Ο Μάρκο Μπελόκιο, ο ένας από τους διασημότερους σύγχρονους Ιταλούς σκηνοθέτες, με πάνω από 30 ταινίες στο ενεργητικό του, πλέον στα 85 χρόνια του, γνωρίζει μια νέα, πολλοστή κορύφωση στην καριέρα του, μετά τη θριαμβευτική έκπληξη του «Προδότη» πριν τρία χρόνια. Οσο, τότε, καταπιάστηκε με τη Μαφία, τόσο, τώρα, με το «Αγόρι του Θεού», κατακρίνει την Καθολική Εκκλησία, βασισμένος σε μια απολύτως πραγματική ιστορία, ξεπαστρεύοντας με σίγουρες κινήσεις τους σκοτεινούς, πολύπλοκους πυλώνες της ιταλικής ιστορίας και ιδιοσυγκρασίας, επικεντρώνοντας πάντα στην ανθρώπινη δύναμη κι αδυναμία.
Ο Μπελόκιο, από κοντά, αναδύει σιγουριά, σκωπτικό χιούμορ, ιταλική κομψότητα. Και υπονομευτική διάθεση: μ' αυτήν, κυρίως, μίλησε στο Flix μετά την πρεμιέρα της ταινίας του στο τελευταίο Φεστιβάλ Καννών. Διαβάστε παρακάτω.
Το 1858, στην Μπολόνια, μια μεσοαστική, καλοβαλμένη εβραϊκή οικογένεια, ο Μόμολα Μορτάρα και η γυναίκα του, Μαριάνα, βλέπουν το ένα από τα πολλά παιδιά τους, τον 6χρονο (ακαταμάχητο με το μελαγχολικό βλέμμα τού Ενέα Σάλα) Εντγκάρντο, να απάγεται με τη βία, από τον τοπικό ιεροεξεταστή Φελέτι. Η δικαιολογία είναι ότι μια παρακόρη που είδε την οικογένεια να προσεύχεται ευλαβικά με το εβραϊκό τελετουργικό, θέλησε να «σώσει» τον Εντγκάρντο και τον βάπτισε κρυφά, με αποτέλεσμα το παιδί ν' ανήκει, τώρα, στην Καθολική εκκλησία. Το μικρό αγόρι μεταφέρεται στη Ρώμη όπου φοιτά στην καθολική κατήχηση ώσπου να γίνει σωστός, πιστός Καθολικός, ενώ οι απελπισμένοι γονείς του ανοίγουν όποια πόρτα βρουν, ζητώντας την «απελευθέρωσή» του.
Η ταινία του Μάρκο Μπελόκιο, «Το Αγόρι του Θεού» («Rapito»), βγαίνει στις αίθουσες την Πέμπτη, 28 Μαρτίου, από τη Rosebud.21.
Τι σας ενέπνευσε να κάνετε αυτήν την ταινία, ήταν, μήπως, η σημερινή κατάσταση και θέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας;
Σήμερα έχουμε έναν πολύ ανοιχτόμυαλο Πάπα, που αντιμετωπίζει τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα με τρόπο πιο «αριστερό» από τα αριστερά κόμματά μας, οπότε αποτελεί μια πολύ σημαντική αναφορά στην Ιταλία. Οι βασικές αρχές της Καθολικής θρησκείας, το αγαπάτε αλλήλους, η φιλανθρωπία, η φιλοξενία, είναι κάτι για το οποίο είναι πεπεισμένος και του δίνει τόση έμφαση, ώστε οι προοδευτικοί Ιταλοί δεν έχουν πια ως αναφορά τον Μαρξ και τον Λένιν, αλλά τον Πάπα Φραγκίσκο. Φυσικά υπάρχει και το κομμάτι της Καθολικής θεολογίας και παρά τη Συμφωνία που υπογράφηκε στην Ιταλία για το διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας, η εκκλησία εξακολουθεί να έχει τα θεμέλια και τις αρχές της που ποτέ δεν πρόκειται να εξαφανιστούν - γιατί θα εξαφανιστέι η Εκκλησία. Και παρότι σήμερα είναι αδιανόητο να σκεφτεί κανείς ότι η εκκλησία απάγει ένα παιδί, υπάρχει η Βάπτιση κι όταν βαπτιστείς, είσαι Χριστιανός για όλη σου τη ζωή.
