Η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά ανοίγει τις προβολές του 2018 τη Δευτέρα 22 Ιανουαρίου με μέρες οργής που έγιναν σινεμά. Στις 20.00 θα προβληθεί το «Καραβάν Σαράι» του Τάσου Ψαρρά, ο οποίος παρακάτω θυμάται τη δημιουργία, τον αντίκτυπο και τη διαχρονικότητα μιας ταινίας που όπως δηλώνει απερίφραστα δεν είναι «για τον Εμφύλιο», αλλά «για μετά τον Εμφύλιο».
Ο Τάσος Ψαρράς στα γυρίσματα του «Καραβάν Σαράι»
Το σενάριο της ταινίας στηρίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Λάζαρου Παυλίδη, ενός αξιόλογου συγγραφέα που γεννήθηκε και έζησε στο Κιλκίς. Περιγράφει εικόνες από τη ζωή χιλιάδων προσφύγων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τα χωριά τους και να καταφύγουν στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Αιτία αυτής της αναγκαστικής μετακίνησης ήταν η προσπάθεια του Στρατού να αποδυναμώσει τους αντάρτες από κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού αλλά και στρατολόγησης νέων μαχητών. Στο σενάριο διατηρείται ο βασικός μύθος του βιβλίου αλλά παράλληλα αποκαλύπτονται τα ουσιαστικότερα αίτια του εγχειρήματος που είναι η εξασφάλιση φτηνών εργατικών χεριών που θα στηρίξουν την ανάπτυξη της αστικής τάξης μετά το τέλος του πολέμου.
Η ταινία έχει κοινά χαρακτηριστικά και με άλλες ταινίες μου π.χ. το «Δι’ Ασήμαντον Αφορμήν», και «Το Εργοστάσιο» όπου ο βασικός ήρωας βρίσκεται στο επίκεντρο πολιτικοκοινωνικών αλλαγών που δεν μπορεί να αντιληφθεί και να αντιδράσει.
Ασχολήθηκα με το σενάριο αρκετά χρόνια αντλώντας επιπλέον στοιχεία από εφημερίδες, αρχεία και προσωπικές μαρτυρίες.
Η ταινία εξακολουθεί να ενδιαφέρει και σήμερα και δεν έχει χάσει τίποτε από τον προβληματισμό της εποχής που γυρίστηκε.
Συνήθως αναφέρεται σε κριτικές και σχόλια, ότι είναι μια ταινία για τον εμφύλιο. Στην πραγματικότητα όμως είναι μια ταινία για μετά τον εμφύλιο.
Πήρε αρκετά βραβεία στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και κινήθηκε ικανοποιητικά στο εγχώριο εμπορικό κύκλωμα. Επιπλέον προβλήθηκε σε πολλά ξένα φεστιβάλ και πωλήθηκε, απρόσμενα, σε διάφορες χώρες, π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Ινδία, Ταϊβάν, Αίγυπτο, Αλβανία, Αμερική κ.ά. Δυστυχώς στιςΗ.Π.Α, ενώ είχαμε μια πολύ καλή πρόταση για φιξ πώληση, βοηθούσε και η επέτειος του Μάρσαλ Πλάν που αναφερόταν η ταινία, το Ε.Κ.Κ από υπέρμετρη αισιοδοξία, έδωσε την εκμετάλλευση σε μια άλλη εταιρεία με τίμημα αναλογικά με τα εισιτήρια. Δεν είχαμε τον τρόπο να ελέγξουμε την εμπορική κίνηση και τα έσοδα ήταν μηδαμινά. Από τότε δεν σταμάτησε να προβάλλεται, κυρίως στην τηλεόραση, και αραιά σε κινηματογραφικά αφιερώματα.
Το «Καραβάν Σαράι» ήταν μια μεγάλη παραγωγή για την εποχή του, (1986) ίσως και για σήμερα. Γυρίστηκε κατά το ήμισυ στη Βόρειο Ελλάδα, Ελευθερούπολη, Καβάλα, Κομοτηνή και στην Αττική (κυρίως εσωτερικά). Ελαβαν μέρος 80 ηθοποιοί και πάρα πολλοί φιγγυράν. Στα γυρίσματα της Ελευθερούπολης είχαμε ημερησίως 80 με 90 κάρα, άλλα τόσα και παραπάνω ζώα, και 400 με 500 κομπάρσους.
Φυσικά υπήρχαν πολλά εύθυμα περιστατικά που είναι καλύτερα να τα διηγηθώ διά ζώσης. Εδώ θα παραθέσω ένα μόνο από το ρεπεράζ. Σ’ ένα χωριό της περιοχής που επρόκειτο να γυρίσουμε μια σκηνή μας καλοδέχτηκε χαμογελαστός ο Πρόεδρος της Κοινότητας.
- Γιώργος Φουρνιάρης, μας συστήθηκε. Και εμείς με τη σειρά μας το ανταποδώσαμε:
- Τάσος Ψαρράς, σκηνοθέτης, Σταύρος Χασάπης, οπερατέρ, Γιώργος Τσαγκάρης, συνθέτης.
Το χαμόγελο έσβησε στο πρόσωπό του. Νόμισε πως τον κοροϊδεύαμε.
Τάσος Ψαρράς
Καραβάν Σαράι του Τάσου Ψαρρά - Δευτέρα 22 Ιανουαρίου στις 20:00
Λίγο πριν το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου γίνεται εκκένωση των παραμεθορίων χωριών, για να διευκολυνθούν οι κινήσεις του Εθνικού Στρατού και των ανταρτών. Ενας σαραντάρης χωρικός, ο Μαργαρίτης, αναγκάζεται όπως πολλοί άλλοι να εγκαταλείψει το σπίτι του και να κατεβεί μαζί με τα δύο παιδιά του στη Θεσσαλονίκη. Εγκαθίσταται σε ένα από τα επιταγμένα κτίρια της πόλης, το Καραβάν Σαράι. Κάτω από εξαιρετικά άθλιες συνθήκες που αναγκάζουν τους πρόσφυγες να καταφεύγουν σε πάσης φύσεως ατιμίες και μπαγαποντιές, ο Μαργαρίτης προσπαθεί μάταια να παραμείνει αμέτοχος στα ανείπωτα δράματα που εκτυλίσσονται γύρω του.
Καραβάν Σαράι του Τάσου Ψαρρά | 1986 | 115´ | Παραγωγή: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ΕΡΤ| Σενάριο: Τάσος Ψαρράς (αρχική πηγή «Καραβάν Σαράι» μυθιστόρημα του Λάζαρου Παυλίδη | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Σταύρος Χασάπης | Παίζουν οι: Θύμιος Καρακατσάνης, Δήμητρα Χατούπη, Μίρκα Καλατζοπούλου, Βασίλης Κολοβός κ.α. |Βραβεία - Διακρίσεις: Βραβεία Καλύτερης Ταινίας, Β’ Γυναικείου Ρόλου, Σκηνογραφίας & Ενδυματολογίας στο 27ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1986. | Η ταινία προβάλλεται σε κόπια 35mm με αγγλικούς υπότιτλους
