Χθες βράδυ άνοιξε η αυλαία του 75ου Διεθνούς Φεστιβάλ Βερολίνου με μία ιδιαίτερα πολιτικοποιημένη τελετή έναρξης. Πρωταγωνίστρια κι εκεί ήταν η Τίλντα Σουίντον, το τιμώμενο πρόσωπο της φετινής Μπερλινάλε, η οποία παρέλαβε την Χρυσή Αρκτο και έδωσε μία θερμή, απερίφραστη, εμπνευστική, συγκινητική πολιτική ομιλία. Ο Τοντ Χέινς (Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής) μάλιστα ομολόγησε ότι δεν υπήρξαν στεγνά μάτια ακόμα και πίσω από τη σκηνή - όλοι όσοι την έβλεπαν από τα μόνιτορ κοιτούσα βουρκωμένοι.
Παρόμοια ήταν και η δύναμη των λόγων της στην επίσημη συνέντευξη Τύπου που ολοκληρώθηκε πριν από λίγη ώρα. Την παρουσίασε στους δημοσιογράφους η νέα διευθύντρια του Φεστιβάλ Βερολίνου Τρίσια Τατλ, η οποία ξεκίνησε ευχαριστώντας την για τη χθεσινή της ομιλία. Ή, καλύτερα, «για την ποίηση, τη δύναμη, την ουσία του λόγου της, που θα κουβαλάμε όλοι για πάντα μαζί μας».
Αυτό είναι το (ένα από τα πολλά) ταλέντο της Σουίντον. Μιλάει και τα λόγια της μένουν μαζί σου. Κανένα κλισέ, παρόλο το συναισθηματισμό της. Κανένας διδακτισμός, παρόλη την σοφία της. Καμία υπεκφυγή, παρόλη την επικινδυνότητα να δημοσιευτεί κάτι που θα την κάνει «cancel» (δεν νομίζουμε ότι ενδιαφέρεται, ιδιαίτερα).
Πυκνός, ουσιαστικός, ξεκάθαρος, αγωνιστικός, πολιτικός, δημιουργικός λόγος - με σεβασμό στην ίδια τη γλώσσα (χρειάζεσαι πολλές φορές λεξικό για να την μεταφράσεις δίκαια), στον συνομιλητή της, στο κοινό, στον άνθρωπο.
Το 75ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 13 μέχρι και τις 23 Φεβρουαρίου. Το Flix θα βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες μέσα από το ειδικό τμήμα του που ανανεώνεται συνεχώς.
Τι σημαίνει η τιμητική Χρυσή Άρκτος για εκείνη; Συγκινήθηκα πολύ, νομίζω ότι φάνηκε χθες βράδυ. Ειλικρινά, ειδικά στην περίοδο που περνάω, αυτό το βραβείο έχει τεράστια σημασία για μένα. Είναι η ρίζα για την υπόλοιπη ζωή μου, την υπόλοιπη κινηματογραφική ζωή μου. Κι ότι ήρθε από την Μπερλινάλε σημαίνει πολλά. Ναι, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς θα ήταν σημαντικό και από άλλα φεστιβά, αλλά για μένα η Μπερλινάλε έχει και μία ουσιαστική και συμβολική σημασία. Ταιριάζει στην ιδεολογία μου. Είναι ένα φεστιβάλ πραγματικά διεθνές, πραγματικά ανοικτό και συμπεριληπτικό. Από την ίδρυση του έχει ορκιστεί να παρέχει αλληλεγγύη, συμπερίληψη, κατανόηση. Είναι στόχος του να ανοίγει τα μάτια, το διάλογο και τις καρδιές. Οπότε αν ένα τέτοιο φεστιβάλ βραβεύει το σύνολο του έργου μου, έχει ουσιαστικά αλλά και τεράστια πολιτική σημασία για μένα - ακριβώς αυτή τη στιγμή. Είναι γνωστό - δεν ήμουν ευτυχισμένη στο σχολείο. Αλλά το φεστιβάλ ήταν το σχολείο μου - οπότε με βράβευσε το σχολείο μου και μου είπε «συνέχισε έτσι»
Πώς παραμένει ο εαυτός σας σε αυτή τη βιομηχανία; Πώς βρίσκει κίνητρο κι έμπνευση να συνεχίζει; Ξέρω την απάντηση. Είναι μόνο μία. Ξεκίνησα να δουλεύω με τον Ντέρεκ Τζάρμαν το 1985, γυρίσαμε το «Καραβάτζιο» μαζί. Και αμέσως ξεκίνησα να δουλεύω σε μία κοινότητα. Έμαθα να κάνω σινεμά με συλλογικό τρόπο. Ακόμα και σήμερα, αυτό με κρατάει, αυτό με παρακινεί. Στις καλές και τις κακές στιγμές. Έμαθα από νωρίς ότι αυτό μου ταιριάζει - και πιστεύω ότι ταιριάζει σε όλους μας. Το συμβουλεύω και στους νέους καλλιτέχνες, όσους ξεκινούν τώρα: να βρουν την κοινότητα τους. Εκεί θα νιώθουν ασφαλείς για να δημιουργήσουν, για να πουν δύσκολα πράγματα, να επιλέξουν δύσκολα πράγματα, να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν. Εκεί θα μάθουν να απολαμβάνουν τη δουλειά. Μέσα σε μία οικογένεια - ναι, το γνωρίζω, την έχουμε κάψει αυτή τη λέξη. Αλλά την πιστεύω. Διαλέξτε οικογένεια και δημιουργήστε εκεί. Αυτό με κάνει να αντέχω σε αυτή την βιομηχανία. Επιλέγω τη συλλογικότητα, αυτή είναι το ναρκωτικό μου. Βρείτε τη φυλή σας, εμπιστευτείτε τη φυλή σας, μείνετε εκεί.
