Τα road movies έχουν γράψει χιλιόμετρα στην ιστορία του σινεμά. Ρομαντικές διαδρομές, μοναχικές - ακόμα κι αν ο ήρωας δεν είναι ακριβώς μόνος. Σίγουρα δεν είναι μόνος. Γιατί από τη στιγμή που το τρεμάμενο φως της μηχανής προβολής πέφτει πάνω στην δική του άσφαλτο, με κάποιο τρόπο τρυπάει την προστασία της δικής μας. Τα ξέρουμε αυτά τα τοπία, ακόμα κι αν δεν τα έχουμε επισκεφτεί ποτέ. Ανακουφιζόμαστε μέσα σ' ένα κινηματογραφικό όχημα που τρέχει και μάς δείχνει εναλλαγές της στάσιμης ζωής μας.
Το ταξίδι του ήρωα γίνεται κυρίως εντός του. Οι εικόνες έξω από το κινηματογραφικό παράθυρο, είναι το γλωσσάρι για τις πιο μύχιες σκέψεις του. Οι στάσεις στο χάρτη, οι ευκαιρίες για αυτογνωσία, ενηλικίωση, κάθαρση. Εστω ένα βήμα πιο κάτω.
Δείτε κι αυτό: Giallo στην Κορώνη από τον Δημήτρη Κοτσέλη για τους Mammoth Weed Wizard Bastard
Δεν μάς ξάφνιασε λοιπόν γιατί ένας κινηματογραφιστής αποφάσισε να δώσει τίτλο «Ταινίες Δρόμου» στο πρώτο του βιβλίο (Εκδόσεις, Ιωλκός). Μάς ξάφνιασε όμως (πολύ θετικά), το περιεχόμενο του. Με φοβερή οικονομία, αλλά, ταυτόχρονα, μεγάλη γενναιδωρία στο πόσο μάς επιτρέπει να εισχωρήσουμε και να κοιτάξουμε τη θέα, ο Δημήτρης Κοτσέλης καταθέτει την πρώτη του ποιητική συλλογή.
Στιχάκια, σίγουρα επηρεασμένα και από την φόρμα των χαϊκού, αλλά που μπορείς να τα δεις κι ως ένα μοντάζ εικόνων, συναισθημάτων. Δρόμων κι αδιέξοδων.
Τον Δημήτρη Κοτσέλη τον γνωρίζουμε ως σκηνοθέτη - από την μικρού μήκους «Ο Μηχανικός», μέχρι το μουσικό βίντεο των Mammoth Weed Wizard Bastard για το τραγούδι τους «Y Proffwyd Dwyll» ή τα τηλεοπτικά «Στέκια» και το επεισόδιο «Το Συνεργείο Αυτοκινήτων».
Χαιρόμαστε πολύ που μάς επέτρεψε να κάτσουμε συνοδηγοί σε αυτό το πολύ προσωπικό του ταξίδι. Οσοι πιστοί θέλετε να ακολουθήσετε τα ίχνη αυτής της διαδρομής, ο Δημήτρης Κοτσέλης θα παρουσιάσει τη συλλογή του την Τρίτη, 5 Οκτωβρίου στις 19.00 στον «Τεχνοχώρο Φάμπρικα»
Δημήτρη σε γνωρίζουμε ως κινηματογραφιστή – σκηνοθέτη ταινιών μικρού μήκους, διευθυντή φωτογραφίας, μοντέρ. Σήμερα κρατάμε στα χέρια τη συλλογή σου «Ταινίες Δρόμου» και συνομιλούμε με έναν ποιητή. Εσύ τι νιώθεις περισσότερο; Ή είναι εξ αρχής μία άδικη ερώτηση: δεν υπάρχουν όρια στην καλλιτεχνική έκφραση;
Νομίζω ότι η σκηνοθεσία και το γράψιμο είναι οι βασικές μου ενασχολήσεις. Περνάω πολύ χρόνο διδάσκοντας κινηματογραφικές σπουδές, κάτι που με βοηθάει να ανακαλύπτω την κινηματογραφική γλώσσα από την αρχή μαζί με τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες. Μάλλον βλέπω τα περισσότερα πράγματα μέσα από κινηματογραφικό πρίσμα και αυτό πιστεύω αποτυπώνεται στα πράγματα που γράφω. Δεν νομίζω ότι μπορώ να χαρακτηριστώ ποιητής ακόμα και αν γράφω τόσο καιρό. Στην Ελλάδα υπάρχει μια ενδιαφέρουσα παράδοση στο να γράφουν οι κινηματογραφιστές - σκέφτομαι τα γραπτά του Τάκη Κανελλόπουλου ή τον «Σταθμό» την νουβέλα που κυκλοφόρησε σε αυτοέκδοση ο Κώστας Μανουσάκης.
