Η σκηνοθέτης Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, μετά από πολύχρονη έρευνα στην Ευρώπη και την Αμερική, ανακαλύπτουν αρχειακές εικόνες και παρουσιάζουν τη ζωή όλων των κοινοτήτων της Σμύρνης των αρχών του προηγούμενου αιώνα και την καταστροφή της το 1922, πριν 90 χρόνια ακριβώς, στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922.
Ιστορικοί από την Αμερική και την Ευρώπη, αλλά και Σμυρνιοί, πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς, μελετούν την ιστορία ή αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες. Μάλιστα, τρεις από αυτούς, ξετυλίγουν οικογενειακές μικροϊστορίες σε σχέση με τα γεγονότα, από την Ελληνική, την Αρμενική και την Τουρκική πλευρά, από τα χρόνια του κοσμοπολιτισμού ως τα χρόνια της καταστροφής.
Το ντοκιμαντέρ τεκμηριώνεται με σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που σταχυολογήθηκε από αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται άγνωστες εικόνες της Σμύρνης από ιδιωτικές συλλογές και μεγάλα ιστορικά αρχεία.
Η ταινία προβλήθηκε ήδη το χειμώνα στο Μουσείο Μπενάκη, με συνοδεία φωτογραφικής έκθεσης.
Η Ηλιού και η ομάδα της εντρυφούν στην ιστορία της «παλιάς» Σμύρνης με τρυφερότητα, ακρίβεια και σφαιρικότητα, ζωντανεύοντας στην οθόνη μια πόλη μαγική, με κυρίαρχο το εμπόριο και την εξωστρέφεια, χωνευτήρι πολλών λαών με αδιάκοπες ανταλλαγές στοιχείων της ταυτότητάς τους και με μια τραγική κατάληξη σ’ εκείνη την περίοδο της ιστορίας της. Ενα ντοκιμαντέρ συνεπές και, παρά τους πολλούς ομιλητές του, καθόλου φλύαρο.
Είναι βέβαιο ότι η ταινία θα ενθουσιάσει και θα συγκινήσει το κοινό με ενδιαφέρον για το παρελθόν, την ελληνική ταυτότητα, την πολιτισμική εξέλιξή μας και αυτή των γειτόνων μας, ειδικά εάν οικογενειακά συνδέεται με τη Σμύρνη, όπως τόσοι και τόσοι Ελληνες.
Αν στα παραπάνω χρειάζεται μια μικρή σημείωση, δεδομένου κι ότι πρώτη φορά συναντήσαμε ταινία «υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας», είναι ότι εξ ορισμού ένα τέτοιο ερευνητικό έργο χάνει το σύνδεσμό του με το παρόν, όταν χαρακτηρίζεται από μια συναισθηματική νοσταλγία. Η εικόνα της πόλης που περιγράφει η ταινία δε φτάνει μέχρι τη σημερινή Σμύρνη, μια μοντέρνα, Τουρκική πόλη, πατρίδα των δικών της κατοίκων. Τα ενενήντα χρόνια που πέρασαν από την καταστροφή της Σμύρνης ισοδυναμούν με τρεις γενιές, στις ζωές των οποίων μεσολάβησαν πολύπλοκες εξελίξεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Κι η ανάμνηση της Σμύρνης της γιαγιάς μας καμία σχέση δεν έχει και δεν μπορεί να έχει με το τώρα.
Η ταινία προβλήθηκε ήδη το χειμώνα στο Μουσείο Μπενάκη, με συνοδεία φωτογραφικής έκθεσης.
