Σε ένα χωριό του θεσσαλικού κάμπου που αργοπεθαίνει, δύο ξαδέλφια και πέντε γυναίκες αποφασίζουν να κάνουν μια νέα αρχή. Με λίγη βοήθεια από τη μουσική του Βάγκνερ που παίζουν στα χωράφια και τις ιστορίες που διηγούνται για να πάρουν κουράγιο, επιχειρούν να διεισδύσουν στην παγκόσμια αγορά με τη βιολογική καλλιέργεια ενός παλιού σπόρου ντομάτας. Με χιουμοριστική και ποιητική διάθεση, η ταινία μιλάει για τη δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων, τη σημασία να βλέπει κανείς τη ζωή με διαφορετική ματιά και να επαναπροσδιορίζεται σε δύσκολους καιρούς.
Αυτή είναι η ιστορία του «Οταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες», του νέου ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου («Ο Πιο Μακρύς Δρόμος») που, συνεχίζοντας τις διεθνείς διαδρομές της δημιουργού του, θα κάνει την πρεμιέρα του στη φετινή Berlinale στο πλαίσιο του Culinary Cinema της Berlinale, το τμήμα του Φεστιβάλ που προβάλλει ταινίες - «τροφή για σκέψη», γύρω από τις απολαύσεις αλλά και τις σκοτεινές πλευρές της διατροφής. Το «Οταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες» είναι επίσης το μόνο ντοκιμαντέρ από το συγκεκριμένο τμήμα που είναι υποψήφιο για βραβείο πρωτότυπου ντοκιμαντέρ (Glashütte Original Documentary) που προκύπτει από επιλογές από όλα τα προγράμματα του Φεστιβάλ Βερολίνου.
To ντοκιμαντέρ «Οταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες» είναι μια παραγωγή της STEFI&Lynx (Σπύρος Μαυρογένης) και της ΑΝΕΜΟΝ Productions (Ρέα Αποστολίδη και Γιούρι Αβέρωφ), σε συμπαραγωγή με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και την Cosmote TV, και με την υποστήριξη του προγράμματος Creative Europe - Media της ΕΕ, της 2|35 και της ΕΡΤ. Η ανάπτυξη της ταινίας έγινε στο Docs in Progress 2018 του Διεθνoύς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε το βραβείου καλύτερου ντοκιμαντέρ, καθώς και στη διεθνή αγορά του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ, IDFA Forum 2018.
Στο Flix η Μαριάννα Οικονόμου μιλάει για την αναπάντεχη συνάντηση του Γερμανού συνθέτη με το θεσσαλικό κάμπο, τις νέες αρχές και την Ελλάδα που δίνει συνεχώς αφορμές για τεκμηρίωση μιας καλύτερης ζωής.
Πώς ξεκίνησε το «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις Ντομάτες»;
Τον Αλέξανδρο Γκουσιάρη, τον πρωταγωνιστή του ντοκιμαντέρ, τον γνώρισα πριν από 7 χρόνια περίπου, όταν αναζητούσα μια ιστορία για την σειρά της ΕΡΤ “Οικολογικά Ημερολόγια”. Το επεισόδιο που τραβήξαμε τότε (“Μια μικρή μεγάλη ιδέα”), παρακολουθούσε την επίσκεψη μιας αντιπροσώπου Αγγλικού πολυκαταστήματος στον Ηλιά, ένα χωριό των 30 κατοίκων στον Θεσσαλικό κάμπο, όπου ο Αλέξανδρος παράγει και συσκευάζει το μέλι και την ντομάτα του. Το ντοκιμαντέρ ολοκληρώθηκε αλλά εγώ συνέχισα να πηγαίνω στο χωριό και να καταγράφω την καθημερινότητα της μικρής αυτής κοινότητας. Κάτι συνέχισε να με ελκύει, χωρίς όμως να είμαι σίγουρη ότι θα μπορούσε να προκύψει άλλη μια ταινία. Ένιωθα ότι κάτι το μαγικό, το παράδοξο, το απρόσμενο και το πρωτότυπο διαμειβόταν σε αυτόν τον τόπο και σε αυτούς τους ανθρώπους. “Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες” προέκυψε μια μέρα που ο Αλέξανδρος περπατούσε με τον ξάδελφό του τον Χρήστο μέσα στα χωράφια και συζητούσαν για τις καλλιέργειές τους. Ξαφνικά γυρνάει ο Χρήστος, ένας κλασικός γεωργός του κάμπου, και λέει ότι αν βάλουν Βάγκνερ στις ντοματιές, θα έχουν μεγαλύτερη παραγωγή! Ετσι απλά και φυσικά. Την επόμενη κιόλας μέρα βάζουν ηχεία μέσα στα χωράφια και ο Βάγκνερ αρχίζει να ηχεί στον θεσσαλικό κάμπο. Αυτή η τόσο απρόσμενα σουρεαλιστική σκηνή, είναι χαρακτηριστική της ιδιαιτερότητας των πρωταγωνιστών και αποδείχτηκε καθοριστική για την αφήγηση και τη μορφή που θα έπαιρνε η ταινία. Η ταινία επικεντρώθηκε στην διαφορετική ματιά του Αλέξανδρου που παρασέρνει τον ξάδελφο και τις πέντε γυναίκες του χωριού, να ξεκινήσουν ένα ταξίδι πέρα από τα στενά όρια του κάμπου, που όχι μόνο θα τους βοηθήσει να επιβιώσουν στο χωριό τους αλλά και να κατακτήσουν τον κόσμο με τα προϊόντα τους.
