Βλέποντας τηλεόραση ένα επεισόδιο τη φορά #19: «Alfred Hitchcock Presents», Lamb to the Slaughter

Κάθε εβδομάδα αυτής της άνοιξης ξαναβλέπουμε θρυλικά επεισόδια σπουδαίων σειρών, τα οποία ξεχωρίζουν τόσο ως μεμονωμένες ιστορίες, αλλά και ως αντιπρόσωποι των σειρών τους. Δείτε τα σαν μια αφορμή να επισκεφθούμε ξανά μερικά από τα αγαπημένα μας τηλεοπτικά σύμπαντα, ή σαν μια προσπάθεια συλλογής επεισοδίων που έχουν κερδίσει με το σπαθί τους την διάκριση του κλασικού αριστουργήματος.

Εξυπακούεται πως θα ακολουθούν spoilers για το επεισόδιο και, ενδεχομένως, για την όλη σειρά στην οποία ανήκει. Σήμερα, βλέπουμε το διασημότερα από τα επεισόδια που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Αλφρεντ Χίτσκοκ για τη σειρά ανθολογίας που φέρει το όνομά του, για μια σύζυγο που μαγειρεύει το τέλειο έγκλημα.

lamb4

Η ταυτότητα

«Alfred Hitchcock Presents», Σεζόν 3, Επεισόδιo 28: «Lamb to the Slaughter»
Πρεμιέρα: 13 Απριλίου 1958
Σενάριο: Ρόαλντ Νταλ
Σκηνοθεσία: Άλφρεντ Χίτσκοκ
Καστ: Μπάρμπαρα Μπελ Γκέντες (Μέρι), Χάρολντ Στόουν (αστυνομικός).

lamb3

Η πλοκή

Το επεισόδιο ξεκινά όπως πάντα με κάθε επεισόδιο της σειράς, με τον ίδιο τον Χίτσκοκ να παρουσιάζει την ιστορία που πρόκειται να ακολουθήσει. Από το σκηνικό ενός σούπερ μάρκετ, ο Χίτσκοκ δίνει την πάσα για την ιστορία της Μέρι, μιας σπιτονοικοκυράς που αντιδρώντας στην άσχημη συμπεριφορά του άντρα της, που πρόκειται να την αφήσει για μια άλλη γυναίκα, τον σκοτώνει με ένα κατεψυγμένο αρνίσιο μπούτι που ετοιμαζόταν να μαγειρέψει. «Δεν υπάρχει τίποτα που μπορείς να με κάνεις για να σταματήσω!», της λέει εκείνος εριστικά. Ε, τελικά υπήρχε.

lamb7

Οι διακρίσεις

To επεισόδιο προτάθηκε για Εμμυ Σεναρίου (για τον Ρόαλντ Νταλ) και Σκηνοθεσίας (για τον Αλφρεντ Χίτσκοκ) καθώς και για το Εμμυ Καλύτερης Δραματικής Σειράς εκείνη τη σεζόν. Τα έχασε όλα, αλλά δεν έχει σημασία. Fun fact: Εκείνη τη χρονιά υποψήφιος εκτός από τον Χίτσκοκ στην ίδια κατηγορία ήταν και ο Μπλέικ Εντουαρντς- έχασαν αμφότεροι από τον Τζακ Σμάιτ (σκηνοθέτη της «Ναυμαχίας του Μίντγουεϊ») για ένα επεισόδιο της ξεχασμένης σειράς ανθολογίας «Alcoa Theatre».

Κατά τα άλλα η σειρά τιμήθηκε εκείνη τη χρονιά με Χρυσή Σφαίρα ειδικού επιτεύγματος για τον Χίτσκοκ, ενώ το 2009 το επεισόδιο συμπεριλήφθηκε στη λίστα του TV Guide με τα 100 καλύτερα επεισόδια στην ιστορία της τηλεόρασης.

lamb1

Η σημασία

Η ανθολογία «Alfred Hitchcock Presents» ξεκίνησε στο CBS το 1955 και έτρεξε με διάφορες ονομασίες, φορμάτ και κανάλια για τα 8 χρόνια, παράγοντας εκατοντάδες αυτοτελείς ιστορίες μυστηρίου, τρόμου και χιούμορ εκμεταλλευόμενο τη σφραγίδα του Χίτσκοκ. Ο μεγάλος auteur μπορεί να μη σκηνοθέτησε πολλά από τα επεισόδια -μόλις 17 για την ακρίβεια- όμως έδωσε στη σειρά κάτι σημαντικότερο ως προς την αναγνώρισή της: Την ίδια του τη φιγούρα ως σήμα-κατατεθέν.