Tι απαντά για την BTS (#breakingthesilence) και τους Παλαιστινίους που αποφάσισαν να μποϊκοτάρουν την Berlinale. Είναι δήλωση ότι εκείνη είναι εδώ; Παρακολουθώ, θαυμάζω και σέβομαι το BTS κίνημα. Το σκέφτηκα πολύ, δεν το έκανα αψήφιστα. Αλλά, ναι, είναι δήλωση ότι είμαι εδώ και αναλαμβάνω όλη την ευθύνη της απόφασης μου. Και θα σας πω γιατί. Αποφάσισα να είμαι παρούσα. Μου είναι πολύ σημαντικό και πολύτιμο. Να είμαι παρούσα όταν μου δίνεται μία πλατφόρμα, όπως αυτή εδώ του φεστιβάλ, για να μπορώ να κάνω τη φωνή μου να ακουστεί. Γιατί αλλιώς νιώθω ανήμπορη. Νιώθω βαθιά συμπόνια για όλους μας, όλους τους ανθρώπους που λαχταρούν να νιώσουν ότι έχουν τη δύναμη. Απεχθάνομαι που μας έχουν κάνει να νιώθουμε αδύναμοι, μόνοι, χωρίς καμία διέξοδο στη δική μας πολιτική φωνή. Έχουμε δύναμη και ο στόχος μου είναι να την αρπάζω από τα μαλλιά κάθε φορά που μου δίνεται η ευκαιρία. Για αυτό είμαι εδώ. Παρούσα.
Παρακολουθώντας τι συμβαίνει σε Αμερική, Ευρώπη, τον κόσμο - πιστεύει πραγματικά ότι υπάρχει ελπίδα για την ανθρωπότητα; Πραγματικά πιστεύω ότι ειδικά σε αυτή την κρίσιμη στιγμή στην Ιστορία πρέπει να δείξουμε εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Εχουμε κάθε λόγο να απογοητευόμαστε με όσα συμβαίνουν, αλλά αν παραιτηθούμε, θα τα χάσουμε όλα. Θα τους τα χαρίσουμε όλα. Ακόμα κι τώρα που βλέπουμε ότι και το τελευταίο σύνορο δικαιωμάτων και ανθρωπιάς έχει παραβιαστεί, πρέπει να συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε - να αγγίξουμε, να επικοινωνήσουμε με όσους είναι απέναντι, στην άλλη πλευρά της διχαστικής γραμμής. Η απόλυτη καταστροφή θα είναι όταν σταματήσουμε να προσπαθούμε.
Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που της έχουν δώσει, αυτή που θα ήθελε να μεταλαμπαδεύσει; Θα επιστρέψω και πάλι στον Ντέρεκ Τζάρμαν. Μου έμαθε πολλά - όχι μόνο γιατί ήμουν εγώ νέα, αλλά γιατί εκείνος ήταν σπουδαίος δάσκαλος. Ποια ήταν η συμβουλή του; «Να κρατάς ψηλά το δικό σου φως». Συμβολικά και κυριολεκτικά. Κι επίσης να προετοιμαστείς ότι δε θα ξανακοιμηθεί ποτέ (γελάει). Να κρατάω ψηλά το δικό μου φως. Κάποιοι σκηνοθέτες δεν το επιτρέπουν αυτό, αλλά είναι κάτι που επιδιώκω και είμαι πάντα ετοιμοπόλεμη να διεκδικήσω. Γιατί πρέπει να δουλεύουμε με τον εαυτό μας, να περιφρουρούμε τη δουλειά μας και να την φέρνουμε στο σετ. Πρέπει να την προστατεύουμε, να την κρατάμε ψηλά. Το συζητούσα πρόσφατα με την Σάντι Πάουελ, την οσκαρική ενδυματολόγο - η πρώτη μου ταινία ήταν και η δική της. Ακόμα κι εκείνη τα ίδια θα σας έλεγε. Ο Ντέρεκ μάς έμαθε να νιώθουμε, να είμαστε κομμάτι της δημιουργίας. Είμαστε όλοι filmmakers - όποιος κρατά το μπουμ είναι κινηματογραφιστής, ο σκριπτ είναι κινηματογραφιστής, ο ηθοποιός είναι κινηματογραφιστής, ο μαραγκός των σκηνικών είναι κινηματογραφιστής. Είναι πολύ σημαντικό να το θυμάσαι γιατί σε κρατάει συνδεδεμένο με όλο το συνεργείο, το καστ, την κοινότητα.
