την έφερα στις Κάννες κι άρχισα να την βγάζω έξω για φαγητό. Μετά από 3-4 βράδια που κερνούσα εγώ, εκείνη μου είπε «σ’ ευχαριστώ αγάπη μου, το επόμενο δικό μου». Αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα γιατί έχω μεγαλώσει στη Σουηδία, με αριστερή μητέρα, που μάς έχει μάθει ότι όλα πρέπει να μοιράζονται ισάξια. Το επόμενο βράδυ όμως, όταν ήρθε ο λογαριασμός στο τραπέζι, η γυναίκα μου δεν αντέδρασε. Η ώρα περνούσε και δεν έκανε καμία κίνηση. Κι έτσι ξεκίνησα αυτό τον ηλίθιο διάλογο που έκανε κι ο ήρωας. Ακριβώς έτσι. Αν κανείς ψάξει το θάλαμο των ασανσέρ του Μαρτινέζ θα βρει τα 50 μου δολάρια!
Η μητέρα σας ήταν αριστερή; Πόσο σας επηρέασε αυτό στο να γυρίζετε ταινίες που σατιρίζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες;
Ομολογώ ότι με επηρέασε όσο δεν φαντάζεστε! Μεγάλωσα σε μία οικογένεια που η πολιτική ήταν πάντα κεντρικό θέμα των συζητήσεών μας. Ο μεγάλος μου αδελφός είναι δεξιός, συντηρητικός. Η μητέρα μου είναι κομμουνίστρια. Μπορώ να σας πω ότι τα οικογενειακά μας τραπέζια έχουν μεγάλο ενδιαφέρον (γελάει). Μέχρι να έρθει η ώρα του γλυκού έχουν συγκρουστεί και καταρρεύσει οι μεγάλες πολιτικές ιδεολογίες του 20ου αιώνα. Οπότε, ναι, η σύγκρουση του Αμερικανού κομμουνιστή καπετάνιου και του Ρώσου ολιγάρχη είναι εμπνευσμένη από τα οικογενειακά μας κυριακάτικα τραπέζια. Απλώς όλα είναι πιο τραβηγμένα και σίγουρα η ειρωνία ότι διαδραματίζεται σ' ένα γιοτ εκατομμυρίων ελπίζω να μην πέφτει στο κενό.
Ειρωνικό δεν είναι επίσης ότι κάποιοι από τους χρηματοδότες της ταινίας, μπορεί να μένουν σε κάποια παρόμοια γιοτ εδώ στις Κάννες;
Εντελώς (γελάει). Πράγματι υπάρχουν κάποιοι εκατομμυριούχοι που έχουν βάλει χρήματα σε αυτή την ταινία. Τους πρότεινα το concept και ξετρελάθηκαν. Την είδαν και ξετρελάθηκαν. Υπάρχει μία παρανόηση που κυριαρχεί στις κοινωνίες μας. Το αφήγημα ότι οι φτωχοί είναι εξ’ ορισμού καλοί άνθρωποι και οι πλούσιοι είναι ντε φάκτο διαβολικοί. Αυτό είναι πάρα πολύ απλοϊκό, όπως καταλαβαίνετε. Υπάρχουν εξαιρετικοί άνθρωποι που έχουν λεφτά και μεγάλες επιχειρήσεις και φέρονται τίμια στους εργαζόμενούς τους. Υπάρχουν φτωχοί που σε μαχαιρώνουν πισώπλατα στην πρώτη ευκαιρία. Προσπαθώ να κρατώ μία ανοιχτή σκέψη και να μη χαρακτηρίζω με γενικότητες τους ανθρώπους...
Ερωτεύτηκα τη Χιλιαδού. Εψαχνα να βρω ένα σπίτι εδώ και να μετακομίσω με την οικογένεια μου. Δηλώνω ερωτευμένος με την Ελλάδα.»
