Σε όλες τις ταινίες του ο Μισέλ Φράνκο («Μετά τη Λουσία», «Νέα Τάξη», «Chronic») ξεκολλάει απότομα τον χανζαπλάστ και σκάβει το τραύμα. Μας παρασύρει μαζί του σε ιστορίες όπου οι άνθρωποι ξεφεύγουν σε ακραίες συμπεριφορές μπροστά στον πόνο, την οργή, ή την ενστικτώδη τους ροπή στην κακία.
Στην «Μνήμη», η Σύλβια είναι μία πρώην ναρκομανής που ακόμα παλεύει με τους δαίμονές της - εκείνους που την οδήγησαν έτσι κι αλλιώς στον να τους κοιμίζει χημικά. Στο Γυμνάσιο είχε κακοποιηθεί από συμμαθητές της, η οικογένειά της την είχε αποκηρύξει, και εκείνη τους θύμωσε ανεπίστρεπτα. Τώρα υπερπροστατεύει την έφηβη κόρη της, γιατί μόνο η σκέψη ότι μπορεί να πάθε ένα παρόμοιο κακό την παραλύει. Οι μνήμες είναι πάντα νωπές.
Ο Σολ είναι ένας παλιός συμμαθητής. Οταν ξανασυναντιούνται εκείνος είναι στα αρχικά στάδια απώλειας της μνήμης του. Ο φρικαρισμένος αδελφός του για να τον προστατέψει τον κλειδώνει στο σπίτι με νοσοκόμους.
Δύο διαλυμένοι άνθρωποι που η μνήμη τους καθιστά ανάπηρους. Ομως τι μπορεί να τους σώσει τη ζωή; Η αγάπη.
Δεν μάς έχει συνηθίσει ο Φράνκο σε μία τέτοια ζεστή -μέσα στη δυστυχία- απάντηση στα μεγάλα της ζωής. Το Flix τον συνάντησε για να τον ρωτήσει... αν μαλάκωσε.
Διαβάστε εδώ: την κριτική της «Μνήμης» του Μισέλ Φράνκο
Μάς ξαφνιάσατε με αυτή την ταινία. Η ματιά σας είναι το ίδιο διεισδυτική πάνω στα τραύματα των ανθρώπων, αλλά εσείς μοιάζετε να έχετε μαλακώσει, να θέλετε να δείξετε και τη θεραπευτική δύναμη της αγάπης. Τι σας ενέπνευσε να μάς πείτε αυτή την ιστορία;
Νομίζω ότι ήθελα να διαπιστώσω κι εγώ ο ίδιος αν οι βαθιά τραυματισμένοι άνθρωποι, φτάνοντας στην μέση ηλικία, μπορούν να ζήσουν έναν έρωτα. Να επιτρέψουν στους εαυτούς τους να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Αγάπη σημαίνει εμπιστοσύνη, αισιοδοξία, φως. Και συνήθως οι διαλυμένοι άνθρωποι δεν βλέπουν τίποτα από όλα αυτά.
Τώρα για την ίδια την ιστορία. Η πρώτη μου ιδέα ήταν μία εικόνα: μετά από ένα reunion, ένας άντρας ακολουθεί μία γυναίκα σπίτι και περιμένει όλη τη νύχτα κάτω από το παράθυρό της. Δεν ήξερα μετά που ήθελα να πάω με όλο αυτό. Δεν ήξερα ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι άνθρωποι. Μάλιστα, αρχικά, σκεφτόμουν ότι μπορεί να είναι μία ιστορία εκδίκησης για την κακοποίηση που κάποιος είχε δεχθεί στο σχολείο. Μιλώντας με την αδελφή μου, άλλαξα γνώμη. Μου είπε «αρκετά με τις σκοτεινές ιστορίες σου, αυτό είναι ξεκάθαρα ένα love story». Και είχε δίκιο. Ήμουν σε μία πολύ γαλήνια περίοδο της ζωής μου και ένιωσα ότι μού ταίριαζε μια πιο ζεστή ιστορία.
