Πίσω, στον Φεβρουάριο του 2024, όταν συναντήσαμε τον Ερίκ Τολεντανό στο Παρίσι, η Γαλλία δεν βρισκόταν ακριβώς στην κρίση που βρίσκεται αυτή τη στιγμή. Οχι ότι τα πράγματα δεν οδηγούσαν εκεί, σχεδόν μαθηματικά, με τις διαδηλώσεις για το συνταξιοδοτικό και την οικονομία να πληθαίνουν, την ακροδεξιά να ενισχύεται και την κλιματική κρίση να βρίσκεται ταυτόχρονα στο κέντρο της συζήτησης αλλά δυστυχώς και στο περιθώριο, μπροστά σε σοβαρότερα κοινωνικά ζητήματα.
Στο «Κάθε Πέρυσι και Καλύτερα», οι Ερίκ Τολεντανό και Ολιβιέ Νακάς κάνουν μια πολιτική ταινία. Κωμωδία μεν, στα όρια της σάτιρας ίσως, αλλά πολιτική όσον αφορά τον κόσμο των οικολόγων ακτιβιστών στον οποίο παρεισφρύουν ο Αλμπέρ και ο Μπρουνό, χωρίς ιδεολογική πυξίδα, αλλά μάλλον περισσότερο για να ανήκουν κάπου που υπάρχει και δωρεάν μπίρα. Κάπως έτσι μια προσωπική ιστορία ανάγεται και στο κοινωνικό, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν και στις προηγούμενες ταινίες τους - τεράστιες επιτυχίες στη Γαλλία και τον υπόλοιπο κόσμο - όπως τους «Αθικτους» ή το «Samba» ή το «Ετσι είναι η Ζωή».
O Τζόναθαν Κοέν, ο Πίο Μαρμάι και η Νοεμί Μερλάντ σε σκηνή της ταινίας
«Ολα ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας», εξηγεί ο Ερίκ Τολεντανό. «Αυτή η παύση των πάντων, κάθε κοινωνικής μηχανής, οι άδειοι δρόμοι, το γεγονός ότι δεν μπορούσαμε να συναντηθούμε για να δουλέψουμε και έπρεπε να γίνει από μακριά. Σκεφτήκαμε πως ή θα έπρεπε να το συζητήσουμε με τους ψυχαναλυτές μας ή να το κάναμε μια ταινία. Το κυρίαρχο στη συζήτηση εκείνη την εποχή ήταν "ο κόσμος μετά". Τι θα ήταν αυτός ο κόσμος; Πόσο θα είχε αλλάξει; Ποιοι θα ήταν οι νέοι κανόνες; Για πρώτη φορά μάθαμε πως η απουσία ανθρώπινης δραστηριότητα έδωσε την ευκαιρία στη Φύση να αναπνεύσει, στους ουρανούς να καθαρίσουν, στα ζώα να ζήσουν την άγρια ζωή που τους οφείλουμε. Θέλαμε να κάνουμε μια ταινία που λίγο να ενοχλήσει και λίγο να ταρακουνήσει τον κόσμο, να μπουν στη διαδικασία να αναρωτηθούν μαζί μας. Ποιος είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στην υπερκατανάλωση και την οικολογία;»
Σκηνή από την ταινία
Πόσο ακριβής όμως είναι η καταγραφή του κόσμου των οικολόγων ακτιβιστών στην ταινία; Ο Ερίκ Τολεντανό συμφωνεί πως το βλέμμα είναι δίκαιο απέναντί τους, αλλά κρύβει και μια αύρα σάτιρας.