Πώς προέκυψε αυτή η ποιητική συλλογή; Από ποια ηλικία γράφεις στίχους; Τι σε έκανε να θέλεις να συγκεντρώσεις τα ποιήματά σου και να τα εκδώσεις;
Τα ποιήματα ξεκίνησαν να γράφονται πολύ παλιά, ουσιαστικά στο κλείσιμο των σχολικών χρόνων. Τα έγραφα, τα επεξεργαζόμουν, τα συγκέντρωνα, και κάποια στιγμή σταμάτησα ολότελα να γράφω όταν αυτό που λέμε οικονομική κρίση έγινε αβάσταχτο συναισθηματικά και οικονομικά. Επανήλθα γράφοντας καινούργιο υλικό δύο χρόνια πριν, και πέρσι πήρα την απόφαση να κρατήσω ό,τι άξιζε να κρατηθεί και να τα εκδώσω.
Ηταν μια ιδιαίτερα αργή κυοφορία, συνεπής με τον χαρακτήρα μου.
Γιατί «Ταινίες Δρόμου»; Τι συμβολίζει η εικόνα ενός αυτοκινήτου που τρέχει, η αίσθηση του ταξιδιού, το σύμβολο της διαδρομής για σένα προσωπικά;
Οταν ήμουν έφηβος είχα πολλές φοβίες και άγχη και είχα παρατηρήσει ότι το να βρίσκομαι σε οχήματα που κινούνται, π.χ. στο λεωφορείο, με ανακούφιζε. Οταν σταματούσε στη στάση να μπουν επιβάτες αγχωνόμουν και πάλι.
Το ταξίδι με το αυτοκίνητο ήταν (και παραμένει) για μένα ιδιαίτερα απελευθερωτικό, το να πηγαίνεις από τόπο σε τόπο, από χώρα σε χώρα και να μην περιορίζεσαι από ώρες αφίξεων ή αναχωρήσεων. Είναι κάτι που μπορεί να ξεκίνησε ως “αμερικάνικη φαντασίωση” ή μυθολογία αλλά βρίσκει τις εφαρμογές του σε πολλά μέρη, στην Ευρώπη και αλλού.
H Eλλάδα σαν νησιωτικό σύμπλεγμα πάντα με μπέρδευε γιατί μοιάζει να δίνει την πρωτοκαθεδρία στο πλοίο. Ομως υπάρχουν διαδρομές.
Αν κλείσεις τα μάτια σου και κάποιους σου πετάξει τον όρο “road movie”, ποια είναι η πρώτη σκηνή στο σινεμά που σου έρχεται; Ποια η αγαπημένη ταινία δρόμου που σε έχει σημαδέψει (και γιατί);
H πρώτη σκηνή που μού έρχεται στο μυαλό είναι η κυριολεκτικά πρώτη σκηνή του Lisbon Story όπου ο Philip (Rüdiger Vogler) διασχίζει την ενοποιημένη Ευρώπη με το αυτοκίνητο για να φτάσει στην Λισαβώνα. Στο ραδιόφωνο αποτυπώνεται το πέρασμα των συνόρων μέσα από την αλλαγή των γλωσσών. Ήταν ένα εξαιρετικά εικονογραφημένο λυρικό σχόλιο για την ενοποίηση της Ευρώπης και την ανία της ομογενοποίησης του πολιτισμού της. Αναρωτιέμαι πώς θα έβλεπε ο συγκεκριμένος χαρακτήρας τις απαρχές της (πιθανής) διάλυσης της Ευρώπης που βιώνουμε σήμερα, από την παρωδία του Brexit και ύστερα.
Η αγαπημένη μου ταινία δρόμου είναι το Radio On του Chris Petit. Είναι ένα αταξινόμητο road movie, εκτυλίσσεται σε μια ομιχλώδη Αγγλία που μεταβαίνει στη Θατσερική της τιμωρία. Η εικονογραφία του όμως είναι καθαρά “γερμανική”, αν σκεφτείς ότι είναι παραγωγή της ομάδας του Wim Wenders και ότι την υπνωτική μαυρόασπρη φωτογραφία του υπογράφει ο Martin Schäfer. Στην ταινία ο ήρωας κάνει στην πραγματικότητα ένα σύντομο ταξίδι από το Λονδίνο στο Bristol, μια διαδρομή που έκανα και ο ίδιος συχνά. Ο Chris Petit χρησιμοποιεί με τόση κομψότητα την ποπ κουλτούρα (η γερμανική περίοδος του Bowie, o Gene Vincent, τα arcades). Κάποτε πήγα να τον ακούσω σε μια ομιλία γι’ αυτά τα θέματα και βγήκα ενθουσιασμένος να του μιλήσω μόλις τελείωσε. Δεν τον πρόλαβα.