Υπάρχει κάποια θεματική στην ταινία που σας τρομάζει κι εσάς προσωπικά - η κακοποίηση, η οικογενειακή απόσταση, το χάσιμο της μνήμης;
Η εκφυλιστική αρρώστια, η φθορά του μυαλού. Ευτυχώς δεν υπάρχει κάτι στο οικογενειακό DNA που να με κάνει ευάλωτο σε κάτι τέτοιο, αλλά το να χάνει κανείς το μυαλό του, οπότε και την αξιοπρέπεια και τον εαυτό του είναι κάτι που με φρικάρει. Περισσότερο από έναν καρκίνο, περισσότερο κι από τον θάνατο. Γιατί, ποιος είσαι αν δεν έχεις τις μνήμες σου; Ποιος είσαι αν δεν έχεις το μυαλό σου; Για αυτό ήθελα ο άντρας της ταινίας να έρθει αντιμέτωπος με όλες αυτές τις ερωτήσεις, όταν ακόμα η ασθένεια του είναι σε αρχικά στάδια. Όταν πρέπει να πάρει αποφάσεις, ή, ακόμα χειρότερα, όταν βλέπει όλους τους άλλους να αποφασίζουν για αυτόν - σαν να είναι μωρό.
Η μνήμη στέκεται στην ταινία σαν ευχή και κατάρα. Η ηρωίδα κατέστρεψε τη ζωή της γιατί μία επώδυνη μνήμη μεταμορφώθηκε σε μόνιμο τραύμα. Ο ήρωας χάνει την μνήμη του και νιώθει ότι η ζωή του καταστρέφεται. Κι εσείς, ως σεναριογράφος και σκηνοθέτης, ισορροπείται ανάμεσα στα δύο με ανθρωπιά - δεν τους εκμεταλλεύεστε, δεν τους αφήνεται να μάς πουν τα πάντα, τους προστατεύετε. Συνήθως οι ταινίες σας φτάνουν στα άκρα. Εδώ πώς αποφασίσατε μία τέτοια εγκράτεια;
Ξέρετε, και στις προηγούμενες ταινίες μου ο σκοπός δεν ήταν να σας σοκάρω. Οδηγός μου πάντα είναι το πώς θα υπηρετήσω την αλήθεια της ιστορίας μου. Θέλω να αισθάνεται ο θεατής ότι όλοι μαζί πέφτουμε στα βαθιά μιας ιστορίας για να βγάλουμε κάτι που είναι αληθινό και πανανθρώπινο. Ναι, πολλές φορές είναι σκληρό. Εδώ, θεώρησα ότι -για παράδειγμα- η ηρωίδα είχε κακοποιηθεί αρκετά. Δεν χρειαζόταν να το ξαναζήσει μπροστά στα βλέμματα μας. Στη συζήτηση με την μητέρα της λοιπόν, όταν μετά από τόσα χρόνια την αιφνιδιάζει με την αλήθεια της, η κάμερα είναι στην πλάτη της. Της επιτρέπει μία απόσταση. Εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς μου και το κοινό σε τέτοιες περιπτώσεις. Το δράμα στην οθόνη αγγίζει και κάποιο δικό τους δράμα. Δεν έχω την ανάγκη να το υπεραναλύσω για να το νιώσουν. Οι ίδιοι ξέρουν καλύτερα, και τους σέβομαι. Οσο για αυτό που λέτε για την μνήμη δεν το επιδίωξα από την αρχή. Οσο έγραφα το σενάριο όμως διαπίστωσα κι εγώ αυτή την αντίφαση, την ειρωνία κι έτσι αποφάσισα να ονομάσω την ταινία «Μνήμη».
