Τόσο η ταινία του, πρώτη μεγάλου μήκους, το «Φτερά και Πούπουλα» που τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Εβδομάδας Κριτικής στις Κάννες, αλλά και με το Βραβείο Ιρις Μειοψηφικής Συμπαραγωγής της ΕΑΚ, μια και πρόκειται και για ελληνική συμπαραγωγή, όσο κι ο λόγος του Αιγύπτιου Ομάρ Ελ Ζοχάιρι, αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο και δημιουργό σίγουρο, ίσως κι υπερβολικά σίγουρο, για τον εαυτό του.
Η αισθητική της ταινίας εμπνευσμένη, μαγική, ρημαγμένη, κωμική. Η πλοκή εξίσου σουρεαλιστική: Σε μια εξαθλιωμένη αιγυπτιακή βιομηχανική πόλη,ένας άντρας, αυταρχικός και καταπιεστικός με την πατριαρχική ανωτερότητα που του δίνει η παραδοσιακή κοινότητα, έχει τρία μικρά αγόρια και μια σύζυγο, σιωπηλή, εργατική, αόρατη. Μόνο που, στα γενέθλια του ενός από τους γιους του, με προσκεκλημένη όλη τη γειτονιά, ο τοπικός μάγος/entertainer, κατά λάθος, μεταμορφώνει τον άντρα σε κότα! Τώρα, η σιωπηλή σύζυγος πρέπει να διερευνήσει τι, πραγματικά, έχει συμβεί, αλλά και ταυτόχρονα να φροντίσει τον εαυτό της, τα παιδιά της και... την κότα.
φωτογραφία Moe Awad
Ο Ομάρ Ελ Ζοχάιρι, διακεκριμένος ήδη για τις μικρού μήκους ταινίες του (το «The Aftermath of the Inauguration of the Public Toilet at Kilometre 375» του 2014 ήταν η πρώτη αιγυπτιακή ταινία που επιλέχθηκε από τη Cinefondation του Φεστιβάλ Καννών) και βοηθός σκηνοθέτης πολλών διάσημων συμπατριωτών του, σαν τον Γιουσέφ Σαχίν, μίλησε στο Flix για το παράδοξο και τόσο υπαινικτικό σύμπαν που δημιούργησε και για το κατά πόσο η ταινία του είναι μια αλληγορία για τη σύγχρονη κοινωνία στην πατρίδα του.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα αυτής της εκπληκτικά παράλογης και ταυτόχρονα κοινωνικά ευαίσθητης ιστορίας;
Είναι ένα μείγμα από τα προσωπικά μου όνειρα και εφιάλτες. Ετσι βλέπω τη ζωή, παντού στον κόσμο.
Θα λέγατε ότι η ιστορία της οικογένειας των ηρώων σας είναι μια εικόνα υπερβολής για τη σύγχρονη ζωή της εργατικής τάξης στην Αίγυπτο κι αν ναι, πόσο υπερβολική είναι;
Για μένα αυτή η ταινία ξεπερνά ένα συγκεκριμένο τόπο ή μια χώρα. Είναι ένα φανταστικό σκηνικό με μια πολύ σκληρή υπερβολή, που δείχνει την άλλη πλευρά της ανθρωπότητας, την ύπαρξη της οποία προσπαθούμε ν' αρνούμαστε. Είναι ένα απαλό χαστούκι στο πρόσωπό μας, για να ξανασκεφτούμε ο ένας τον άλλον ως ανθρώπους, οπουδήποτε κι οποτεδήποτε. Η ταινία δεν αφορά την εργατική τάξη, δεν αφορά καμία τάξη συγκεκριμένα. Είναι η πραγματικότητα του καπιταλισμού σ' αυτόν εδώ τον κόσμο.
Γιατί επιλέξατε να δουλέψετε με μη-επαγγελματίες ηθοποιούς και πώς ήταν η εμπειρία;
Το σινεμά μου βασίζεται στις εντυπώσεις. Σ' αυτήν την ταινία προσπάθησα ν' αποφύγω την υποκριτική και πολλά από τα κινηματογραφικά εργαλεία που καθησυχάζουν τους θεατές. Θέλησα να παίξω με το στοιχείο του σοκ. Μέρος του είναι αυτή η ωμή ερμηνεία των ανθρώπων μπροστά στην κάμερα, που ωθεί τον θεατή να σκεφτεί και να νιώσει, αντί να τον παρακαλάμε με τις κλασικές ερμηνείες της υποκριτικής. Η εμπειρία ήταν εξαιρετικά εύκολη και cool, κανείς τους δεν ήταν ντίβα.