Τα ποιήματά σου, κι αυτή είναι φυσικά προσωπική ανάγνωση, κρύβουν αρκετή μοναξιά, αυτοκριτική, και πόνο. Πότε κάθεσαι να γράψεις; Οταν βασανίζεσαι; Σου έχει τύχει σε εποχή μεγάλης ευτυχίας; Ή τελικά τον καλλιτέχνη τον τρέφουν οι αμφιβολίες του;
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν όλα αυτά τα στοιχεία και πράγματι πολλά από αυτά δεν γράφτηκαν σε καλές ή ευτυχισμένες στιγμές. Συχνά, το γράψιμο τους ήταν ένας μηχανισμός αποφόρτισης για να μπορέσω να εξισορροπήσω τα συναισθήματα μου. Ομως, ακόμα και όταν καθόμουν να γράψω έβλεπα (και) με χιούμορ τη σκοτεινιά μου και ελπίζω να ενυπάρχει και αυτό μέσα στα υπόλοιπα στοιχεία. Οι στιγμές μεγάλης ευτυχίας ίσως είναι φτιαγμένες για να τις απολαμβάνεις, αλλά αργά ή γρήγορα θα κάνεις τη “ζαβολιά” να τις αποτυπώσεις κάπου, κάπως.
Είναι το ίδιο και με το σινεμά; Είναι κάθε σεναριακή ιδέα μια ερώτηση, ένα αίτημα που πρέπει να απαντηθεί; Γιατί γυρίζεις ταινίες;
Με το σινεμά έχω την αίσθηση ότι το σημαντικό είναι να αφηγηθείς αυτή τη μία ιστορία που σε απασχολεί με αρχή, μέση και τέλος και να αποτυπώσεις συγκεκριμένες συναισθηματικές καταστάσεις. Είναι μεγάλη ανάγκη το να το κάνεις, και τα κενά ανάμεσα στις ταινίες συνεπάγονται αρκετό αποπροσανατολισμό και μούδιασμα. Θα ήταν εκπληκτικό να μπορούσε να γίνει σινεμά με τον τρόπο του κατεπείγοντος (και χωρίς αναμονές) που δουλεύονται τα γραπτά.
Σε ποιον, εν ζωή, καλλιτέχνη (ποιητή, σκηνοθέτη, μουσικό) θα ήθελες να χαρίσεις τις «Ταινίες Δρόμου»;
Εχω χαρίσει ένα αντίτυπο στον άνθρωπο που μάς δίδαξε πώς να διαβάζουμε ποίηση όταν ήμασταν μαθητές, στον ποιητή Θεοδόση Κοντάκη. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε εκείνον ακόμα και αν δεν αναφέρεται μέσα.
Θα ήθελα πολύ να μπορούσε να διαβάσει το βιβλίο η Joan Didion της οποίας τα περισσότερα γραπτά διαβάζονται σαν ταινίες δρόμου ακόμα κι όταν εκτυλίσσονται μέσα σε μία πόλη. Το White Album της είναι το δοκίμιο στο οποίο επανέρχομαι συχνότερα γιατί διαβάζεται σαν μυθοπλασία γραμμένη με ακρίβεια και οικονομία.
Εσύ, σε ποιο κομμάτι της διαδρομής είσαι; Τι βλέπεις από το παράθυρο; Εχεις ξεκάθαρο προορισμό;
Οι καραντίνες μού στέρησαν δύο μεγάλες αγάπες: την “άσκοπη” οδήγηση και το “άσκοπο” περπάτημα. Θα ήθελα να έβλεπα πιο ενδιαφέροντα πράγματα από το παράθυρο μου αυτή τη στιγμή: Κινούμενα τοπία σε μια διαδρομή που να οδηγεί σε έναν τόπο που υπάρχει και δεν υπάρχει. Σαν το χωριό Jiménez στις «Τρεις Ταφές του Μελκιάδες Εστράδα».
Οι εκδόσεις Ιωλκός σάς προσκαλούν στη βραδιά παρουσίασης της ποιητικής συλλογής «𝚻𝛂𝛊𝛎ί𝛆ς 𝛅𝛒ό𝛍𝛐𝛖», του Δημήτρη Κοτσέλη, την Τρίτη 5 Οκτωβρίου στις 7.00 μ.μ., στην αυλή του Τεχνοχώρου Φάμπρικα, Μεγάλου Αλεξάνδρου κ' Ευρυμέδοντος, Κεραμεικός
Δείτε το trailer της ποιητικής συλλογής «Ταινίες δρόμου» σε σκηνοθεσία Γιώργου Αποστολόπουλου:
