Ολοι όσοι συνάντησαν την Ράμα Μπέρσταϊν στο 53ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε το «Στο Κενό της» (διαβάστε εδώ τη γνώμη του Flix για την ταινία), έχουν να διηγηθούν μια ιστορία γύρω από την πρώτη γυναίκα σκηνοθέτη της κοινότητας των Ορθόδοξων Εβραίων που με την πρώτη της ταινία μεγάλου μήκους βρέθηκε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, για να διχάσει τους κριτικούς και να αποσπάσει τελικά το βραβείο γυναικείας ερμηνείας για την πρωταγωνίστριά της: μια νεαρή κοπέλα εγκλωβισμένη διπλά στον τρόπο που αντιμετωπίζει τις γυναίκες η ανδροκρατία των Ορθόδοξων Εβραίων και στην παράδοση της χασιδικής οικογένειάς της την οποία η Μπέρσταϊν χρησιμοποιεί ως παράδειγμα για μια καταγραφή και κυρίως δικαίωση μιας ολόκληρης κοινότητας.
Οι άνδρες δημοσιογράφοι έλαβαν προειδοποίηση να μην την χαιρετίσουν με χειραψία πριν της μιλήσουν στις κανονισμένες συνεντεύξεις, αφού η θρησκεία της Μπέρσταϊν απαγορεύει την επαφή ανάμεσα σε γυναίκες και άγνωστους του άλλου φύλου, ενώ κάθε φορά που κάποιος προσπαθούσε να τη «στριμώξει» για να την κατηγορήσει για μια παράδοση που συνεχίζει τον κύκλο της υποτίμησης των γυναικών, η αντίδραση της ήταν απλά κάθετη: «Είναι επιλογή μας και αυτό για όσους δεν ανήκουν στην κοινότητα μοιάζει περίεργο, αλλά για εμάς είναι ένας τρόπος να είμαστε ευτυχισμένες».
Εχοντας γίνει μέλος της κοινότητας στα 25 της χρόνια και έχοντας περάσει χρόνια σπουδών και εργασίας στη Νέα Υόρκη, η Ράμα Μπερστάιν γύρισε την πρώτη της ταινία μετά από αρκετά χρόνια που ήταν υπεύθυνη για εκπαιδευτικές ταινίες μικρού κυρίως μήκους που αφορούσαν εσωτερική κατανάλωση της κοινότητας. Μιας κοινότητας στην οποία τα μέλη της δεν βλέπουν καθόλου σινεμά, ενώ οι μοναδικοί που θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν για το σινεμά ή να κάνουν σινεμά είναι μόνο οι γυναίκες.
Μιλώντας μαζί της, ίσως έμοιαζε δύσκολο να κρύψει κανείς την αμηχανία του μπροστά σε μια ταινία που στα όρια της προπαγάνδας, προσπαθεί να δικαιολογήσει πως μια ολόκληρη κοινότητα αγνοεί οποιαδήποτε εξέλιξη του κόσμου, κυρίως στο επίπεδο των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αλλά η αφοπλιστική ευγένεια της Μπέρσταϊν και η ξεκάθαρη φιλοσοφία της για τη ζωή, τον έρωτα και το σινεμά ήταν πράγματα αρκετά για να σε γοητεύσουν.
O χρόνος είναι πολύτιμος στον Ιουδαϊσμό και δεν τον ξοδεύεις στην κουλτούρα και κυρίως σε πράγματα που έχουν να κάνουν με την Τέχνη ή το σινεμά. Οι άνθρωποι της κοινότητας δεν έχουν χρόνο για τέτοια πράγματα. Σαν κουλτούρα λένε "Είμαι εδώ για ένα λόγο, έχω μια δουλειά να κάνω. Δεν έχω χρόνο να ξοδέψω χρόνο". Κανείς τους δεν θα έκανε σινεμά ή θα ένιωθε πως έπρεπε να εκφραστεί μέσω της Τέχνης. Νομίζω πως αυτό αφορά περισσότερο ανθρώπους σαν εμένα που εντάχθηκαν στην κοινότητα μεγαλύτεροι. Εγινα θρήσκα είκοσι χρόνια πριν, οπότε γνωρίζω και τους δύο κόσμους και μπορώ να μπαινοβγαίνω από τον έναν στον άλλο. Οπότε για μένα είναι πιο εύκολο να έχω φωνή, γιατί γνωρίζω τη γλώσσα σας, το σινεμά και τη γλώσσα του σινεμά. Αν και είμαι σίγουρη πως αν κάποιοι από αυτούς αποφάσιζαν να κάνουν σινεμά, θα έκαναν σπουδαίες ταινίες. Αλλά δεν είναι κάτι αυτονόητο για αυτούς. Δεν εξηγούν την ύπαρξή τους, οπότε δεν νιώθουν και την ανάγκη να εκφραστούν.»