Αναμφίβολα η μεγαλύτερη κληρονομιά της σειράς στην ποπ κουλτούρα δεν είναι καν κάποιο συγκεκριμένο επεισόδιο, αλλά το περίγραμμα της αναγνωρίσιμης μορφής του Χίτσκοκ με το οποίο ξεκινούσε κάθε επεισόδιο. Ο σκηνοθέτης εμφανιζόταν στο πλάνο, καλύπτοντας τη σιλουέτα και προχωρούσε να εισάγει την κάθε ιστορία με το μοναδικό του, αναγνωρίσιμο στυλ, με ένα διασκεδαστικά αργόσυρτο, στεγνά κωμικό ύφος που σύστηνε στους θεατές το δράμα που επρόκειτο να ακολουθήσει.

Το πιο διασκεδαστικό trivia για αυτές τις εναρκτήριες σκηνές παρουσίασης είναι πως για τα πρώτα ειδικά χρόνια γυρίζονταν πάντα δύο εναλλακτικές εκδοχές. Μία για την Αμερική, όπου ο Χίτσκοκ ειρωνευόταν τα πάντα, από τους διαφημιζόμενους μέχρι τους ήρωες της ιστορίας του, και μία για τον υπόλοιπο κόσμο- όπου ειρωνευόταν, συχνά, την Αμερική. Αρχοντας.

lamb5

Στη διάρκεια ζωής της, η ανθολογία αυτή έδωσε χώρο σε μια πλειάδα μεγάλων ονομάτων της εποχής, συγγραφείς και σκηνοθέτες. Σενάρια έχουν γράψει μεταξύ άλλων οι Ρέι Μπράντμπερι και Ρόαλντ Νταλ, επεισόδια έχουν σκηνοθετήσει μεταξύ άλλων οι Ρόμπερτ Άλτμαν, Αϊντα Λουπίνο, Αρθουρ Χίλερ και Γουίλιαμ Φρίντκιν - και, φυσικά, ο ίδιος ο Χίτσκοκ, συνήθως 1-2 ανά σεζόν. Μέσα από αυτά τα μικρά ειρωνικά διαμαντάκια που παίζουν με το μυαλό, με την ηθική και με μια απολαυστικά ανατρεπτική αίσθηση ψυχολογίας, οι δημιουργοί αφηγήθηκαν μικρές, αυτοτελείς ιστορίες πάνω στα άγχη της εποχής μέσα από το παραμορφωτικό φακό μιας εναλλακτικής «Ζώνης του Λυκόφωτος». Οπου όμως τα πάντα είναι άκρως ρεαλιστικά, και η τεταμένη πραγματικότητα βρίσκεται μόνο στο νου.

Τα 50s σχημάτισαν σε πάρα πολύ σημαντικό βαθμό αυτό που σήμερα φέρνουμε ακόμα στο μυαλό μας μιλώντας για το Αμερικάνικο Ονειρο. Είναι, όχι τυχαία, η δεκαετία την οποία νοσταλγούσαν τα 80s, δηλαδή η δεκαετία που σήμερα συλλογικά νοσταλγούμε. Αυτό αποκαλύπτει ένα βαθύ πρόβλημα της δικής μας κοινωνίας και σηματοδοτεί την ύπαρξης μιας γέφυρας προς τα ανίερα παιχνίδια μαύρου χιούμορ που ο Χίτσκοκ τότε ετοίμαζε για τη μικρή οθόνη- ένα μέσο δηλαδή και ένα φορμάτ, πολύ πλησιέστερο προς τα καθημερινά άγχη και τις αμεσότερες αγωνίες των θεατών.