Γράφοντας τέτοιες ιστορίες, παρατηρώντας τους ανθρώπους κι όλα όσα τους πονάνε, έχετε στο μυαλό σας κάποιες κινηματογραφικές αναφορές; «Δασκάλους» σκηνοθέτες που σας έχουν εμπνεύσει με το έργο τους;
Αναμφισβήτητα ο αγαπημένος μου σκηνοθέτης και κάποιος που, αν και Ισπανός, έγραψε το σπουδαιότερο κεφάλαιο στο μεξικανικό σινεμά -ίσως το μαντεύετε- είναι ο Λουίς Μπουνιουέλ. Δεν τολμώ να πιστέψω βέβαια ότι υπάρχουν ομοιότητες με το δικό του σινεμά και το δικό μου. Δεν ξέρω αν κάποιος παρατηρεί κάτι, εγώ ούτε που το τολμώ. Περισσότερο νομίζω ότι θα έβλεπε κανείς στις ταινίες μου την αγάπη μου για τον Φασμπίντερ και τον Κασσαβέτη. Μάλιστα, για αυτήν εδώ την ταινία ξαναείδα το «Minnie and Moskowitz». Ήθελα να ξαναζήσω πώς αποτυπώνει δύο μεσήλικες να ζουν κάτι ως έφηβοι και να το κάνει τόσο αληθινό, συγκινητικό και βαθύ.
Τόσο η Τζέσικα Τσαστέιν, όσο κι ο Πίτερ Σκάρσγκαρντ είναι εξαιρετική στην ταινία - ο τελευταίος επάξια κέρδισε και το βραβείο στη Βενετία. Τους είχατε στο μυαλό σας όσο γράφατε το σενάριο, ή μπήκαν στην πορεία στο πρότζεκτ;
Όχι, όχι αποφεύγω να έχω στο μυαλό μου συγκεκριμένους ηθοποιούς όταν γράφω ένα σενάριο, γιατί μπορεί να μην θέλουν ή να μην μπορούν να μπουν στην ταινία και να απογοητευτώ. Να με αποπροσανατολίσει πριν καν ξεκινήσω την ταινία. Δε θέλω. Ο ατζέντης μου μίλησε με τον ατζέντη της Τζέσικα και σκέφτηκαν ότι θα ήταν πολύ ταιριαστό να συνεργαστούμε. Και είχαν απόλυτο δίκιο γιατί γυρίσαμε ακόμα μία ταινία μαζί. Ταιριάξαμε απόλυτα, έχουμε έναν κοινό τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, είναι αβίαστο.
Τον Πίτερ τον έφερε η Τζέσικα. Ή μάλλον τον πρότεινε και αμέσως έκανε και σε μένα «κλικ» η ιδέα. Όταν μάλιστα τους έβαλα να κάνουν ένα δοκιμαστικό μαζί επιβεβαιώθηκε - είχε δίκιο. Είναι δύο ηθοποιοί αρκετά σωματικοί και εξαιρετικά εγκεφαλικοί και οι δύο. Βγάζουν αυτό που ονειρεύεται ένας σκηνοθέτης με ένα βλέμμα, μία παύση. Ταυτόχρονα μπορούν να κουβαλήσουν και τις εντάσεις.
Οπότε να υποθέσουμε ότι τους επιτρέψατε να αυτοσχεδιάσουν κιόλας, έφεραν και μία δική τους οπτική στους ήρωες;
Με ξαφνιάζαν σε κάθε σκηνή. Όχι γιατί απαραίτητα παρέκκλιναν από ό,τι υπήρχε στο σενάριο, αλλά γιατί το ερμήνευαν με τρόπους που ούτε εγώ είχα φανταστεί. Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ηθοποιοί που επιλέγεις για την ταινία σου είναι συνδημιουργοί. Για αυτό δεν τους καθοδηγώ σε σημείο που να χάσουν τους δημιουργικούς τους χυμούς. Δεν υπεραναλύω. Δεν τους λέω τι να κάνουν. Θέλω να μου λένε, ή να μου δείχνουν την δική τους οπτική στα πράγματα. Μη νομίζετε ότι το λέω με άνεση - αυτή η διαδικασία με ανησυχεί πολύ και είμαι αρκετά προστατευτικός με το κείμενο μου. Έμαθα όμως ότι πρέπει να εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς μου γιατί μόνο τότε μου δίνουν κάτι αληθινό.