Είχα κι εγώ τις δικές μου προκαταλήψεις για την κοινότητα και νομίζω πως αυτό είναι η μεγαλύτερη δυναμή μου: το γεγονός πως γνωρίζω και τους δύο κόσμους και όλες τις απόψεις και προκαταλήψεις. Οταν ήμουν πιο νέα δεν είχα σκεφτεί ποτέ πως η ζωή αυτή θα ήταν κάποια στιγμή επιλογή μου, δεν πίστευα πως θα ήταν αρκετά παθιασμένη και σέξι για ένα άγριο κορίτσι όσο εγώ. Αλλά όταν γνώρισα τη ζωή στην κοινότητα, εξεπλάγην με το πόσο παθιασμένη είναι. Ηταν συναρπαστικό για μένα να μάθω πως ακριβώς ορίζονται οι σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες. Τώρα όταν λέω πως είμαι ερωτευμένη με το συζυγό μου, μεγάλο μέρος μου νιώθει έτσι επειδή τον βλέπω σαν βασιλιά. Αν ήμασταν ίσοι, θα ήταν σίγουρα πιο εύκολο, αλλά τότε δεν θα ήμουν ερωτευμένη. Μπορώ να καταλάβω πως αυτή η άποψη μοιάζει σεξιστική για τον έξω κόσμο, κάτι σίγουρα παλιομοδίτικο. Αλλά για μένα είναι κάτι πολύ δυνατό και κάτι που επεξεργάστηκα πολύ κατά τη διάρκεια δημιουργίας της ταινίας.
Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσω γιατί έγινα μέλος της κοινότητας. Κανείς δεν μπορεί να το καταλάβει. Επίσης δεν έχει να κάνει με κάτι που βγάζει νόημα ή είναι προϊόν λογικής σκέψης. Είναι μια εμπειρία, ένα συναίσθημα. Είναι πολύ δυνατό. Είναι εκεί για μια στιγμή και μετά φεύγει και ο σκοπός σου είναι να το αναζητάς συνεχώς. Κάτι δεν μου έβγαζε νόημα στη σχέση των ανδρών και των γυναικών στον μοντέρνο κόσμο και η αλήθεια είναι πως προέρχομαι από τον μοντέρνο κόσμο, μεγάλωσα σε μια φιλελεύθερη οικογένεια. Οταν γνώρισα τον Ιουδαϊσμό, ένιωσα σαν να κέρδισα το λότο. Ηξερα από την αρχή πως αυτός είναι ο σωστός τρόπος για να ζήσω τη ζωή μου.
Ο χωρισμός των φύλων στον Ιουδαϊσμό είναι πολύ σοφός. Οταν γνωρίζεις έναν άντρα υπάρχει σεβασμός, έχει να κάνει με την αφοσίωση. Υπάρχει ασφάλεια και ένα μυστικό πάθος. Ανακάλυψα πως μπορώ να είμαι ερωτευμένη και να νιώθω πάθος μόνο απέναντι σε κάποιον που είναι κάπως ανώτερος από μένα. Αν είναι ίσος με σένα, ίσως είναι βολικό, αλλά δεν είναι παθιασμένο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είμαι φεμινίστρια, αλλά δεν θέλω η ισότητα να σκοτώσει το πάθος.
To δίλημμα της ηρωίδας μου δεν διαφέρει από αυτό ενός κοριτσιού στον μοντέρνο κόσμο. Μπορεί να μην έχει επιλέξει τον άνδρα που πρόκειται να παντρευτεί, αλλά νιώθει ασφάλεια με την ύπαρξή του και όταν της επιβάλλεται να παντρευτεί κάποιον άλλο, νιώθει πως καταπιέζεται η βούλησή της. Είναι αστείο που μιλάτε για ρομαντική κομεντί, αλλά ναι με κάποιο τρόπο το «Στο Κενό Της» είναι μια ρομαντική ιστορία, αφού ανεξάρτητα από τον κόσμο στον οποίο διαδραματίζεται, δεν παύει να μιλάει για ένα κορίτσι και όλα όσα συμβαίνουν στην καρδιά της.
Νομίζω πως λειτουργώ λίγο σαν ένα πρότυπο, ανάμεσα στα κορίτσια της κοινότητας. Οχι μόνο για τις γυναίκες που θέλουν να κάνουν σινεμά, αλλά και για τα κορίτσια που θέλουν βγουν από τα στενά σύνορα της κοινότητας και να κάνουν πράγματα. Νομίζω πως επηρέασα πολύ τις γυναίκες του κόσμου μου, οι οποίες είδαν πως μπορούν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους χωρίς απαραίτητα να εγκαταλείψουν την κοινότητα, αλλά μένοντας μέσα σε αυτή.
Δεν ξέρω τι σημαίνει επιτυχία και δεν είναι κάτι που με ενδιαφέρει. Για μένα η ευτυχία της ζωής βρίσκεται αλλού και είναι μια διαδικασία πολύ εσωτερική που δεν μπορεί να μετρηθεί με όρους κριτικής ή αποδοχής από το κοινό. Χάρηκα που η ταινία πήγε στη Βενετία και ταξίδεψε στον κόσμο, αλλά όχι γιατί θέλω να γίνω διάσημη, αλλά γιατί ήταν ένα έργο που φτιάχτηκε με αγάπη.
Ηταν σαν να ανοίγω ένα παράθυρο σε έναν αθέατο κόσμο. Δεν ήθελα ούτε να κρίνω, ούτε να εξηγήσω τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτόν τον κόσμο. Είτε αρέσει είτε όχι είναι ένα παράθυρο από το οποίο μπορείς να κρυφοκοιτάξεις. Οι άνθρωποι διαμορφώνουν τις απόψεις τους ανάλογα με όσα βλέπουν. Αν είχα προσπαθήσει να εξηγήσω, νομίζω πως αυτό το παράθυρο θα ήταν κλειστό και θα έμοιαζε σαν να κάνω ένα ντοκιμαντέρ. Δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου. Εγώ ήθελα να πω μια ιστορία με αυτούς τους ανθρώπους. Οταν ζουν στον κόσμο τους, δεν εξηγούν γιατί κάνουν ό,τι κάνουν.
Το «Στο Κενό Της» προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από τις 14 Νοεμβρίου από την StraDa Films.