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ έχει δηλώσει ότι τον ενδιέφερε να κάνει ταινία την ίδια ιστορία, πόσο διαφορετική πιστεύετε ότι θα την έκανε;
Θα έπρεπε να ρωτήσετε τον ίδιο! Δεν τον ξέρω προσωπικά φυσικά, τον ξέρω από τις ταινίες του και δεν ξέρω αν είναι Ορθόδοξος Εβραίος ή φιλελεύθερος Εβραίος. Ξέρω ότι στη δική μας ταινία είχαμε μια πολύ σύνθετη αντιμετώπιση του θέματος, εγώ βαπτίστηκα κι ανατράφηκα ως Καθολικός, ανεξάρτητα απ’ ό,τι επέλεξα στην πορεία. Θα ήταν ενδιαφέρον να δει κανείς πώς θα προσέγγιζε εκείνος το θέμα, νομίζω ότι το βασικό εμπόδιο θα ήταν η γλώσσα. Γιατί αυτό είναι ένα γεγονός που οφείλει να το αφηγηθεί κανείς στη μητρική γλώσσα του γεγονότος, που είναι τα ιταλικά. Με όλες τις διαφορετικές διαλέκτους, της Μπολόνιας, της Ρώμης, των λατινικών που μιλούνται στην εκκλησία. Εχω μάθει πως ο Σπίλμπεργκ είπε ότι δεν μπορούσε να βρει το κατάλληλο παιδί κι είμαι σίγουρος ότι είναι γλωσσολογικό το πρόβλημα. Γιατί είναι άλλο να βρεις ένα παιδί από την Ιταλία που μπορεί να έχει την προφορά τής Μπολόνιας κι άλλο να έχεις ένα παιδί που μιλάει αγγλικά, αυτό μάλλον θα ήταν το πρόβλημα.
Η τελευταία φορά που η Εκκλησία στην Ιταλία προσπάθησε να παρέμβη ήταν όταν πέρασε το νομοσχέδιο για το διαζύγιο και την άμβλωση. Προσπάθησε να επηρεάσει αλλά απέτυχε.»
Στη θεωρία και τη νομοθεσία, από τότε ως σήμερα, έχει αλλάξει σημαντικά ο ρόλος της θρησκείας στην ιταλική κοινωνία. Στην πράξη πόσο θεωρείτε ότι έχει αλλάξει;
Αυτό θα έπρεπε να το ρωτήσετε σ’ έναν κοινωνιολόγο. Εγώ αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι σήμερα η θρησκευτική εξουσία είναι πνευματική εξουσία μόνο. Η εκκλησία έχει χάσει τη δυνατότητα να επηρεάζει τις πολιτικές εκλογές, δεν συμβαίνει αυτό πια, η εποχή όπου απειλούσε με αφορισμό όσους ανήκαν στο κομμουνιστικό κόμμα για παράδειγμα. Σήμερα η εκκλησία δεν μπορεί να επηρεάζει τις επιλογές των Ιταλών ως προς την πολιτική. Η τελευταία φορά που προσπάθησε να παρέμβη ήταν όταν πέρασε το νομοσχέδιο για το διαζύγιο και την άμβλωση. Υπήρξε ένα δημοψήφισμα και η εκκλησία, φυσικά, προσπάθησε να επηρεάσει αλλά απέτυχε.