Σε αυτό το πλαίσιο, το επεισόδιο «Lamb to Slaughter» είναι εκτός από το διασημότερο, και το πιο αντιπροσωπευτικό της σειράς. Το σκηνικό είναι 100% αυτό που φέρνει κανείς στο νου μιλώντας για την βιτρίνα οικογενειακής ευτυχίας στα ασπρόμαυρα ‘50s, με τον άντρα που γυρνάει κουρασμένος από τη δουλειά χωρίς να σηκώνει και πολλά-πολλά λόγια και την καλή, πειθήνια σύζυγο που φορώντας την τακτοποιημένη της ποδιά, κύριά της έγνοια είναι να ετοιμάσει το γεύμα για τον άντρα της.

lamb8

Η ιστορία όμως παίρνει μια σαρδόνια στροφή φέρνοντας στην επιφάνεια ως παιχνιδιάρικη ιστορία εγκλήματος ένα αίσθημα αντίδρασης σε αυτή την πατριαρχική τάξη- τι εκφράζουν άλλωστε αυτού του τύπου οι pulpy μικρές ιστορίες φρίκης και μαύρου χιούμορ, παρά αγωνίες που δεν διαθέτει κανείς το πλαίσιο να οργανώσει σε λέξεις και σκέψεις. Γραμμένη αρχικά από τον Ρόαλντ Νταλ ως σύντομη ιστορία για τον New Yorker το 1953, απορρίφθηκε μαζί με τα 4 άλλες πριν δημοσιευτεί αλλού λίγους μήνες αργότερα και, τελικά, διασκευαστεί από τον ίδιο τον Νταλ ως τηλεοπτικό σενάριο 5 χρόνια μετά.

Η ιστορία μαύρου χιούμορ και ανατρεπτικού οικογενειακού τρόμου, φαντάζεται την αντίδραση μιας τέτοιας συνηθισμένης νοικοκυράς η οποία αντιδρά στο μάξιμουμ: Το φαγητό που θα ετοίμαζε στον άντρα της γίνεται όπλο του φόνου και -στον τελειωτικό τόνο σουρεαλιστικής ειρωνείας δια χειρός Νταλ- τελικά καταλήγει φαγητό στο πιάτο των ίδιων των αστυνομικών που ερευνούν την υπόθεση. Οι οποίοι, καθ’όλη τη διάρκεια του 20λεπτου και έχοντας κάθε στοιχείο μπροστά στα μάτια του ή -κυριολεκτικά!- κάτω από τις μύτες τους, αδυνατούν να συλλάβουν την ιδέα πως η καλοκάγαθη χήρα που έχουν μπροστά τους είναι ικανή να έχει διαπράξει ένα τέτοιο έγκλημα.

Ο Χίτσκοκ προσεγγίζει την ιστορία με ταιριαστά παιχνιδιάρικο τόνο αλλά με μια πάντα τρομερά ακριβή χρήση αντικειμένων στο κάδρο στην υπηρεσία της ιστορίας. Τους γνώριμα σπιτικούς χώρους, συνώνυμους με την οικογενειακή ασφάλεια, τους καδράρει πάντοτε με μια ψυχραιμία που τα χαρακτηρίζει ανεξαρτήτως πλαισιού, όμως σε αυτό το context η έννοιά του διαταράσσεται. Όσο η ιστορία προχωρά, τα ίδια αυτά αντικείμενα αποχωρίζονται τη συμβολική τους διάσταση και οδηγούν σε μια διασκεδαστικά ανατριχιαστική εμπειρία. Ένας απλός φούρνος σε λειτουργία είναι εργαλείο θανάτου, ενώ οι αστυνομικοί καδράρονται να κοιτάζουν το ζεσταμμένο φαγητό σα να ήταν κάποια σκηνή εγκλήματος -που είναι, αλλά ούτε το γνωρίζουν, και ούτε μοιάζει με μία- καθώς τελικά οδηγούμαστε στην πλήρη αποκόλληση εικόνας και νοήματος: Οι αστυνομικοί μοιράζονται το φαγητό σε μια εντελώς γήινα σκηνοθετημένη σκηνή συνώνυμη με την οικογενειακή ευτυχία καθώς αγνοούν την αρρωστημένη διάσταση του τσιμπουσιού.

lamb6

Στις τελευταίες στιγμές του επεισοδίου, η Μέρι κοιτάζει αυτό το σημειολογικά ευτυχές φινάλε και -σαν θεατής κι εκείνη του 20λεπτου- βάζει τα γέλια.

