Την περίοδο που η Πολωνία προετοιμάζεται για εθνικές εκλογές, το «Πράσινα Σύνορα» (Green Border), της Ανιέσκα Χόλαντ, έχει ανάψει έναν παθιασμένο διάλογο στη χώρα.
Η ταινία, που εξερευνά τη δύσκολη κατάσταση των μεταναστών που παγιδεύονται στα πολωνο-λευκορωσικά σύνορα, έχει αποσπάσει διεθνή αναγνώριση, κερδίζοντας το ειδικό βραβείο Επιτροπής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές από κριτικούς στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο. Ωστόσο, αντιμετωπίζει αντίλογο από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους της Πολωνίας, οι οποίοι την χαρακτηρίζουν «αντιπολωνική» και τη συγκρίνουν ακόμα και με ναζιστική προπαγάνδα.
Η ταινία, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Πολωνία, αγγίζει ένα ευαίσθητο θέμα σε μια χώρα που βρίσκεται ήδη σε αναταραχή, λόγω των επερχόμενων εκλογών καθώς και του πολέμου στη γειτονική Ουκρανία. Η ταινία απεικονίζει την μεταναστευτική κρίση που εκδηλώθηκε το τέλος του 2021 στα σύνορα της Πολωνίας και της Λευκορωσίας. Τότε, οι πολωνικές και ευρωπαϊκές αρχές κατηγόρησαν τον Πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο ότι διακινούσε μεταναστευτικά ρεύματα από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, οι οποίοι αναζητούσαν τρόπο να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και στη συνέχεια τους μετέφερε με λεωφορεία στην Πολωνία για να αναταράξει την Ένωση.
Ως αντίδραση, η πολωνική κυβέρνηση δημιούργησε μια ευρεία ζώνη αποκλεισμού δύο μιλίων γύρω από τα σύνορα και αργότερα εγκατέστησε έναν φράκτη γύρω τους. Επίσης, έστειλε χιλιάδες στρατιώτες και συνοριοφύλακες για να απωθήσουν τους μετανάστες από την πολωνική επικράτεια πίσω στη Λευκορωσία. Οι αρχές της Λευκορωσίας επίσης έδωσαν εντολή στην αστυνομία των συνόρων της να απωθήσει τους μετανάστες πίσω στην πολωνική επικράτεια, δημιουργώντας ένταση καθώς μετανάστες παρέμεναν παγιδευμένοι μεταξύ των δύο περιοχών για εβδομάδες ή και μήνες. Τοπικοί ακτιβιστές και κάτοικοι παρείχαν βοήθεια σε αποκλεισμένους μετανάστες παρέχοντας τους τρόφιμα, ρούχα, φάρμακα και, μερικές φορές, καταφύγιο. Ωστόσο, τουλάχιστον 50 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 200 άλλοι έχουν εξαφανιστεί στο δάσος από την έναρξη της κρίσης το τέλος του 2021, σύμφωνα με την Ανα Αλμποθ της Ομάδας Γρανίτσα, μια ομάδα βοήθειας βάσης.
Το «Πράσινα Σύνορα» αφηγείται τις εμπειρίες διαφόρων ατόμων που εμπλέκονται σε αυτήν την κρίση, συμπεριλαμβανομένων των συνοροφυλάκων, των ακτιβιστών και των μεταναστών. Ανάμεσα στους κεντρικούς χαρακτήρες της ταινίας βρίσκεται ένας νεαρός συνοροφύλακας, που υποδύεται ο Τόμας Βλόσοκ, που αντιμετωπίζει το ηθικό δίλημμα της συμμετοχής σε επιθετικές απωθήσεις.Η Ανιέσκα Χόλαντ, πολωνικής καταγωγής, εξήγησε σε μια συνέντευξη ότι ένιωσε υποχρεωμένη να δώσει φωνή στα θύματα αυτής της κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των συνοροφυλάκων, που πιστεύει ότι βρίσκονται σε «αδύνατη κατάσταση». Ωστόσο, οι πολωνικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι την κατηγόρησαν ότι παρουσιάζει μια παραμορφωμένη εικόνα της κρίσης και υπονομεύει την εθνική ασφάλεια.Ο Γιαροσλάβ Κατσίνσκι, Πρόεδρος του κυβερνόντος κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη», χαρακτήρισε την ταινία «αισχρή, αηδιαστική και αποκρουστική,» ενώ ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι την αποκάλεσε «σύνολο ξεκάθαρων ψεμάτων» που στοχεύει να «εξευτελίσει εμάς στη Δύση και να αποσπάσει την προσοχή από τον καθοριστικό ρόλο της Πολωνίας στην υποστήριξη του αγώνα στην Ουκρανία.»