Είμαστε σκληροί και με τις δύο πλευρές της ταινίας: του ακτιβιστές και τους καταναλωτές. Σκληροί, αλλά όχι κυνικοί. Είναι αλήθεια πως οι ακτιβιστές οικολόγοι δεν «εμφανίζονται» συχνά στο σινεμά, έτσι η εικόνα που έχουμε γι' αυτούς δεν είναι καθαρή. Ο οικολογικός ακτιβισμός είναι ένα λεπτό θέμα στις μέρες μας. Υπάρχουν άνθρωποι που λατρεύουν την Γκρέτα Τούνμπεργκ και άλλοι που τη θεωρούν μια κατασκευή της εποχής μας. Επίσης, το άνοιγμα του ακτιβισμού ξεκινάει από ήρεμες διαμαρτυρίες και αγγίζει μέχρι και την «τρομοκρατία». Δουλέψαμε μαζί με μια ομάδα ακτιβιστών προκειμένου να είμαστε ακριβείς στον τρόπο που ζουν, οργανώνονται και δρουν. Αλλά σε κάθε περίπτωση, το σινεμά μας δεν είναι στρατευμένο. Γυρίζουμε ένα καθρέφτη στην κοινωνία και προσπαθούμε να αφηγηθούμε ιστορίες που μιλούν πριν από οτιδήποτε για την ανθρώπινη κατάσταση.
Κάνεις δυσάρεστες καταστάσεις να μοιάζουν διασκεδαστικές, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ζεις στην Disneyland αλλά μέσα από το φίλτρο της κωμωδίας ο κόσμος μοιάζει πιο υποφερτός. Είναι ανθρώπινο να κάνουμε πλάκα με τους εαυτούς μας ακόμη και στις πιο πολύπλοκες και τραγικές καταστάσεις.»
Ο Ερίκ Τολεντανό με τον Ολιβιέ Νακάς στα γυρίσματα της ταινίας
Και πώς κάνεις κωμωδία σε εποχές σαν αυτές, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής ορθότητας;
Αυτή τη στιγμή, αν κοιτάξεις γύρω σου, η κωμωδία που έχει επιτυχία δεν είναι ακριβώς η πιο διακριτική. Αλλά αυτός είναι και ο ρόλος της. Να είναι σκληρή σε έναν σκληρό κόσμο. Είναι αλήθεια πως ο κόσμος δεν έχει ακριβώς διάθεση να γελάσει σήμερα, ειδικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, όσα συνεχίζουν να συμβαίνουν μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, με την κλιματική κρίση. Αλλά υπάρχει μια φράση του Μπίλι Γουάιλντερ που με εκφράζει πολύ: "Οταν είμαι πραγματικά θλιμμένος, κάνω κωμωδίες." Η κωμωδια είναι μια μορφή θλίψης, μεταμφιεσμένη με έναν τρόπο για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα με ευγένεια. Κάνεις δυσάρεστες καταστάσεις να μοιάζουν διασκεδαστικές, αυτό όμως δεν σημναίνει ότι ζεις στην Disneyland αλλά μέσα από το φίλτρο της κωμωδίας ο κόσμος μοιάζει πιο υποφερτός. Είναι ανθρώπινο να κάνουμε πλάκα με τους εαυτούς μας ακόμη και στις πιο πολύπλοκες και τραγικές καταστάσεις.
Είναι τελικά «Κάθε Πέρυσι και Καλύτερα»;
Ο τίτλος της ταινίας είναι κάπως προφητικός. Βλέπουμε τις συνέπειες πολλών πραγμάτων να απλώνονται στις χώρες της Ευρώπης και στον κόσμο. Η φετινή χρονιά είναι μια από τις πιο δύσκολες για τη Γαλλία, αλλά και εκτός Γαλλίας. Είναι πραγματικά η στιγμή για να κάνεις κωμωδία. Με την κωμωδία κρατάς τελικά την απόσταση από τα πράγματα. Μερικές φορές είναι σημαντικότερο να σταθείς μακριά από τα πράγματα για να τα δεις καθαρά. Ναι η κατάσταση είναι θολή, αλλά όπως έλεγε και ο Μπομαρσέ είναι πάντα καλύτερα να αστειευτείς με την κατάσταση, παρά να τρομάξεις.
Το «Κάθε Πέρυσι και Καλύτερα» των Ολιβιέ Τολεντανό και Ολιβιέ Νακάς θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 4 Ιουλίου σε διανομή της Feelgood Entertainment.
