Η Υπόθεση Ντρέιφους, η καταδίκη του λοχαγού Αλφρέντ Ντρειφούς σε ισόβια κι εξορία με την κατηγορία της κατασκοπείας, υπήρξε ένα σκάνδαλο που συγκλόνισε την Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου και μαζί, μια από τις πιο διάσημες περιπτώσεις κακοδικίας στην ιστορία. Μια υπόθεση που ξεπέρασε πολύ γρήγορα τα σύνορα της στρατιωτικής δικαιοσύνης, δίχασε βαθιά την γαλλική κοινωνία και τους διανοούμενους της χώρας, ανάγκασε τον Εμιλ Ζολά να δημοσιεύσει μια ανοιχτή επιστολή στον πρόεδρο της Γαλλίας με τον τίτλο «Κατηγορώ» (μια πράξη που του απέφερε ένα χρόνο φυλακής και χρηματικό πρόστιμο) κι έκανε τον όχι και τόσο κρυφό αντισημιτισμό της εποχής να δείξει το πολύ άσχημο πρόσωπό του.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ιστορία της Υπόθεσης Ντρέιφους μεταφέρεται στο σινεμά, όμως ο Πολάνσκι επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία όχι από την πλευρά του άδικα κατηγορούμενου λοχαγού, μα από αυτή του αντισυνταγματάρχη Ζορζ Πικάρ, του άνδρα που πιστός στο καθήκον βοήθησε στην συλληψη του Ντρέιφους, μα αργότερα όταν ανέλαβε την διεύθυνση των μυστικών υπηρεσιών της Γαλλίας, ανακαλύπτοντας την αλήθεια, έκανε τα πάντα για να τον αθωώσει.
Ο Πολάνσκι ακολουθεί την δική του διαδρομή, αυτή ενός άντρα με ξεκάθαρη ηθική πυξίδα που δεν αφήνει τίποτα να σταθεί εμπόδιο απέναντι σε αυτό που εκείνη ορίζει. Κάθε άλλο παρά συνηθισμένος στρατιωτικός, ο Πικάρ δεν θα φοβηθεί να εναντιωθεί στην συνομωσία της σιωπής που διακατέχει τους ανώτερους και τους συναδέλφους του και δεν θα διστάσει να πληρώσει το προσωπικό τίμημα.
Δίχως να τον ηρωοποιεί, δείχνοντας τις ατέλειές του, ξεκαθαρίζοντας πως ήταν ένας άνθρωπος της εποχής του «φυσικός αντισημίτης» όπως δίχως δισταγμό παραδεχόταν ότι είναι η πλειοψηφία των ανθρώπων τότε, ο Πικάρ δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένας δίκαιος και ακέραιος άνθρωπος κι αυτό είναι αρκετό μοιάζει να λέει το φιλμ.
Το οποίο ακολουθώντας κατά περίσταση την φόρμα ενός κοινωνικού δράματος, μιας αστυνομικής ιστορίας κι ενός δικαστικού φιλμ κατορθώνει να μιλά με απόλυτη ακρίβεια και καθαρότητα για το πόσο εύκολα μια κουλτούρα δίωξης και καταπίεσης μπορεί να πάρει από την μια στιγμή στην άλλη διαστάσεις επιδημίας και πως οι «καλοί άνθρωποι» μπορούν να μεταμορφωθούν από τη μια στιγμή στην άλλη σε μανιασμένο όχλο.
Κι αυτή ακριβώς η παρατήρησή του μοιάζει απόλυτα επίκαιρη στις μέρες μας όταν ο αντισημιτισμός μοιάζει και πάλι να μην φοβάται να σηκώσει κεφάλι στην ευρώπη ή όταν οι «ξένοι» αντιμετωπίζονται ως εχθρός. Και στην περίπτωση του Πολάνσκι μοιάζει να έχει μια ακόμη πολύ πιο προσωπική απόχρωση, όχι μόνο ως εβραίος ο ίδιος αλλά κι ως εκ νέου κατατρεγμένος με μένος για πράξεις του παρελθόντος του.
Και κάπως έτσι το «Κατηγορώ», στιβαρό, καλοφτιαγμένο, χορταστικό αν και μάλλον κλασικό σινεμά, στηριγμένο πάνω σε μια εξαιρετική ερμηνεία από τον Ζαν Ντιζαρντέν και μια θαυμάσια δουλειά σε κάθε τεχνική πλευρά, αποκτά ένα ακόμη επιπλέον επίπεδο που το καθιστά απόλυτα επίκαιρο κι απαραίτητο. Ως μια υπενθύμιση του καθήκοντός μας απέναντι στο δίκαιο και την ηθική, της υποχρέωσής μας απέναντι στο καλό και την αντίσταση απέναντι στα βολικά ψέματα και τις εύκολες αλήθειες.