Ωστόσο, κανείς δεν πήγε τόσο μακριά όσο ο υπουργός Δικαιοσύνης, Ζμπίγκνιεβ Ζιόμπρο, που συνέκρινε την Χόλαντ με τον επικεφαλή του Υπουργείου Προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ, Γιόζεφ Γκέμπελς, και τη συγκρίνει με «Σοβιετικούς και Ναζί» που «χρησιμοποίησαν προπαγανδιστικές ταινίες για να καταστρέψουν την εικόνα της Πολωνίας και των Πολωνών». «Κάπως το περίμενα ότι θα επιτίθονταν εναντίον μου», δήλωσε η Χόλαντ, η οποία πρόσθεσε ότι έχει λάβει εκατοντάδες απειλές θανάτου και τώρα έχει μια ομάδα ασφαλείας πλήρους απασχόλησης. «Αλλά δεν περίμενα σε τέτοιο βαθμό».
Η σκηνοθέτιδα κατέθεσε μήνυση κατά του κ. Ζιόμπρο, και νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ένα δικαστήριο της Βαρσοβίας του απαγόρευσε να κάνει περαιτέρω δηλώσεις για αυτήν και το έργο της και να συγκρίνει την Χόλαντ με «εγκληματικά καθεστώτα». Ο κ. Ζιόμπρο καταδίκασε την απόφαση του δικαστηρίου ως επίθεση κατά της ελευθερίας του λόγου. Στο πλευρό της Ανιέσκα Χόλαντ στάθηκε και η διεθνής κινηματογραφική κοινότητα, με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, εκλεκτό μέλος της οποίας είναι η Πολωνή σκηνοθέτης να εκδίδει ανακοίνωση δημόσιας συμπαράστασης.
Oταν η κρίση στα σύνορα ξέσπασε το 2021, πολλοί έκαναν παραλληλισμούς με την ιστορία της περιοχής κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Πολωνία ήταν κατεχόμενη αρχικά από τους Σοβιετικούς και στη συνέχεια από τους Ναζί. Κάτω από τη ναζιστική κατοχή, οι παραβάτες που προσπαθούσαν να βοηθήσουν ή να καταφύγουν τους Εβραίους αντιμετώπιζαν θανάτωση για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Ορισμένοι Πολωνοί συμμετείχαν στη ναζιστική φρίκη, ένα γεγονός που αντιφάσκει με την πατριωτική αφήγηση που προωθεί η πολωνική κυβέρνηση.
Η Ανιέσκα Χόλαντ, με την εβραϊκή καταγωγή της και το ιστορικό της ταινιών που ασχολούνται με το Ολοκαύτωμα, βλέπει την κρίση στα σύνορα ως «ανάδυση τραύματος της εθνικής μνήμης» για την Πολωνία. Ενώ οι συνέπειες που αντιμετωπίζουν οι Πολωνοί που βοηθούν τους μετανάστες σήμερα διαφέρουν από αυτές κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σημειώνει ότι τα πρότυπα συμπεριφοράς παραμένουν παρόμοια, με μια γενικά αδιάφορη πλειονότητα και λίγα άτομα που παρέχουν βοήθεια σε ανθρώπους που χρειάζονται.
Η ταινία γυρίστηκε πέρυσι σε μόλις 30 ημέρες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ρωσία είχε ήδη ξεκινήσει την εισβολή της στην Ουκρανία, και η Πολωνία είχε κερδίσει διεθνή προσοχή για τη γενναιοδωρία της στην υποδοχή εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων. Η τελευταία σκηνή της ταινίας αποδίδει φόρο τιμής σε αυτό το πνεύμα αλληλεγγύης, απεικονίζοντας τους Πολωνούς που περιμένουν στα σύνορα να καλωσορίσουν τους Ουκρανούς πρόσφυγες στα σπίτια τους. Οι ίδιοι οι συνοροφύλακες που είχαν διαταγές να απωθήσουν τις οικογένειες από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική μέσω των αγκαθιών τώρα βοηθούν τα ουκρανικά παιδιά να ανέβουν σελεωφορεία.
Παρά τις αντιφάσεις που περιβάλλουν την ταινία, η Ανιέσκα Χόλαντ επιμένει ότι η πρόθεσή της δεν ήταν να επιτεθεί στην κυβέρνηση, αλλά να ενθαρρύνει τους θεατές να υιοθετήσουν μια πιο ανθρώπινη προοπτική. Καθώς η εκλογική εκστρατεία εντείνεται και όλα τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της αντιπολίτευσης, υιοθετούν μια απάνθρωπη αφήγηση για τους μετανάστες, η Χόλαντ παραμένει αμετακίνητη στην απόφασή της να μιλήσει, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να είναι μια μοναχική φωνή ανάμεσα στο θόρυβο των πολλών.
Η ταινία θα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα με τίλτο «Πράσινα Σύνορα» από τη Danaos Films. Η πρεμιέρα της θα γίνει στις στις 7 Οκτωβρίου, στις Νύχτες Πρεμιέρας.
