Ενα (γαλατικό) χωριό στα βάθη της Βραζιλίας - που πιστεύει πριν από οτιδήποτε στη μητριαρχία - πέφτει θύμα των ορέξεων μιας ομάδας λευκών Αμερικάνων που το επισκέπτονται με σκοπό να σκοτώσουν τους κατοίκους του σε ένα ιδιόρρυθμο, να το πεις και χόμπι, ανθρωποκυνηγητό.
Αυτή είναι η κεντρική υπόθεση της νέας ταινίας του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου που είχε κερδίσει τις εντυπώσεις με το εξαιρετικό ντεμπούτο του, «Neighbouring Sounds» το 2012 και βρέθηκε για πρώτη φορά στο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Καννών το 2016 με τη μόλις δεύτερη ταινία του, το «Αquarius», που είχε βρει και διανομή στην Ελλάδα. Εδώ, στην τρίτη του ταινία, το «Bacurau» που κέρδισε το Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών το 2019 συνεργάζεται στη σκηνοθεσία με τον Ζουλιάνο Ντορνέλες (υπεύθυνος για την καλλιτεχνική διεύθυνση των δύο προηγούμενων ταινιών του), καθώς η φιλοδοξία του υπερβαίνει την παραπάνω αυτοσχέδια σύνοψη και ανοίγει σε κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί ως τολμηρό, εξωφρενικό, αναρχικό - σε κάθε περίπτωση κάτι που αρνείται να υπακούσει σε συμβάσεις και προτιμά να κρύβει συνεχώς εκπλήξεις κάτω από την φαινομενικά γνώριμη επιφάνειά του.
«Θα περιέγραφα την ταινία σαν ένα γουέστερν», λέει ο Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου στην ερώτηση που θα τοποθετούσε ο ίδιος μια ταινία που σε μια σχεδόν πρωτοφανή μείξη ειδών είναι ταυτόχρονα και σπαγγέτι γουέστερν και video game και επιστημονική φαντασία και μια queer φαντασμαγορία στη συσκευασία ενός σουρεαλισμού που ξεκινάει από ισχυρές δόσεις ψυχοτροπικών ουσιών για να καταλήξει στον πυρήνα ενός πολιτικού κοινωνικού ρεαλισμού που μοιαζει να απαντά στα ίσα στην κυβέρνηση του Ζαΐρ Μπολσονάρου, η οποία την εποχή της συνέντευξης είχε μόλις πέντε μήνες στην εξουσία.
«Αν δει κανείς την ιστορία του βραζιλιάνικου σινεμά, θα αντιληφθεί ότι έχει χτιστεί πάνω στον κοινωνικό ρεαλισμό. Κανένα πρόβλημα με αυτό», συνεχίζει ο Μεντόνσα Φίλιου. «Αλλά η γενιά μας είναι η πρώτη γενιά του βραζιλιάνικου σινεμά που δεν μεγάλωσε βλέποντας Ρομπέρτο Ροσελίνι και ιταλικό νεορεαλισμό, την βασική επιρροή του σπουδαίου βραζιλιάνικου σινεμά της δεκαετίας του '60, το επονομαζόμενο «cinema nuovo». Ημουν πολυ τυχέρος ως παιδί, πήγαινα σινεμά κι έβλεπα όλους τους μεγάλους, τον Στίβεν Σπίλμπεργκ, τον Μπράιαν Ντε Πάλμα... Ηταν μέρος της ζωής μας να βλέπουμε ταινίες του Τζον Κάρπεντερ. Είναι φυσικό λοιπόν, τώρα που κάνω σινεμά, οι ταινίες μου να είναι στα βραζιλιάνικα αλλά με μια διαφορετική γεύση από αυτήν που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Δυο φίλοι έκαναν πρόσφατα μια ταινία με έναν λυκάνθρωπο, κάτι που δεν συνηθίζεται στο βραζιλιάνικο σινεμά. Η μείξη των ειδών ήρθε πολύ φυσικά όταν γράφαμε το σενάριο κι όταν συζητούσαμε για το πώς θα σκηνοθετήσουμε τις σκηνές. Καταλήξαμε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα απόφαση που για εμάς ήταν κομβική. Δεν έχει σημασία αν όλοι όσοι δουν την ταινία θα το καταλάβουν, αλλά είμαι σίγουρος πως κάποιοι θα αντιληφθούν πως η ταινία είναι γυρισμένη με αναμορφικούς φακούς που πληρώσαμε για να έχουμε από την PanaVision. Οι φακοί αυτοί είναι πενήντα ετών και δίνουν στην ταινία μια εικόνα που θυμίζει Χόλιγουντ, παρόλο που είναι γυρισμένη στη Βραζιλία και μιλάει βραζιλιάνικα. Ηταν σημαντικό για εμάς η ταινία να μην δείχνει ίδια, όπως δείχνουν όλες οι ταινίες σήμερα με τις ψηφιακές κάμερες.»
