Το σύμπαν του Κωστή Χαραμουντάνη αποτελείται από ιστορίες ανηλίκων που αργά ή γρήγορα θα αναγκαστούν να ενηλικωθούν. Φτιαγμένο από χειροποιήτες ιδέες, queer πυροτεχνήματα, σχολικά λευκώματα, αυτοσχέδια home movies και πειραματικά παιχνίδια με τα στοιχεία της φύσης, η μέχρι τώρα μικρού μήκους φιλμογραφία του (θυμηθείτε τα «Το Μάτι και το Φρύδι», «Το ΤΕΡΑΣ Κοιμάται», «Κιόκου Πριν Ερθει το Καλοκαίρι», «Ο Σκύλος του Χαμομήλι», «Ανθολόγιο μιας Πεταλούδας») είναι ένας ολόκληρος κόσμος που - το έχουμε ξαναπεί - μοιάζει τόσο παιδικός ώστε να αντανακλά την επιθυμία όλων ανεξαιρέτως να μην μεγαλώσουν ποτέ.
Ηρωας και ο ίδιος μιας δικής του ταινίας, ο Κωστής Χαραμουντάνης, ακριβώς στα 30 του χρόνια, βρίσκεται στις Κάννες, στον τρίτο όροφο των γραφείο του ACID, του προγράμματος που τρέχει ταυτόχρονα με το Φεστιβάλ Καννών κάθε χρόνο και είναι μία δράση της Ενωσης Διανομέων Ανεξάρτητου Σινεμά (Association for the Distribution of Independent Cinema) αφιερωμένη στην ανακάλυψη και προώθηση του ανεξάρτητου σινεμά από όλο τον κόσμο. Μια μεγάλη επιτυχία για έναν αυτοδίδακτο σκηνοθέτη που έκανε ταινίες σχεδόν κάθε χρόνο για να μάθει σινεμά και που τώρα παραδίδει το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του, μια συνέχεια της μικρού μήκους ταινίας του «Κιόκου Πριν Ερθει το Καλοκαίρι» του 2018 που βρίσκει δύο δίδυμα αδέρφια - ένα αγόρι και ένα κορίτσι - να κάνουν διακοπές με τον πατέρα τους σε ένα μικρό οικογενειακό ιστιοφόρο λίγο πριν τα οικογενειακά μυστικά φέρουν το τέλος ή την αρχή του καλοκαιριού...
Επτά χρόνια μετά τη σύλληψη της ταινίας, αυτή είναι όχι μόνο έτοιμη, αλλά κάνει πρεμιέρα στις Κάννες και αναπόδραστα η πρώτη ερώτηση που του απευθύνουμε είναι αν αυτή η ταινία είναι.η ενηλικίωσή του.
Ναι, είναι ενός είδους ενηλικίωση. Πέρασαν επτά χρόνια για να γίνει. Ξεκίνησε με μια μορφή, αναπτύχθηκε μαζί μου, μεγάλωσα μαζί της, άλλαξε μορφή και νιώθω ότι μετά από αυτή ενηλικιώθηκα. Και επειδή είναι και προσωπική ταινία, ασχολήθηκα και με δικά μου στοιχεία και είναι λίγο σαν να έκλεισα ένα κεφαλαιο της ζωής μου. Λειτούργησε και λίγο ψυχαναλυτικά. Σε πολλά εισαγωγικά.
Και τι ήταν το πιο δύσκολο αυτής της ενηλικίωσης;
Η υπομονή. Επτά χρόνια είναι πάρα πολλά. Το να συνεχίζω. Να πω ότι το κάνω και δεν θα το παρατήσω. Στο τέλος τα παράτησα. Μόλις τέλειωσα το μοντάζ σταμάτησα, τα άφησα όλα. Δεν ξανασχολήθηκα με τίποτα. Εγραφα δύο μικρού μήκους και μια μεγάλου και τα σταμάτησα όλα και έκτοτε δεν το έχω ξαναπιάσει. Εχουν περάσει έξι μήνες. Το πιο δύσκολο, λοιπόν, ήταν η υπομονή. Η υπομονή σε όλα τα στάδια. Από τη συγγραφή στο γύρισμα, στο μοντάζ, ακόμη και τώρα. Το να πεις: το τελείωσα, δεν χρειάζεται να ξανακάνω τίποτα γι' αυτό.
Τι διαφορά είχε από τις μικρού μήκους ταινίες σου;
Ηταν πολύ μεγαλύτερο το ρίσκο. Τα πράγματα ήταν πιο σοβαρά. Στις μικρού μήκους δεν χρειαζόταν να δίνω λόγο σε κανέναν: έκανα την παραγωγή, τη σκηνοθεσία, το μοντάζ. Δεν χρειαζόταν να συνεργαστώ, οπότε ήταν πολύ πιο άμεσο, πολύ πιο γρήγορο, ήταν χρήματα από την τσέπη μου και στόχος ήταν ο πειραματισμός, να μάθω, γιατί δεν πήγα σε σχολή. Στη μεγάλου, ειδικά όσο περνάει ο χρόνος και είσαι στον πέμπτο χρόνο προετοιμασίας λες στον εαυτό σου πως «πρέπει να πάει καλά, πρέπει όλα να πάνε καλά». Πρέπει να είσαι και τυχερός μέσα σε αυτό. Πρέπει να συενργαστείς με άλλους ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν το ίδιο γούστο με σένα - και αυτό είναι απολύτως θεμιτό - αλλά πρέπει να συνεργαστείς και να βρίσκεις λύσεις και να πείθεις ή να σε πείσουν αντίστοιχα... Κάπως χάνεται όλο το πράγμα. Είχα συνηθίσει να έχω τον έλεγχο όσων έκανα. Τώρα έπρεπε να διατηρώ τον έλεγχο για να βγει μια ταινία που να αναγνωρίζω ως δική μου, αλλά ταυτόχρονα και όλοι όσοι δουλεύουν σε αυτήν να νιώθουν ότι συνεισφέρουν και ότι δεν ακολουθούν απλά εντολές.
Η επιλογή από το ACID είναι μια μορφή επιβεβαίωσης ότι η ταινία πέτυχε;
Κάτι θεωρώ ότι έκανα καλά. Μπορεί να ήταν και τύχη. Αλλά κάτι έγινε σωστά για να είμαι εδώ αυτή τη στιγμή. Περάσαν πολλά χρόνια που ένιωθα ότι πλέον δεν έχει νόημα, ένιωθα να έχω βαλτώσει και ότι ίσως δεν θα έπρεπε να συνεχίσω. Τώρα μπορώ κάπως να ξεκουραστώ, να το απολαύσω όλο αυτό. Η ολοκλήρωση μιας ταινίας δεν σου δίνει χώρο να την ευχαριστήθεί. Τώρα μπορώ. Και μπορώ να συνεχίσω.
Πόσο αυτοβιογραφικό είναι τελικά το ««Κιούκα Πριν το Τέλος του Καλοκαιριού»;
Υπάρχουν παρα, μα πάρα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία στην ταινία που δεν χρειάζεται να είναι βαρύγδουπα. Πήγαινα με την οικογένεια μου στον Πόρο για διακοπές με ένα σαράβαλο σκάφος και μέναμε μέσα και ήμασταν τέσσερα άτομα και αυτό δημιουργούσε τρέλα και τριβές και ένταση, αλλά ταυτόχρονα και πολλή αγάπη και πολύ χιούμορ και πολύ παραλογισμό. Και ψαρεύαμε και τρώγαμε και κολυμπούσαμε... Και φυσικά υπάρχουν στοιχεία για πώς ένιωθα εγώ μέσα σε αυτό, πώς έβλεπα τους άλλους να νιώθουν μέσα σε αυτό. Εχει επίσης ιστορίες από άλλους ανθρώπους που μου τις έχουν διηγηθεί. Και έχει και ένα πολύ έντονο μυθοπλαστικό στοιχείο, γιατί η ταινία είναι μια ταινία μυθοπλασίας...
Ήταν από την αρχή μια ιδέα να μεγαλώσει το μικρού μήκους στο οποίο είδαμε πρώτη φορά τους ήρωες της ταινίας;
Πρώτα ξεκίνησε η μεγάλου μήκους αλλά ήταν να γίνει σε μορφή μικρού μήκους. Ηταν τα χρόνια που έκανα μια ταινία το χρόνο. Αρχισα να τη γράφω αλλά συνειδητοποίησα ότι δεν θα βγάλει μικρού μήκους αυτό, γιατί έχει πολλά στοιχεία, ωραία πράγματα, οπότε θα την κάνω μεγάλου μήκους. Αλλά ήξερα ότι θα πάρει πολλά χρόνια κι έτσι έφτιαξα το μικρού μήκους με τα παιδιά που θα ήταν πρωταγωνιστές και στη μεγάλου μήκους, με την Hi-8 που θα γύριζα και τη μεγάλου και κάπως οτιδήποτε ωραίο θα το βάζω στη μεγάλου μήκους. Ετσι γεννήθηκε η Κιούκα, το Κιόκο και θέλω να κάνω και ακόμη μία το Κιέρου.
Τι σημαίνουν αυτές οι λέξεις; Και τι νόημα θα έχει μια τριλογία;
Δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος το ότι είναι στα ιαπωνικά. Είναι ένα παιχνίδι, σχεδόν σαν αυτό που παίζουν και τα αδέλφια στην ταινία. Κιόκου σημαίνει αναμνήσεις - ένα κολάζ αναμνήσεων πριν έρθει το καλοκαίρι, Κιούκα είναι οι διακοπές, που είναι η βασική θεματική της ταινίας και Κιέρου σημαίνει να εξαφανίζεσαι. Και θα είναι η επόμενη ταινία, δεν ξέρω ακόμη αν θα είναι μικρού ή μεγάλου μήκους και δεν ξέρω και πότε θα την κάνω.
Ολοκληρώνοντας αυτήν την ταινία συνειδητοποίησα πως έτσι έχουν τα πράγματα, πως δεν μπορούν να πάνε πιο γρήγορα, πώς δεν μπορείς να ζήσεις από αυτήν τη δουλειά, πως στην Ελλάδα το να κάνεις σινεμά είναι αυτό, είτε είναι η πρώτη σου ταινία είτε είναι η δέκατη. Τα πράγματα μπορεί να βελτιώνονται με το χρόνο, αλλά στη βάση τους είναι πάνω κάτω τα ίδια. Και αυτό είναι λίγο παρηγορητικό. Αλλά θέλει υπομονή και επιμονή και κάπως να ξέρεις που μπαίνεις και να μένεις για αυτά που σου δίνει και να μην ασχολείσαι τόσο πολύ με αυτά που δεν μπορεί να σου δώσει.»
Πώς θα περιέγραφες εσύ το «Κιούκα Πριν το Τέλος του Καλοκαιριού»;
Είναι μια κατά βάση κωμωδία, με όλο τον παραλογισμό του δράματος και της ενηλικίωσης. Θεωρώ ότι είναι μια αληθινή ταινία και σε σχέση με αυτά που έχω δει κάτι το διαφορετικό, μια πιο φρέσκια οπτική πάνω στον κινηματογράφο και στο τι μπορείς να κάνεις με αυτό το μέσο. Πόσο δηλαδή μπορείς να το πειράξεις, ώστε να συνεχίζει να βγάζει νόημα και να πεις μια ιστορία.
Ποιες είναι βασικές επιρροές σου;
Είναι προσωπικά στοιχεία, αναμνήσεις, πράγματα που έχω παρατηρήσει. Είναι η κλασική μουσική που μου αρέσει πολύ. Κινηματογραφικά οτιδήποτε μπορεί να μου κεντρίσει το ενδιαφέρον. Ο αγαπημένος μου σκηνοθέτης είναι ο Βέρνερ Χέρτσογκ. Μου αρέσει πολύ η Ανιές Βαρντά, ο Πίτερ Τσερκάσκι. Είναι πολλά που μου αρέσουν. Αλλά θέλω να κάνω κάτι δικό μου.
Η ταινία έχει μια ρετρό αίσθηση. Ηταν ηθελημένη; Πόσο έχει να κάνει με τις πραγματικές σου αναμνήσεις;
Αυτό έγινε κάπως οργανικά. Χωρίς να το επιδιώξω. Η ταινία βασίζεται στις αναμνήσεις μου και έχω ζήσει μια εποχή χωρίς ίντερνετ, κινητά, χωρίς sms, μια εποχή πιο αθώα. Ηταν και μια ανάγκη να επιστρέψω μέσα από την ταινία σε μια πιο απλή και ήρεμη εποχή. Να αποκτήσω ξανά το βλέμμα που είχα τότε σαν παιδί. Ο Πόρος επίσης έχει κάτι από ένα μέρος που έχει μείνει στη λήθη. Οι διακοπές που κάναμε εκεί ήταν πολύ έντονες, πηγαίναμε κάθε καλοκαίρι ήταν για πολύ καιρό, ήταν πολύ όμορφες αναμνήσεις. Η ταινία μοιάζει σαν να αποτελείται από δύο καλοκαίρια. Ενα φωτεινό και ένα πολύ σκοτεινό. Και με τα χρώματα ήθελα κάπως να είναι πολύ φωτεινό και ζωηρό και ταυτόχρονα να αντικρούεται με τη δραματική πλοκή της ταινίας.
Τώρα που «ενηλικιώθηκες» τι θα ήταν το ένα πράγμα που δεν θα ξανακάνεις στην επόμενη ταινία σου;
Να παραπονεθώ. Νομίζω πως ολοκληρώνοντας αυτήν την ταινία συνειδητοποίησα πως έτσι έχουν τα πράγματα, πως δεν μπορούν να πάνε πιο γρήγορα, πώς δεν μπορείς να ζήσεις από αυτήν τη δουλειά, πως στην Ελλάδα το να κάνεις σινεμά είναι αυτό, είτε είναι η πρώτη σου ταινία είτε είναι η δέκατη. Τα πράγματα μπορεί να βελτιώνονται με το χρόνο, αλλά στη βάση τους είναι πάνω κάτω τα ίδια. Και αυτό είναι λίγο παρηγορητικό. Αλλά θέλει υπομονή και επιμονή και κάπως να ξέρεις που μπαίνεις και να μένεις για αυτά που σου δίνει και να μην ασχολείσαι τόσο πολύ με αυτά που δεν μπορεί να σου δώσει.
Δείτε εδώ δύο σκηνές από το «Κιούκα Πριν το Τέλος του Καλοκαιριού»:
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για τη βοήθεια πραγματοποίησης του ταξιδιού στο 77ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.