Τι ήταν αυτό που σας ενδιέφερε περισσότερο στην ιστορία αυτού του κάμπου;
Αυτό που από την αρχή με γοήτευσε σε αυτή την ιστορία, είναι η συνύπαρξη μιας σκληρής αγροτικής καθημερινότητας και κανονικότητας, με μια πιο ‘φευγάτη’ κατάσταση, μπλεγμένη με μύθους, ποίηση και πολύ ιδιαίτερους ανθρώπους. Με ενδιέφερε το γεγονός ότι ο Κολόμβος, ο Βάγκνερ και οι πελασγικές νύμφες λειτουργούν ενισχυτικά και συμπληρωματικά στην καθημερινότητα των πρωταγωνιστών που παλεύουν να επιβιώσουν σε ένα χωριό που αργοπεθαίνει. Το ότι δηλαδή οι ιστορίες αυτές δεν υποκαθιστούν την πραγματικότητά τους, αντιθέτως προσφέρουν νόημα στη ζωή τους και ώθηση να επιχειρήσουν κάτι καινούριο. Είναι μια ταινία που με αφορμή την παραγωγή μιας ντομάτας, προκρίνει τη σημασία των ανθρώπινων σχέσεων και τον ρόλο των μύθων, της ποίησης και του χιούμορ στην ζωή μας.
Πιστεύω ότι ο κόσμος έχει κουραστεί από τον καταιγισμό των ειδήσεων και την εύκολη πληροφορία που παρουσιάζει γεγονότα επιδερμικά. Αναζητά ένα νόημα, προσπαθεί να βρει απαντήσεις και μια θέση στον κόσμο. Το ντοκιμαντέρ παντρεύει το προσωπικό με το οικουμενικό και δημιουργεί διαλόγους, φωτίζει σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης υπόστασης, προκαλεί και συγκινεί.»
Πιστεύετε ότι αρκεί μια απόφαση, λίγη καλή μουσική και μια καλή ιδέα για να κάνεις μια νέα αρχή; Ή μια καινούρια ταινία;
Χρειάζεται απαραίτητα κάτι να σε γοητεύσει, να σου προκαλέσει την περιέργεια και το ενδιαφέρον. Μπορεί να είναι οτιδήποτε, αρκεί να το νιώσεις βαθειά μέσα σου. Τα περισσότερα ντοκιμαντέρ που έχω κάνει, έχουν προκύψει επειδή κατά τύχη βρέθηκα σε έναν τόπο, ή συνάντησα έναν άνθρωπο, ή άκουσα μια ιστορία, που με κάποιο τρόπο με συγκλόνισαν και δεν έβγαιναν από το μυαλό και την ψυχή μου. Για να κάνεις μια νέα αρχή χρειάζεται να είσαι έτοιμος να βουτήξεις σε άγνωστα νερά και να ρισκάρεις. Αν δεν νιώσεις βαθειά μέσα σου αυτή την ανάγκη για βουτιά, αν δεν νιώσεις ότι αυτή η αναζήτηση σου δίνει νόημα, δεν νομίζω ότι μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή.