Με ρωτάνε συχνά αν βρίσκω κάπως «εξωτικό» να δουλεύω με πρώτους σκηνοθέτες, με μηδαμινά μπάτζετ. Για μένα εξωτικό είναι να δουλεύεις για μεγάλο στούντιο. Είναι πρωτόγνωρη εμπειρία κάθε φορά. Εκεί μας κρατούν όλους στα κουτάκια μας. Η βιομηχανία μάς θέλει εξειδικευμένους και μόνους. Ανυπομονώ πάντα να επιστρέψω στη σπηλιά μου. Εγώ θέλω να είμαι συνέχεια στο σετ - να είμαι με τους φίλους μου όταν στήνουμε τη σκηνή. Εκείνοι σε θέλουν στο καμαρίνι σου. Θα σε φωνάξουν. Εμένα μου αρέσει η δημιουργική επικοινωνία. Οπότε η συμβουλή μου και πάλι: κρατήστε το φως ψηλά, ενισχύστε την κοινότητα σας.
Πώς θα χαρακτήριζε τις ταινίες που επιλέγει; Υπάρχει «Τίλντα Σουίντον» ταινία; Ω, δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό. Μια ταινία του Μπέλα Ταρ, του Γκουαντανίνο, της Πότερ, του Πέδρο, του Γουές - δεν ξέρω! Είναι μυστήριο για μένα. Τα τελευταία χρόνια είχα τη δυνατότητα να δουλέψω με τεράστιους δημιουργούς, καλλιτέχνες που θαύμαζα, μελετούσα, ανέλυα στο μυαλό μου από τότε που ήμουν νέα. Όταν ο Πέδρο μου δίνει οδηγίες, πρέπει να τσιμπήσω το χέρι μου, να δω αν ονειρεύομαι. Όταν ο Μπέλα Ταρ μού ζητάει να κοιτάξω το μόνιτορ και μου λέει να μπω στο κάδρο, τρελαίνομαι. Γιατί έχω μελετήσει τα κάδρα του, τα ξέρω τα κάδρα του και τώρα είμαι κι εγώ κομμάτι ενός κάδρου του; Τρελαίνομαι. Αυτό που ξέρω είναι ότι πρώτα επιλέγω τον σκηνοθέτη μου - κι όχι μόνο ως σκηνοθέτη, αλλά κι ως άνθρωπο. Ως δημιουργό που με θέλει κομμάτι της δημιουργίας. Και τα έχω καταφέρει - ήμουν ευλογημένη.
Τι πιστεύει ότι έχει κερδίσει από τα 40 χρόνια καριέρας της Αυτό που μου έλειπε, αυτό που αναζητούσα. Αυτό που θεωρώ πολύτιμο: επαφή. Όχι μόνο με την τέχνη μου αλλά και με τη ζωή, με τον κόσμο. Με εσάς τους δημοσιογράφους. Οι κουβέντες μας, οι αναλύσεις μας, η επικοινωνία μας μού είναι πάρα πολύ σημαντική. Δεν ξέρω τι θα έκανα αν δεν γινόμουν ηθοποιός. Ίσως εκπαιδεύτρια αλόγων. Ή θα έγραφα περισσότερο. Αγαπώ το γράψιμο.
Ποια είναι τα σχέδια της για τα επόμενα χρόνια Τη Δευτέρα επιστρέφω στο σπίτι μου στην Σκωτία και ξεκινάω μία περίοδο που περίμενα 15 χρόνια τώρα. Δε θα γυρίσω κάποια ταινία για λίγο καιρό γιατί χρειάζομαι χρόνο να κάνω πράγματα που ονειρευόμουν. Δεν μπορώ να σας τα αποκαλύψω ακόμα - δεν έχουν να κάνουμε με το σινεμά, αυτό μπορώ να σας το πω. Αλλά χρειάζομαι ένα διάλειμμα - ειδικά μετά την απίστευτη πίεση που ακολούθησε μετά το lockdown. Θέλω να είμαι ήρεμη και να σκεφτώ τι θέλω να κάνω, να κάνω σχέδια για τα υπόλοιπα 40 χρόνια (γέλια)
Το 75ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 13 μέχρι και τις 23 Φεβρουαρίου. Το Flix θα βρίσκεται εκεί για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες μέσα από το ειδικό τμήμα του που ανανεώνεται συνεχώς.