Πώς ήταν τα γυρίσματα στην Ελλάδα; Τι συναντήσατε στη Χιλιαδού στην Εύβοια; Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση;
Ερωτεύτηκα τη Χιλιαδού και την Ελλάδα. Έψαχνα να βρω ένα σπίτι εδώ και να μετακομίσω με την οικογένεια μου. Δεν έγινε αυτό, αλλά δηλώνω ερωτευμένος με την Ελλάδα. Τα γυρίσματα ήταν εξαιρετικά. Οι Ελληνες ήταν απίστευτα φιλόξενοι και φροντιστικοί - ειδικά μέσα σε συνθήκες πανδημίας και lockdown που έγιναν τα γυρίσματα, αυτό ήταν κάτι που δεν περιμέναμε και ενθουσιαστήκαμε. Η Χιλιαδού είναι ένα πανέμορφο μέρος. Τα βράχια και το δάσος πάνω από την παραλία δημιουργούσαν το τέλειο άγριο σκηνικό για το δεύτερο μέρος της ταινίας. Και να είχα παραγγείλει να κατασκευαστεί σκηνογραφικά αυτό που είχα στο μυαλό μου δε θα έβγαινε τόσο επιτυχημένο όσο το τοπίο της Χιλιαδούς.
Η πρόκληση ήταν ότι στην Χιλιαδού κάνουν ελεύθερο κάμπινγκ γυμνιστές που θεωρούν την παραλία σπίτι τους - έρχονται την άνοιξη και φεύγουν τον Νοέμβριο. Και πώς να τους διώξεις για να γυρίσεις ταινία; Ανακαλύψαμε ότι υπάρχει ιεραρχία και ανάμεσα σ’ αυτή την κοινότητα. Μιλήσαμε με τον αρχηγό τους, του εξηγήσαμε ότι η ταινία είναι αντικαθεστωτική - τα βάζει με τον καπιταλισμό και το σύστημα και έπεισε και τους υπόλοιπους να φύγουν νωρίτερα.
Πάντως στα γυρίσματα στην Ελλάδα συνάντησα την πιο αστεία μορφή διάχυσης του καπιταλισμού. Στο ορεινό κομμάτι της Χιλιαδούς υπάρχουν σπηλιές. Μία από αυτές την νοικιάζουν στο Airbnb…»
Και τα γυρίσματα στο «Christina O»;
Ναι, κάναμε γυρίσματα στο «Christina O», το γιοτ του Ωνάση. Η επιλογή ήταν κι αυτή συμβολική. Είχα σκεφτεί από την αρχή ότι θέλω να το ανατινάξω στην ταινία, καθώς όλη η καλή κοινωνία του δυτικού κόσμου έχει περάσει από αυτό το γιοτ. Σκέφτηκα διάφορους πλουσίους να βλέπουν την ταινία και να ανατριχιάζουν όταν ανατινάζεται το σκάφος (γελάει). Σοβαρά μιλώντας πάντως, ακόμα και στα πληρώματα των γιοτ υπάρχει ιεραρχία και ανισότητα. Αν έχεις Φιλιππινέζους δίνεις μικρότερους μισθούς, αν έχεις Ευρωπαίους, μεγαλύτερους. Το πλήρωμα στο «Christina O» επίσης μάς είπε ότι στην τελευταία τους κρουαζιέρα έλαβαν φιλοδώρημα 250.000 δολάρια, για να τα μοιραστούν. Το φαντάζεστε; Μόνο που ό,τι θέλει ο πελάτης, πρέπει να του το προσφέρεις. Θέλουν μερέντα; Θα στείλεις ελικόπτερο να σου φέρει μερέντα από τη στεριά. Οπότε διασκέδασα πολύ με όλα αυτό - υπάρχει όριο;
Μετά τον Χρυσό Φοίνικα για το «Τετράγωνο», άνοιξαν πόρτες για εσάς;
Όταν κερδίσαμε τον Χρυσό Φοίνικα με το «Τετράγωνο», όλοι έτρεχαν να μάς συγχαρούν και διεκδικούσαν ποιος θα πρωτομπεί παραγωγός στην επόμενη ταινία μας. Τα αμερικανικά στούντιο έδειξαν μεγάλον ενδιαφέρον για μένα, και μου έλεγαν να μην πάω σε κανέναν άλλον, εκείνοι θα βάλουν τα χρήματα. Πόσο αφελής ήμουν (γελάει). Οταν ήρθε η ώρα να υπογράψουμε συμβόλαια, ήθελαν να δουν μεγάλους σταρ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους - ενώ τους είχα εξηγήσει ότι είναι κάτι που δεν θέλω να κάνω. Θέλω να κάνω ο ίδιος κάστινγκ, για να βρίσκω τους πιο κατάλληλους κάθε φορά.
Ο Γούντι Χάρελσον, είπε ναι αμέσως. Του περιέγραψα το ρόλο του και τη σκηνή του δείπνου με τον καπετάνιο: «Μαρξιστής καπετάνιος ενός γιοτ κονταροχτυπιέται πολιτικά με Ρώσο επιχειρηματία ολιγάρχη». Ενθουσιάστηκε...»
Δεν θεωρούσαν τον Γούντι Χάρελσον αρκετά δυνατό όνομα;
Δεν τους έφτανε. Στην αρχή θέλουν ένα μεγάλο όνομα, μετά ακόμα ένα κι ακόμα ένα. Ο ανταγωνισμός είναι πλέον τεράστιος. Οπότε η συνεργασία με τους Αμερικανούς ναυάγησε. Στραφήκαμε ξανά στις ευρωπαϊκές συμπαραγωγές και μάς πήρε ακόμα ένα χρόνο να βρούμε χρηματοδότηση τελικά. Αν κοιτάξετε ποιοι έχουν κερδίσει τα τελευταία χρόνια το Χρυσό Φοίνικα, θα δείτε ότι όλοι καθυστερούν να κάνουν την επόμενη ταινία τους. Κι αυτό γιατί ανεβαίνει τόσο ο πήχης, παίζονται τόσα παιχνίδια, κι εσύ ως σκηνοθέτης δεν μπορείς να ξέρεις και να ξεχωρίσεις ποιος το εννοεί ότι θα σε στηρίξει και ποιος σε δουλεύει.
Ο Γούντι Χάρελσον πρέπει να διασκέδασε πάρα πολύ ερμηνεύοντας αυτό τον ήρωα. Κάνοντας ένα διάλειμμα από την πολιτική ορθότητα του Χόλιγουντ…
Ναι, είπε ναι αμέσως. Του περιέγραψα το ρόλο του και τη σκηνή του δείπνου με τον καπετάνιο: «Μαρξιστής καπετάνιος ενός γιοτ κονταροχτυπιέται πολιτικά με Ρώσο επιχειρηματία ολιγάρχη». Ενθουσιάστηκε. Μόνο μία ατάκα αρνιόταν να πει: «σταματήστε τις μαλακίες και πληρώστε τους φόρους σας». Ο Γούντι ανήκει στην αμερικανική αριστερά που δεν εμπιστεύεται καθόλου το κράτος. Εγώ ως σοσιαλιστής Σουηδός πολίτης έμαθα να εμπιστεύομαι ότι το κράτος θα εκμεταλλευτεί τους φόρους μου και το καλό του κοινωνικού συνόλου. Είχε ενδιαφέρον η διαφωνία μας…
Μιλώντας για αυτή τη σεκάνς, το δείπνο του καπετάνιου, πόσο δύσκολο ήταν να γυριστεί μία τόσο θεαματική σεκάνς εμετών;
Πολύ δύσκολο. Χτίσαμε ένα σκηνικό-τραμπάλα στην ουσία, όπου συνεργείο και ηθοποιοί, περίπου 50 άνθρωποι σύνολο, γύριζαν και ξαναγύριζαν τη σκηνή της τρικυμίας και γλιστρούσαν πάνω στο πάτωμα «ξερνώντας» από ειδικά κουκούλια που περιείχαν τους τεχνητούς εμετούς. Όλη η χορογραφία ήταν πολύ δύσκολη. Είναι διαβόητο ότι γυρίζω πολλές λήψεις και ότι μου αρέσει να κρατάω την κάθε μία αρκετή ώρα. Οπότε καταλαβαίνετε ότι όλοι ήμασταν με δραμαμίνες, αν και ήμασταν σε στούντιο.
Η κωμωδία μπορεί να πει τα πιο σοβαρά πράγματα...»
Πάντως είναι μία αρκετά τολμηρή σκηνή που τεστάρει τα όρια του θεατή. Φοβάστε ποτέ ότι το παρατραβάτε;
Μα αυτό είναι το ενδιαφέρον. Συνεχώς να πουσάρεις λίγο περισσότερο τα δικά σου όρια, πρώτα από όλα, και μετά αυτά του θεατή. Αν το σκεφτείτε, η ταινία δεν λέει κάτι που δεν έχει ειπωθεί ξανά. Αλλά έχει τολμήσει κανείς να το γυρίσει έτσι; Αυτό ήταν το στοίχημα.