Η αλήθεια όμως απαιτεί εμπιστοσύνη. Κι όταν πρέπει να φέρετε τους ηθοποιούς σας απέναντι σε τόσο σκληρά θέματα, όταν πρέπει να τους απογυμνώσετε εντελώς από κάθε ασφάλεια, πώς δημιουργείτε το δίχτυ ασφαλείας; Πώς τους κάνετε να σας εμπιστευτούν;
Έχω την αίσθηση ότι τώρα πια ξέρουν με τι σκηνοθέτη έχουν να κάνουν. Αν μπορούν να με εμπιστευτούν ή όχι. Πάντως κι από την πρώτη ταινία μου ακόμα, αλλά και μέχρι σήμερα, όλα ξεκινούν από το σενάριο. Για αυτό και γράφω τα σενάρια μου με πολλές λεπτομέρειες για το πώς θα κινηθεί και η κινηματογράφηση, ποια θα είναι η τονικότητα της σκηνής. Ώστε ένας ηθοποιός να καταλάβει πώς θα χειριστούμε κάθε κατάσταση. Όταν έχει στα χέρια του ένας ηθοποιός ένα τόσο αναλυτικό σενάριο μπορεί να καταλάβει αν κάποιος κινείται χειριστικά απέναντι στο θέμα του κι αν θέλει να τον εκθέσει. Εγώ σέβομαι πάρα πολύ τους ηθοποιούς μου και νομίζω ότι το εισπράττουν πριν ακόμα πάμε πρώτο πλάνο.
Σε κάθε ταινία σας υπάρχουν οικογένειες που περιβάλλουν, ή στοιχειώνουν τους ήρωες σας. Προβληματικές σχέσεις και βαθιά τραύματα. Ακόμα κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Με συγκίνησε ιδιαίτερα ο χαρακτήρας της έφηβης κόρης - από την μία υπήρξε η κηδεμόνας της εθισμένης μητέρας, από την άλλη βίωνε την αυστηρή της υπερπροστασία που της στερούσε την εφηβεία της. Πιστεύετε ότι τα μεγαλύτερα καλά και τα μεγαλύτερα κακά ξεκινούν από τις οικογένειες μας;
Nαι, δυστυχώς. Και πράγματι ακόμα και σε αυτές που θεωρούμε «κανονικές» οικογένειες, τις μη-βαθιά προβληματικές, υπάρχει ένα στοιχείο ασφυξία. Ξεκινά από την ίδια την αγάπη, που φέρνει υπερπροστασία. «Μην βγεις, μην ρισκάρεις, μην πάθεις κακό». Μπορεί να καταλάβει κανείς ότι μία μητέρα που κακοποιήθηκε στην ηλικία που είναι τώρα η κόρη της είναι κατατρομαγμένη. Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς και τον αδελφό του ήρωα που θέλει να τον προστατέψει και τον κλειδώνει σπίτι. Αυτό όμως ξέρετε τι σημαίνει; Αν ζεις τη ζωή σου σε μία φούσκα, χωρίς ρίσκα, δεν είσαι ζωντανός. Είναι λυπηρό, αλλά πολλές φορές οι άνθρωποι που μάς αγαπούν περισσότερο στον κόσμο, μάς έχουν κόψει τα φτερά. Ή μάς έχουν στερήσει εμπειρίες που θα γινόντουσαν πολύτιμα εργαλεία στο μέλλον. Και όταν βρεθούμε στου δρόμου τα μισά, έχουμε οργή για αυτό.
Αφήνετε το τέλος ανοιχτό. Κι εμείς διψάμε να μάθουμε. Τι θα απογίνουν η Σύλβια κι ο Σολ;
Δεν το αφήνω ανοιχτό - έτσι είναι η ζωή. Κανείς μας δεν ξέρει τι θα συμβεί στο επόμενο μας βήμα. Για αυτό πρέπει να ζούμε κάθε μέρα. Μία μέρα τη φορά. Η Σύλβια κι ο Σολ ξαναβρέθηκαν. Και τους άφησα εκεί - σε αυτή τους την μέρα. Από εκεί και πέρα αναλαμβάνει η ζωή. Και ο κάθε θεατής με όσα κουβαλά στην καρδιά του.
Η «Μνήμη» κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 20 Ιουνίου από την Spentzos Film
