Το «πεθαίνω από τα γέλια» είναι σχήμα λόγου. Ή, μήπως όχι μόνο; Τον Ιανουάριο του 2015, η τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία της σατιρικής εφημερίδας «Charlie Hebdo» και η δολοφονία 12 συντακτών της, απέδειξε ότι κάποιοι πλήρωσαν το χιούμορ τους με τη ζωή τους. Ο Στέλιος Κούλογλου, ο οποίος είχε πάρει και την τελευταία συνέντευξη του Σαρμπ (Στεφάν Σαρμπονιέ), εκδότη της εφημερίδας, επιστρέφει για να συνομιλήσει με τον μοναδικό επιζώντα του χτυπήματος, καθώς και τη Μαρίς Βολίνσκι, σύζυγο του δολοφονημένου σκιτσογράφου Ζορζ Βολίνσκι, αλλά και να μας δείξει αρχειακό υλικό από την τραγική εκείνη μέρα. Ταυτόχρονα, τα γεγονότα της τραγωδίας μοντάρονται με τρεις ακόμα ιστορίες χιουμοριστικού ακτιβισμού: τη δράση των διαβόητων αμερικανών «YesMen» (ιστορική η φάρσα τους στο BBC, όταν εμφανίστηκαν ως εκπρόσωποι της αμερικανικής χημικής εταιρείας που κατέστρεψε την πόλη Μποπάλ της Ινδίας και παραδέχτηκαν, για πρώτη φορά στα 20 χρόνια, την καθολική ευθύνη της εταιρίας), την παρέμβαση του Γερμανού Μάρτιν Σόνεμπορν (κωμικού και εκδότη της εφημερίδας «Τιτανικός»), ο οποίος φυτίλιασε μία ημερίδα ακροδεξιών ισχυριζόμενος ότι έχει τη λύση για την Ελλάδα, και τις εισβολές των «Flashmob» (ομάδες ακτιβιστών που εισβάλλουν σε επίσημες ομιλίες των εμπορικών συμφωνιών ΤΤΙΡ και CETA, τραγουδώντας με χαμόγελο τον ύμνο του λαού από το μιούζικαλ «Les Miserables»).
«Μια τραγωδία ανάμεσα σε τρεις κωμωδίες» περιγράφει και η επίσημη σύνοψη της ταινίας το αποτέλεσμα του ντοκιμαντέρ, κατανοώντας την αλλαγή ύφους ανάμεσα στις ιστορίες που μας διηγείται. Είναι ευφάνταστα αστείος ο Μάρτιν Σόνεμπορν, κι αθεόφοβα τολμηροί οι «YesMen»» που εισέβαλαν με άλλη ταυτότητα μέχρι και στο Ευρωκοινοβούλιο. Είναι εξαιρετικά ρομαντικοί (οι πιο κυνικοί θα τους δουν κι ως γραφικούς) οι «Flashmob» που διακόπτουν αμήχανους, αγέλαστους, κουστουμαρισμένους καπιταλιστές στις ομιλίες τους για την επιβολή οικονομικών συμφωνιών (αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον στις σκηνές τους: το «κουστουμαρισμένο» σύστημα δεν έχει χιούμορ. Καθόλου). Ομως ό,τι συνέβη στη «Charlie Hebdo» στέκεται από μόνο του με μία άλλη βαρύτητα, που σκοτεινιάζει κάθε διάθεση να εξισώσει κανείς τις ιστορίες που παρακολουθεί, με γνώμονα το γέλιο.
Το ότι το «χιούμορ σπάει κόκκαλα» είναι σίγουρα μία ενδιαφέρουσα ιδέα στην πολύ βίαιη πολιτικά και ιδιαίτερα κρίσιμη ιστορικά εποχή μας. Οπως και το ότι καμία κυβέρνηση στον δυτικό κόσμο δεν έχει κοιτάξει με σοβαρότητα τους πραγματικούς λόγους της ισλαμιστικής τρομοκρατίας (ο Αντι Μπιχμπαουμ των «YesMen» κάνει λόγο και για τα ίχνη της «αποικιοκρατικής» συμπεριφοράς με την οποία εξακολουθούν οι δυτικοί να κοιτάζουν τη Μέση Ανατολή). Για αυτό και παρατηρεί κανείς με προσοχή τη δημοσιογραφική έρευνα που γνωρίζει πολύ καλά ο Στέλιος Κούλογλου («Η Νονά», «Ολιγαρχία») να διεξάγει, όπως και το υλικό στο οποίο έχει πρόσβαση (π.χ. τις συνεδριάσεις του Ευρωκοινοβουλίου).
Δεν είμαστε σίγουροι όμως αν το αποτέλεσμα δένει σ' ένα συμπέρασμα με βαρύτητα, ολοκληρωμένο και συμπαγές. Το ντοκιμαντέρ μοιάζει να αφηγείται άνισα πράγματα (για αυτό κι ο ρυθμός του, ακόμα και με κινηματογραφικούς όρους, είναι προβληματικός) και να αφήνει κενά στην κατανόηση του τι ακριβώς προτείνει - αν όχι ως απάντηση, έστω ως ερώτημα που θα ξεκινούσε έναν δημιουργικό παγκόσμιο διάλογο.
Συμφωνούμε πάντως απόλυτα: το χιούμορ είναι πολύ σοβαρή υπόθεση.