Επειτα, ο ίδιος ο Χίτσκοκ εμφανίζεται ξανά στο τέλος για να προσφέρει έναν βολικά τιμωρητικό επίλογο για την σκοτεινή ηρωίδα του. Πολύ συχνά, όταν οι ιστορίες της σειρές έκλειναν με το κακό να διαφεύγει ή να θριαμβεύει, ο σκηνοθέτης-παρουσιαστής προσέφερε μια καθαρή-υστερόγραφο προς τέρψη των διαφημιζόμενων και των υπευθύνων του δικτύου που επέμεναν στην ανάγκη ευτυχισμένων φινάλε για την ανάγκη της οικογενειακής αγοράς της εποχής. Όλα συνδέονται γλυκά.

Η ιδέα του επεισοδίου, τόσο αριστοτεχνικά στημένη από τον Χίτσκοκ, συνδέει μια σειρά από γίγαντες της λογοτεχνίας και του σινεμά. Εικάζεται πως η προέλευσή της βρίσκεται σε κάποια συζήτηση του Ιαν Φλέμινγκ με τον Ρόαλντ Νταλ, ο οποίος λίγο-πολύ πρότεινε στον φίλο του όλη τη μετέπειτα σύνοψη, και καταλήγει μέσω της εμπλοκής του Χίτσκοκ, στον Πέδρο Αλμοδόβαρ. Ο Ισπανός, έτσι κι αλλιώς μεγάλος φαν του Χίτσκοκ έχοντας επαναπλαισιώσει πολλές από τις χιτσκοκικές αναφορές με το δικό του στυλ διαμέσου του σώματος έργου του, χρησιμοποιεί αυτούσια την ιδέα του αρνίσιου μπουτιού ως όπλο φόνου στο πλήρως ανατρεπτικό «Μια Ζωή Ταλαιπωρία»- το οποίο έτσι κι αλλιώς πραγματεύεται πολλές από τις κοινές ιδέες με το «Lamb to the Slaughter».

lamb2

«Ακόμα και το έγκλημα στο οποίο αναπόφευκτα και νομοτελειακά η Γκλόρια θα οδηγηθεί θα γίνει μέσα στην κουζίνα της, εκεί όπου ο Αλμοδόβαρ θα την έχει ήδη κινηματογραφήσει τοποθετώντας την κάμερά του μέσα σε ένα πλυντήριο ρούχων και μια ηλεκτρική κουζίνα για να (περι)ορίσει τη μορφή της στις διαστάσεις του κοινωνικού ρόλου που της έχει επιβληθεί», γράφει ο Τάσος Χατζηευφραιμίδης για το έργο του Αλμοδόβαρ του 1984, σε μια ανάλυση που θα μπορούσε κάλλιστα να αφορά και το παρόν επεισόδιο του Χίτσκοκ!

Εχει ενδιαφέρον να εντοπίζει κανείς τέτοιου είδους παραλλήλους σε μια τηλεοπτική δουλειά από τα ‘50s, σε μια εποχή πολύ πριν οι φορμαλιστικές έγνοιες εισέλθουν στην ανάγνωση του έργου. Ακόμα και για έναν σκηνοθέτη σαν τον Χίτσκοκ, και ίσως επειδή το κινηματογραφικό του έργο είναι τόσο πλούσιο και εμβληματικό, που ένα μάτσο εικοσάλεπτα επεισόδια είναι εύκολο να χαθούν. Σήμερα δε θα αγνοούσαμε κάτι τέτοιο σε καμία περίπτωση, πόσο μάλλον σε ένα χρονικό πλαίσιο σαν του «Lamb to the Slaughter», το οποίο προβλήθηκε ένα μόλις μήνα πριν το άνοιγμα του «Δεσμώτη του Ιλίγγου», στο οποίο μάλιστα η ίδια ηθοποιός, Μπάρμπαρα Μπελ Γκέντες κρατά κεντρικό ρόλο.

Η ιστορία αυτή, μικρή, οριακά φαρσική, εν τέλεια ιστορικά ασήμαντη σε σχέση με τους ογκόλιθους της χιτσκοκικής ούβρας, αξίζει τελικά και με το παραπάνω τη θέση της στο έργο του. Εστω ως ένα μικρό παραθυράκι στο πως ο Χίτσκοκ μετέφερε τη σκηνοθετική του ματιά σε μια μικρού μήκους ιστορία άμεσα δεμένης με την εποχή της- και, συναρπαστικά, με το μέσο που την γέννησε.

Η σκηνή

Τι θα λέγατε για ολόκληρο το επεισόδιο;

Επόμενη βδομάδα: «The Good Wife»

Βλέποντας -κλασική- τηλεόραση ένα επεισόδιο τη φορά