Buzz

Τα «Γαλάζια Μάτια» έκλεισαν για πάντα: πέθανε η Τόνι Μόρισον

στα 10

Η Τόνι Μόρισον, η αφροαμερικανή συγγραφέας, καθηγήτρια, ακτιβίστρια, σύμβολο και κάτοχος Βραβείου Πούλιτζερ και Νόμπελ Λογοτεχνίας, έφυγε από τη ζωή. Ηταν 88 ετών.

Τα «Γαλάζια Μάτια» έκλεισαν για πάντα: πέθανε η Τόνι Μόρισον

«Ο,τι κι αν γράψεις, πρέπει να θυμάσαι πάντα την πρώτη πρόταση του κειμένου σου. Πάντα. Γιατί σημαίνει ότι νοιάζεσαι» μάς είχε πει στο μάθημα, η Τόνι Μόρισον, όταν επισκέφθηκε ως έκτακτη καθηγήτρια το Πανεπιστήμιο του Syracuse, στη δεκαετία του 90. Εκείνη, δίδασκε στο Princeton (από το 1989 μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 2003). Δεν μάς εξήγησε ποτέ τι ήθελε να πει. Αλλά μας φυτίλιασε το νεαρό (τότε) μυαλό μας. Συζητήσεις επί συζητήσεων στα διαλείμματα, τα γεύματα, τα ποτά, ανάμεσα σε φιλόδοξους γραφιάδες - ο καθένας με άλλο στόχο και στιλ. Τελικά, μετά από 20 χρόνια, θα τολμήσω μία προσέγγιση: η πρώτη σου πρόταση δηλώνει την αναγκαιότητά σου να γράψεις και το υπόλοιπο κείμενο. Αν τη θυμάσαι, σημαίνει ότι δεν ήταν απλά μια ιδέα. Ενα εύρημα. Ηταν πηγαία ανάγκη. Κι αυτό, στο σύμπαν της Τόνι Μόρισον, ήταν ο ένας κι ο μοναδικός κανόνας. Γράφουμε από αναγκαιότητα. Γιατί αλλιώς θα σκάσουμε. Γιατί σημαίνει ότι (για κάτι) τόσο πολύ νοιαζόμαστε.

Διαβάστε κι αυτό: «Don’t Look Back»: Αντίο στον Ντ. Α. Πενεμπέικερ, έναν μεγάλο του ντοκιμαντέρ

Toni Morrison 607 1

Και η Κλόι Αρντίλια Γουόφορντ (το πραγματικό της όνομα), δεύτερη κόρη από τα 4 παιδιά της εργατικής της οικογένειας, πάντα νοιαζόταν. Γεννήθηκε στο Οχάιο, όπου οι γονείς της (η μητέρα της από την Αλαμπάμα κι ο πατέρας της από την Τζόρτζια) κατέφυγαν για να γλιτώσουν τα λιντσαρίσματα της ΚΚΚ. Σας φαίνεται υπερβολή; Η Κλόι ήταν 2 χρονών όταν ο σπιτονοικοκύρης τους έβαλε φωτιά στο σπίτι, με την οικογένειά της μέσα, γιατί άργησαν το νοίκι. Αυτό σήμαινε να μεγαλώνεις στην Αμερική των 30ς, ως "νέγρος".

Αυτές οι καταβολές, αλλά και το πείσμα των γονιών της να κουβαλούν τις αφροαμερικανικές ρίζες τους με πείσμα, θρύλους και τραγούδια, άναψαν φωτιές στη φαντασία της μικρής, που μεγάλωσε διαβάζοντας Τζέιν Οστιν, Βιρτζίνια Γουλφ και Τολστόι.

Toni Morrison 607 4

Το 1953 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Κορνέλ με πτυχίο λογοτεχνίας. Επιασε δουλειά σε εκδοτικό οίκο της Νέας Υόρκης και έγινε η πρώτη αφροαμερικανή διευθύντρια στο τμήμα της λογοτεχνίας - μία θέση που της έδωσε τη δυνατότητα να σπρώξει τη «μαύρη λογοτεχνία» της εποχής (πχ τα βιβλία της πολιτικής ακτιβίστριας Αντζελα Ντέιβις).

Το 1970, όταν ήταν 39 ετών, έγραψε το πρώτο της βιβλίο: τα (αριστουργηματικά) «Γαλάζια Μάτια». Ξυπνούσε κάθε πρωί στις 4.00 για να γράψει, καθώς μεγάλωνε 2 παιδιά και ταυτόχρονα δούλευε.

Toni Morrison 607 2

Ετσι γεννήθηκε η Τόνι Μόρισον, το καλλιτεχνικό της όνομα, κάτω από το οποίο υπέγραψε 10 ακόμα μυθιστορήματα - ανάμεσα στα οποία «Το Τραγούδι του Σόλομον», το «Jazz» και, φυσικά, το «Beloved» («Αγαπημένη»), που πέρασε και στη μεγάλη οθόνη το 1988 με σκηνοθέτη τον Τζόναθαν Ντέμι και πρωταγωνίστρια την Οπρα Γουίνφρι (η αγάπη της οποίας για την Τόνι Μόρισον, έβαλε τα βιβλία της συγγραφέως σε κάθε σπίτι).

Το «Beloved», η αληθινή ιστορία της σκλάβας Μάργκαρετ Γκάρνερ, κέρδισε το Βραβείο Πούλιτζερ και έμεινε στη λίστα των μπεστ σέλερ βιβλίων για πάνω από 25 εβδομάδες.

Με το «Jazz» το 1992 ήρθε και το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Toni Morrison 607 3

Πέρα από τα βραβεία και τις διακρίσεις (33 στο σύνολο) όμως, είναι ο ίδιος ο πλούτος της γραφής της Μόρισον που της έχει επάξια χαρίσει τον τίτλο μίας από τις πιο εμβληματικές εκπροσώπους της αμερικανικής λογοτεχνίας,Το μοναδικό της συγγραφικό στυλ, ένα μείγμα από αριστοτεχνικές περιγραφές, κοινωνική και πολιτική ευαισθησία και στιβαρές ηρωίδες που δεν ξεχνάς εύκολα. Ναι, οι ηρωίδες της ήταν, κυρίως, γυναίκες - παρόλο που εκείνη (διαβόητα) έχει αρνηθεί τον σημαντικό ρόλο της στην ιστορία του φεμινισμού.

Για την Τόνι Μόρισον έχουν κυκλοφορήσει στα φεστιβαλικά κυκλώματα και διάφορα ντοκιμαντέρ: «The Foreigner's Home» (2014, «Imagine – Toni Morrison Remembers» (2015) και στο Φεστιβάλ του Σάντανς φέτος προβλήθηκε το «Toni Morrison: The Pieces I Am» (2019) του Τίμοθι Γκρίνφιλντ Σάντερς, όπου αναγνωρίστηκε πόσο επιδραστική και καθοριστική ήταν η φωνή της, όχι μόνο στην αφροαμερικανική λογοτεχνία, αλλά στην εξέλιξη και την ισχυροποίηση της μαύρης κουλτούρας στο mainstream κοινό (ανάμεσα σε όσους μιλούν είναι η Αντζελα Ντέιβις και η Οπρα Γουίνφρι).

Κάποτε η Μόρισον είχε πει: «Ολοι πεθαίνουμε. Κι αυτό ας δώσει νόημα στη ζωή μας. Ολοι χρησιμοποιούμε το λόγο. Κι αυτό ας δώσει ευθύνη στη ζωή μας...»


Διαβάστε περισσότερα: