Η Μπάρμπαρα Κοπλ ήταν ακριβώς τριάντα χρόνων όταν έκανε την πρώτη της ταινίας, το 1976, το ντοκιμαντέρ «Harlan County USA», με θέμα την απεργία 180 ανθρακωρύχων στο Χάρλαν του Κεντάκι: κέρδισε το Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ (αργότερα κι ένα δεύτερο, για το «American Dream» το 1990), προσέθεσε έναν τίτλο στη λίστα με τα «ντοκιμαντέρ που άλλαξαν τον κόσμο», δεν απομακρύνθηκε ποτέ από τον άνθρωπο και τους αγώνες του και συνεχίζει, ατρόμητη και ασίγαστη, μια καριέρα πενήντα χρόνων.
Στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η Μπάρμπαρα Κοπλ παρουσίασε δύο ταινίες της: την πρώτη και την πιο πρόσφατη, το «Harlan County USA» στο αφιέρωμα στο Ντοκιμαντέρ Παρατήρησης και το «Gumbo Colalition», στο τμήμα Top Docs, την ιστορία του Αφροαμερικανού Μαρκ Μόριαλ της ιστορικής οργάνωσης National Urban League και της Τζάνετ Μουργκία, εκπροσώπου των ισπανόφωνων Αμερικανών, μέσω της ΜΚΟ UnidosUS, που αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να ενεργοποιήσουν τους πολίτες να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και, επίσης, να ψηφίσουν.
Το Flix συνάντησε την Μπάρμπαρα Κοπλ μ' ένα αίσθημα δέους - κι έφυγε γεμάτο... αγάπη για τη ζωή και το σινεμά! Διαβάστε παρακάτω όσα μας είπε.
Το «Gumbo Coalition» είναι η πιο οπτιμιστική, η πιο θετική ταινία σας. Μήπως επιδιώξατε κάτι τέτοιο, για να ξεφύγετε από τη σκοτεινή περίοδο που διανύει την τελευταία δεκαετία η Αμερική;
Δεν νομίζω ότι το επιδίωξα. Οι ήρωες ήταν τόσο γεμάτοι ζωή και πάθος, τόσο πρόθυμοι να δώσουν τη ζωή τους γι’ αυτό που πιστεύουν κι αυτό ήταν πραγματικά πολύ ελπιδοφόρο για μένα. Οταν κάνεις μια ταινία είσαι τελείως ανοιχτός, ειδικά στο ντοκιμαντέρ γιατί είναι η αληθινή ζωή και δεν ξέρεις τι πρόκειται να συμβεί. Και σ’ αυτή την περίπτωση δεν είχα ιδέα τι θα συμβεί, πέρα της φιλίας ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο ανθρώπους και τη βαθιά επιθυμία τους, λόγω των καταβολών τους, να δουλέψουν για το καλό. Ο Μαρκ ενδιαφερόταν πολύ για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, η Τζάνετ για το μεταναστευτικό, κι οι δυο για το δικαίωμα στην ψήφο κι έτσι ενώθηκαν για να αλληλοβοηθηθούν.
Σε όλα τα ντοκιμαντέρ σας κι επίσης σ' αυτό εδώ, έχετε εκπληκτική πρόσβαση στους ανθρώπους και τα αρχεία με τα οποία καταπιάνεστε. Μια τέτοια δυνατότητα, σας φέρνει συχνά σε ηθικά διλήμματα, του τι μπορείτε να δείξετε και τι όχι;
Σ’ αυτό εδώ το ντοκιμαντέρ ειδικά, δεν χρειάστηκε να το βιώσω αυτό. Κι οι δυο μου έγραψαν, «θέλουμε να πεις την ιστορία μας κι είμαστε πρόθυμοι ν’ ανοίξουμε όλα τα χαρτιά μας». Οπότε ήταν υπέροχο ότι είχα τέτοια πρόσβαση. Είδαν την ταινία στην περμιέρα της, στο DocNYC, μαζί με ακόμα 489 άτομα κι ο καθένας έφερε μαζί του ένα σύστημα υποστήριξης, συζύγους, αδέλφια, παιδιά, οικογένεια. Το ίδιο κι εγώ φυσικά, παρακάλεσα όποιον ήξερα να έρθει! Ηταν σίγουρα μια απαιτητική εμπειρία να το βλέπουν για πρώτη φορά, αλλά τους άρεσε πολύ, η Τζάνετ έκλαψε όταν είδε το υλικό με τον πατέρα της, ο Μαρκ απήλαυσε κάθε στιγμή. Η Ρόουζ έκλαψε μαζί με όλη της την οικογένεια, η μικρή της κόρη χαμογελούσε κι έκλαιγε κι αγκάλιαζε τη μαμά της. Ο Μπράντλεϊ, ο αποφυλακισμένος, ήρθε και το ευχαριστήθηκε τόσο πολύ, που συνειδητοποίησε ότι μπορεί να μιλάει μπροστά σε κόσμο και τώρα προσπαθεί να γίνει stand up comedian.
Πιστεύετε ότι το ντοκιμαντέρ μπορεί να επηρεάζει την πολιτική και κοινωνική ζωή;
Πιστεύω πως οι άνθρωποι πραγματικά θέλουν μια αίσθηση πραγματικότητας στη ζωή τους κι αν εμείς οι ντοκιμαντερίστες μπορούμε να κάνουμε μια ταινία που εμπεριέχει την πολιτική αλλά δεν σε βαράει μ’ αυτήν στο κεφάλι, σε κάνει ταυτόχρονα να γελάσεις, να νιώσεις, να κλάψεις, αξίζει να είναι στις αίθουσες τόσο όσο οι ταινίες του Χόλιγουντ. Μπορεί να μην κάνει τα ίδια εισιτήρια, αλλά ο κόσμος θέλει να τα δει, γι’ αυτό και η εποχή μας λέγεται «η χρυσή εποχή του ντοκιμαντέρ». Οταν ξεκίνησα εγώ, μου έλεγαν, γιατί ένα κοριτσάκι σαν εσένα θέλει να κάνει τέτοιες ταινίες; Αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει τόσο πολύ, πλέον το κοινό αναζητά το ντοκιμαντέρ, στο Σάντανς φέτος υπήρχαν 12.000 υποβολές κι είναι τα εισιτήρια που πωλούνται πρώτα. Είναι εκπληκτικό. Και χτες το βράδυ, που είδα την αίθουσα γεμάτη και κάποιοι κάθονταν κάτω, ενθουσιάστηκα. Είδα όλη την ταινία με το κοινό, το κάνω πάντα αυτό, είναι σαν αποζημίωση για τη σκληρή δουλειά να βλέπεις τις αντιδράσεις των θεατών, το λατρεύω. Με κάνει πιο δυνατή, καταλαβαίνω καλύτερα τη δουλειά μου.
Πώς ορίζεις τον εαυτό σας; Ως γυναίκα σκηνοθέτη;
Ως κάποιον που έχει μεγάλη κατανόηση και πάθος για τις ιστορίες κι απορροφάται από αυτές, αν ξεκινήσω δεν μπορείς να με τραβήξεις μακριά. Δεν αυτοπροσδιορίζομαι ως γυναίκα σκηνοθέτης, αλλά ως άνθρωπος που προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει στον κόσμο.
Ξαναβλέποντας το «Harlan County, USA», απορεί κανείς όχι με το πόσο επίκαιρο είναι, αλλά με το πόσο ο κόσμος δεν έχει αλλάξει.
Δεν το έχω δει πολύ καιρό, ανυπομονώ γι’ απόψε που θα πάω στην προβολή, αλλά για μένα είναι ακόμα αυτό το κλισέ, άνθρωποι που υπερασπίζονται αυτό που πιστεύουν, αδιαφορώντας για το τίμημα. Η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη δύναμη, όπως βλέπουμε στο «Gumbo Coalition» που συμπεριλαμβάνει τους πάντες.
Είναι σημαντικό για εσάς να δουλεύετε σταθερά με τους ίδιους συνεργάτες;
Στην αρχή έκανα μόνη μου τον ήχο στις ταινίες μου, ο οπερατέρ ήταν κάποιος με τον οποίο έπρεπε να επικοινωνώ τέλεια: στο γύρισμα τού έκανα νοήματα, μια γραμμή στο λαιμό, για να κόψει, ή έναν κύκλο με το χέρι για να συνεχίσει. Επειδή έκανα τον ήχο, είχα μόνο στο ένα αυτί μου το ακουστικό, ώστε ν’ ακούω ταυτόχρονα τι έγραφαν και τι συνέβαινε – επιπλέον τότε γυρίζαμε σε φιλμ, οπότε είχαμε ένα σωρό εξοπλισμό πάνω μας. Πρέπει να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που θα σε προφυλάξουν αν χρειαστεί, που πραγματικά θέλουν να πετύχει η ταινία, που είναι τόσο αφοσιωμένοι, όσο κι εσύ. Δουλεύω με τον ίδιο παραγωγό τα τελευταία 15 χρόνια και τον λατρεύω, δεν μου λέει πάντα τα πράγματα που θέλω ν’ ακούσω, αλλά κι αυτό είναι καλό, έχει το περιθώριο να είναι ειλικρινής. Γενικά οι συνεργάτες μου μένουν κοντά μου για πολύ, πολύ καιρό.
Υπάρχει κάποιο πρότζεκτ που θέλετε πολύ να κάνετε αλλά δεν τα έχετε καταφέρει ακόμα;
Ναι. Θέλω να κάνω μια ταινία που λέγεται «Chasing America», είναι ταινία μυθοπλασίας, κι ίσως τώρα μπορέσω να την κάνω, έχω τα δικαιώματα για τη διασκευή του βιβλίου, το έγραψε ο φίλος μου, Ντένις Γουότλινγκτον και μάλιστα υπάρχω κι εγώ μέσα, ένα πολύ μικρό κομματάκι σ’ ένα κεφάλαιο. Ελπίζω να βρω έναν υπέροχο σεναριογράφο να το κάνει μαζί μου.
Δουλεύετε μανιασμένα εδώ και πέντε δεκαετίες, δεν νιώθετε ποτέ να χάνετε την όρεξη, την ορμή, την αντοχή σας; Δεν βαριέστε ποτέ;
Ποτέ! Οχι! Θέλω πάντα να δουλεύω μαζί σας, με τον κόσμο, να σας γνωρίζω, να βλέπω τι σάς εξιτάρει, να μπορώ να λέω ιστορίες, θέλω να το κάνω αυτό ώσπου να μην μπορώ να περπατάω, ή να μιλάω, ή να σκέφτομαι, το λατρεύω! Είναι αυτό που μου δίνει ζωή!