Πιστεύω ότι δεν υπάρχουν, ή δε θα έπρεπε να υπάρχουν όρια στην κωμωδία. Νομίζω ότι μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα πάντα στην κωμωδία - αρκεί να το κάνεις σωστά. Για παράδειγμα, η μητέρα της γυναίκας μου πάσχει από αφασία - μπορεί να ψελλίσει μόνο μία λέξη. Η ασθένεια της έχει αλλάξει τη ζωή μας. Μετακομίσαμε για να είμαστε κοντά στο ειδικό κέντρο περίθαλψης που ζει, τη φροντίζουμε και τη στηρίζουμε. Όμως στην ταινία έχω χρησιμοποιήσει ακριβώς αυτό το εύρημα ως κωμικό εύρημα. Από την ασθένεια της πεθεράς μου γεννήθηκε η Γερμανίδα τουρίστρια της ταινίας.
Ξέρετε είμαι μεγάλος θαυμαστής σκηνοθετών του ευρωπαϊκού σινεμά - όπως ήταν ο Μπουνιουέλ ή όπως είναι ο Ρόι Άντερσον. Σκηνοθέτες που δε θεωρούν ότι ταινίες με σοβαρά θέματα δεν μπορούν να είναι κι απίστευτα διασκεδαστικές. Η κωμωδία μπορεί να πει τα πιο σοβαρά πράγματα.
Η επόμενη ταινία μου θα γυριστεί σε αεροπλάνο όπου πέφτει το Ιντερνετ και το σύστημα ψυχαγωγίας. Μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος χωρίς οθόνες; Μόνος με τις σκέψεις του;»
Το να κερδίζει κανείς δύο Χρυσούς Φοίνικες, τον έναν μετά τον άλλον, πρέπει να είναι μεγάλη δικαίωση. Είναι όμως και βάρος; Σας αγχώνει το επόμενο βήμα;
Θα μπορούσε να ήταν βάρος, αν ήμουν νεότερος. Ευτυχώς η επιτυχία ήρθε στη ζωή μου όταν πλέον είχα ωριμάσει ως σκηνοθέτης και ήξερα ότι δεν μπορείς να ξεκινάς μια ταινία με την αγωνία αν θα αρέσει στον κόσμο ή αν θα βραβευτεί στα φεστιβάλ. Πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη στην ιδέα που σε εμπνέει εσένα να μπεις σ’ αυτή την οδύσσεια του σεναρίου, του κάστινγκ, της χρηματοδότησης, των γυρισμάτων, του μοντάζ, του promotion. Μεγαλώνοντας έμαθα να ακούω το ένστικτό μου και να παραμένω πιστός στην έμπνευση μου. Αν αυτό μετά δικαιώνεται, ναι, η χαρά είναι μεγάλη.
Υπάρχει έτοιμη λοιπόν η επόμενη ιδέα;
Ναι. Θέλω να κάνω μία ταινία που θα λέγεται «We’re sorry, the entertainment system is down». Σ’ ένα αεροπλάνο, κατά τη διάρκεια μίας υπερατλαντικής πτήσης, πέφτει το σύστημα και κανείς δεν μπορεί να δει ταινία, να παίξει κάποιο παιχνίδι ή να μπει στο Ίντερνετ. Και πάλι θα είναι μία κωμωδία-κοινωνιολογική μελέτη. Μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος να διασκεδάσει απλώς κουβεντιάζοντας με τον διπλανό του; Και, πάνω από όλα, μπορεί να μείνει μόνος του με τις σκέψεις του; Αντέχει χωρίς οθόνες;
Διαβάστε περισσότερα:
- Μεγάλη θλίψη για τη Σάρλμπι Ντιν, πρωταγωνίστρια στο «Τρίγωνο της Θλίψης» του Ρούμπεν Εστλουντ
- «This is really bad»: Τρέιλερ για το «Τρίγωνο της Θλίψης» του Ρούμπεν Εστλουντ
- Συνέντευξη | Οσο ο Ρούμπεν Εστλουντ γύριζε το «Triangle of Sadness» στην Ελλάδα...
Το «Τρίγωνο της Θλίψης» θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες στις 18 Σεπτεμβρίου.