Ανάμεσα στις διαφορετικές θεματικές σας, επιστρέφετε συχνά στα θέματα «φαγητού». Τι είναι αυτό που σας ελκύει στο συγκεκριμένο θέμα σε σχέση με την τεκμηρίωση;
Το φαγητό είναι κατ εξοχήν μέσον κοινωνικοποίησης και δικτύωσης. Αυτή του η διάσταση είναι που με ενδιαφέρει κυρίως - η ανθρώπινη και κοινωνικοπολιτική. Το φαγητό κρύβει μέσα του παραδόσεις, συνήθειες, σχέσεις ανθρώπων, έντονα συναισθήματα. Κάνω ντοκιμαντέρ γιατί με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και οι διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής και η παραγωγή και κατανάλωση φαγητού είναι ένα πεδίο που δημιουργεί καταστάσεις αποκαλυπτικές και πολύ ενδιαφέρουσες για μένα.
Με μια σταθερή πορεία και διεθνή παρουσία στο ντοκιμαντέρ, ποια πιστεύετε ότι είναι η γοητεία που το κάνει τα τελευταία χρόνια πιο δημοφιλές εντός και εκτός συνόρων;
Το ντοκιμαντέρ αντλεί τα θέματά του μέσα από την ζωή και η πραγματικότητα όπως βιώνεται από τους ανθρώπους και τις κοινωνίες είναι ανεξάντλητη – οι δημιουργοί των ντοκιμαντέρ δείχνουν απόψεις της ζωής και του κόσμου, άλλοτε αναγνωρίσιμες και άλλοτε ξένες, αλλά πάντα με σκοπό να απογυμνώσουν μια εικόνα και να μπουν βαθύτερα στην αναζήτηση κάποιας αλήθειας. Πιστεύω ότι ο κόσμος έχει κουραστεί από τον καταιγισμό των ειδήσεων και την εύκολη πληροφορία που παρουσιάζει γεγονότα επιδερμικά. Αναζητά ένα νόημα, προσπαθεί να βρει απαντήσεις και μια θέση στον κόσμο. Το ντοκιμαντέρ παντρεύει το προσωπικό με το οικουμενικό και δημιουργεί διαλόγους, φωτίζει σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης υπόστασης, προκαλεί και συγκινεί.
Η Ελλάδα μετά (;) την κρίση τι αφορμές δίνει για κάποιον που ενδιαφέρεται να καταγράψει πτυχές της καθημερινότητάς της;
Πολλές και στενάχωρες πτυχές, που δυστυχώς έχουν να κάνουν με τα κατάλοιπα αυτής της βίαιας εμπειρίας που ακούμπησε όλους ανεξαιρέτως. Την ψυχολογική κατάσταση ενός κουρασμένου, πληγωμένου, απογοητευμένου λαού που δυσκολεύεται να πιστέψει πια κανέναν. Την νέα γενιά που βιώνει την απόλυτη αβεβαιότητα και που φοβάται να ονειρευτεί. Το πολιτικό σύστημα που έχει δείξει το χειρότερο του πρόσωπο. Την Ευρώπη ως έννοια και πράξη που φθίνει. Τη καταστροφή του περιβάλλοντος, την έξαρση της βίας και της φτώχειας. Αλλά ευτυχώς και πολλές ελπιδοφόρες ιστορίες ανθρώπων που μέσα από την κρίση συνειδητοποίησαν πράγματα, επαναπροσδιορίστηκαν και δημιούργησαν. Αμέτρητα είναι τα θέματα και οι προσεγγίσεις της ζωής.
Το 69ο Φεστιβάλ Βερολίνου θα διεξαχθεί από τις 7 έως τις 17 Φεβρουαρίου του 2019.
Οταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες | Σκηνοθεσία/Σενάριο: Μαριάννα Οικονόμου | Παραγωγοί: Σπύρος Μαυρογένης, Ρέα Αποστολίδη, Γιούρι Αβέρωφ | Μοντάζ: Ευγενία Παπαγεωργίου | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Μαριάννα Οικονόμου, Αργύρης Τσεπελίκας, Δημήτρης Κορδελάς | Ηχοληψία: Αρης Καφετζής, Γιάννης Αντύπας, Μαριάννα Οικονόμου | Sound design: Παύλος Χριστοφοράκος | Μίξη Ηχου: Κώστας Μπώκος | Χρωματική Επεξεργασία: Μάνος Χαμηλάκης | Διεύθυνση Παραγωγής: Ηλέκτρα Πέππα, Σωτηρία Στέργου, Ζανίν Λουλούδη | Εταιρεία Παραγωγής: Stefi Lynx και ΑΝΕΜΟΝ PRODUCTIONS | Συμπαραγωγοί: Ελληνικό Κέντρο Κινηματοργράφου, Cosmote TV | Με την υποστήριξη: πρόγραμμα Creative Europe - Media της ΕΕ, 2|35, ΕΡΤ