Πώς γυρίσατε τη σκηνή της «κτηνιατρικής κλινικής»; Δείχνει απίστευτη.
Ηταν ένας εφιάλτης και τη γυρίσαμε έτσι ακριβώς. Είδα έναν ταύρο να κυνηγά ένα κατσικάκι στο διάδρομο ενός νοσοκομείου κι αυτό ήταν το σημείο εκκίνησης.
Ποιες ήταν οι καλλιτεχνικές, κινηματογραφικές αναφορές σας στη δημιουργία της ταινίας;
Ο Ρομπέρ Μπρεσόν, ο Γιώργος Λάνθιμος, ο Τατί, ο Ρόι Αντερσον και ο Αιγύπτιος Καΐρι Μπεσάρα.
Το σπίτι της οικογένειας, άθλιο αλλά μ' ένα «κομψό και σικ» συντριβάνι, είναι μια ολόκληρη ταινία από μόνο του. Πώς το σχεδιάσατε, με τους συνεργάτες σας;
Η συνεργασία με τον εκπληκτικό σκηνογράφο μου, Ασέμ Αλί, μου δίνει τέτοια χαρά. Παραδινόμαστε στα ένστικτά μας. Θυμάμαι που ο παππούς μου έφτιαξε ένα κακάσχημο μαρμάρινο συντριβάνι στη μέση του τεράστιου διαμερίσματός του και δεν κατάφερε να το συνδέσει με τις σωλήνες του νερού στο μπάνιο και κατέληξε να είναι απλώς ένα παρατημένο κομμάτι μάρμαρο στη μέση του χολ. Αυτή ήταν η έμπνευσή μου.
Η ταινία τιμήθηκε με πολλά βραβεία - πώς σας βοηθά αυτό στη δουλειά σας για την επόμενη ταινία;
Για μένα δεν σημαίνουν κάτι το ιδιαίτερο, η μαμά μου κι η γυναίκα μου χάρηκαν με τα βραβεία. Οι παραγωγοί μου θα κάνουν ευκολότερα τις παρουσιάσεις των οικονομικών φακέλων για τις επόμενές τους ταινίες μαζί μου.
Ποια είναι η εικόνα σας για το σύγχρονο αιγυπτιακό σινεμά; Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζετε στην παραγωγή; Αυτή εδώ είναι μια ελληνική συμπαραγωγή, πόσο σημαντικές είναι για σας οι διεθνείς συμπαραγωγές αυτή την εποχή;
Το αιγυπτιακό σινεμά είναι σπουδαίο, αλλά μας λείπει η καλύτερη διεθνής διανομή. Είναι πολύ παλιό και πολυποίκιλο, σπουδαίο σινεμά. Εγώ είμαι δικό του προϊόν, είναι στο DNA μου. Οι δυσκολίες παραγωγής είναι οι ίδιες σε όλο τον κόσμο, το σινεμά είναι μια ακριβή τέχνη. Οπότε, πάντα χρειάζεται να επενδύσεις περισσότερα χρήματα και χρόνο στα αληθινά ταλέντα. Στην Αίγυπτο τα ταλέντα είναι σπουδαία και πολλά, αλλά το σινεμά γίνεται όλο και πιο ακριβό σ' αυτόν τον καπιταλιστικό κόσμο. Οσο για την ελληνική συμπαραγωγή, είναι κάπως προσωπικό για μένα, ως Αιγύπτιος συνδέομαι με την Ελλάδα, έχουμε ομοιότητες και μια εγγύτητα.
Για τις δικές μου ταινίες, νομίζω ότι η διεθνής συμπαραγωγή δεν ήταν σκόπιμη. Γνώρισα τους παραγωγούς μου, βρήκαμε ένα κοινό ενδιαφέρον στο σινεμά κι έτσι συνέβη. Το σημαντικό για μένα είναι να δουλεύω με έναν παραγωγό που να πιστεύει στο σινεμά μου περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο. Το καλό με το δικό μου σινεμά είναι πως πρόκειται για ένα σινεμά πολύ ανοιχτόμυαλο, που απευθύνεται στους ανθρώπους όλου του κόσμου.