Σόνια Μπράγκα και Λουτσιάνα Σούζα σε σκηνή της ταινίας
Ο Ούντο Κίερ και η Λία ντε Ιταμαρακά στα γυρίσματα
Οπως και να το χαρακτηρίσει κανείς, δύσκολα θα προσπεράσει πως το «Bacurau» είναι μια ταινία με πρωταγωνίστριες γυναίκες και το queerness σε υψηλά επίπεδα (κι όχι μόνο λόγω Ούντο Κίερ σε έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς ρόλους της καριέρας του), τέτοια που η ακροδεξιά κυβέρνηση του Μπολσονάρου θα μπορούσε να τη θεωρήσει ως μια ευθεία ολομέτωπη επίθεση.
«Βρισκόμαστε σε ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο αυτή τη στιγμή στη Βραζιλία. Η συζήτηση γύρω από την αντιπροσώπευση και την συμπερίληψη έχει ανοίξει, αρκετά παθιασμένα μπορώ να πω», σημειώνει ο Ζουλιάνο Ντορνέλες. «Θέλαμε ήδη από το σενάριο να συμπεριλάβουμε όσο μπορούμε όλους, κάθε άνθρωπο που ορίζει την πολυποικιλότητα που έτσι κι αλλιώς χαρακτηρίζει την Βραζιλία. Αυτή είναι η ειρωνία», συμπληρώνει ο Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου. «Η Βραζιλία είναι μια χώρα φτιαγμένη από τη διαφορετικότητα, αλλά τελευταία υπάρχει μια ρητορική που υποστηρίζει και προσπαθεί να πείσει για το αντίθετο. Υπήρχε μια πολύ καλοφτιαγμένη και ωραία διαφήμιση στην τηλεόραση, μιας τράπεζας που έδειχνε νέους ανθρώπους, μαύρους, λευκούς, γκέι, τρανς να ανοίγουν τον πρώτο τους τραπεζικό λογαριασμό. Ο Πρόεδρος της χώρας ζήτησε προσωπικά την απόσυρση της διαφήμισης. Δεν ξέρω τι να πω...»
Από τα γυρίσματα της ταινίας
Ισως γι' αυτό και η ταινία τοποθετείται σε ένα κοντινό μέλλον. Οι δύο σκηνοθέτες της υποστηρίζουν πως η πραγματικότητα γίνεται ολοένα και πιο παράλογη.
«Υπάρχουν ταινίες που διαδραματίζονται στο μέλλον που έχουν κάνει το λάθος να ορίσουν την ακριβή χρονολογία», λέει ο Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο. «Η "Απόδραση από τη Νέα Υόρκη" για παράδειγμα. Αναφέρει το 1997, χάνοντας τη διαχρονικότητά της. Είναι προτιμότερο να αναφέρεις κάτι σαν "λίγα χρόνια μετά". Ετσι κάπως αναβάλλεις το μέλλον. Μου έκανε πάντα εντύπωση πως το "Mad Max" ξεκινάει αναφέροντας "Τρία χρόνια μετά" ενώ αυτό που δείχνει είναι το σήμερα. Αυτό θέλαμε κι εμείς να κάνουμε με την ταινία.»
Το σήμερα μιας χώρας που φλέγεται από την κοινωνική ανισότητα και τη βία. Μιας χώρας που στα δέκα χρόνια που χρειάστηκε για να γίνει τελικά η ταινία σε μια ιδέα που ξεκίνησε στο μυαλό των Μεντόνσα Φίλιου και Ντορνέλες από το 2009, βρίσκεται σήμερα στο μέλλον της ταινίας.
«Μιλάμε για το σήμερα, αλλά σκεφτήκαμε και συζητήσαμε πολύ μεταξύ μας για τον Τζένκγις Χαν, για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, τον πόλεμο στη Βοσνία. Για την ανθρώπινη κατάσταση, τη βία ανάμεσα στους ανθρώπους, την ιστορία του κόσμου δηλαδή. Αυτή τη στιγμή έχουμε έναν ακροδεξιό Πρόεδρο, δημοκρατικά εκλεγμένο, που πιστεύει ότι η βία είναι αποδεκτή στα χαμηλότερα στρώματα και πως οι υποβαθμισμένες κοινότητες δεν είναι παρά παράπλευρη απώλεια της γενικής ευημερίας. Στην ταινία απεικονίζουμε με όρους κινηματογραφικούς φυσικά τη βία που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη χώρα.»
«Bacurau είναι στη βραζιλιάνικη αργκό η λέξη για το τελευταίο λεωφορείο. Είναι η τελευταία σου ευκαιρία να πας σπίτι», υπενθυμίζει ο Ζουλιάνο Ντορνέλες.
Μια πρώτης τάξεως μεταφορά για μια χώρα κι ένα κόσμο που μοιάζει παγιδευμένος μέσα στα γρανάζια της ίδιας, αναπόδραστης, βίαιης ιστορίας αυτού του κόσμου. «Είναι ειρωνικό ότι η ταινία μοιάζει δυστοπική και εφιαλτική ή ότι τόσος κόσμος μοιάζει να έχει πρόβλημα με την απεικόνιση της βίας. Ισως αυτό κάνει την ταινία απαραίτητη.»