Μια από τις ωραιότερες σκηνές της ταινίας είναι ένα παράλληλο μοντάζ της εβραϊκής και καθολικής προσευχής - πώς το δουλέψατε και τι θελήσατε να εμπνεύσετε μ' αυτό;
Με τη μοντέζ Φραντσέσκα Καλβέλι είχαμε στο νου την αντιπαραβολή των δύο προσευχών, του Σαμπάτ και του χριστιανικού τελετουργικού. Υπήυρχε στο σενάριο κι ήταν σημαντικό για εμάς να εστιάσουμε στο πρόσωπο του παιδιού όταν για πρώτη φορά προσεύχεται Καθολικά. Οι Εβραίοι δίνουν τεράστια σημασία στο Σαμπάτ και παρά τη βία της απαγωγής, ήταν σημαντικό να δείξουμε τη λειτουργία και των δύο θρησκειών, όχι για να τις συγκρίνουμε, αλλά για να δούμε αν θα μπορούσαν να συνδεθούν, όχι για να τις κριτικάρουμε, να πούμε αν είναι καλές ή κακές, απλώς για να δείξουμε δυο διαφορετικές πρακτικές με ακριβώς τον ίδιο στόχο. Είχαμε μεγάλη βοήθεια από ραββίνους κι εξπέρ του Ιουδαϊσμού για να είμαστε πολύ ακριβείς και συγκεκριμένοι στο τελετουργικό. Οι Ορθόδοι Εβραίοι είναι εξίσου άκαμπτοι με τους Καθολικούς, στη διάρκεια του Σαμπάτ δεν κάνουν απολύτως τίποτα. Ο λόγος για τον οποίο πολλές εβραϊκές οικογένειες προσλάμβαναν Καθολική οικιακή βοήθεια, καθαρίστριες ή νταντάδες, ήταν ότι εάν τηρούσαν το Σαμπάτ, κανείς δεν δούλευε στην οικογένεια παρά μόνο οι Καθολικοί. Είναι δυο παράλληλες πορείες που, βάσει της τελετουργίας τους, προκάλεσαν τεράστια τραγωδία.
Η ταινία περιλαμβάνει μια σκηνή επικοινωνίας του παιδιού με τον Χριστό, αυτή αποσκοπούσε στο να δείξετε τη διαφορά Πίστης και Εκκλησίας;
Σ' αυτή τη σκηνή βλέπουμε ένα παιδί σε κρίση, που αρνείται κι απορρίπτει ν' αλλαξοπιστήσει, όπως του επιβλήθηκε. Αυτό συμβαίνει αφότου συναντά τη μητέρα του, όταν τη βλέπει να κλαίει – κι αυτό είναι πραγματικό συμβάν, αναφέρεται στα απομνημονεύματα του Εντγκάρντο Μορτάρα, στην καταγραφή της απαγωγής του. Οταν λέει ότι θέλει να επιστρέψει στην οικογένειά του και τους αδελφούς του και κάνει την προσευχή κάθε βράδυ, είναι μια στιγμή όπου δεν μπορεί ν’ αντέξει την απόσταση από την οικογένειά του ξαφνικά. Είναι ένα παιδί που πηγαίνει και βγάζει τα καρφιά από τον Εσταυρωμένο γιατί, παρότι είναι μόνο επτά χρόνων, ξέρει ότι οι Εβραίοι κατηγορούνται ότι σκότωσαν τον Θεό και προσπαθεί να συνδυάσει τις δυο θρησκείες, την Καθολική και την Εβραϊκή, για να «εξιλεωθεί» και να κρατήσει κοντά του και τη μητέρα του και τον δεύτερο πατέρα του, που είναι ο Πάπας. Γι’ αυτό και μετά έχει έναν υπερβάλλοντα ενθουσιασμό, προκύπτει από την συγκεχυμένη προσπάθεια ενός αθώου παιδιού να συνδυάσει τις δυο θρησκείες για να εξασφαλίσει την αγάπη.
Το TikTok είναι μια τραγωδία, το ίδιο και η Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι το τέλος της ανθρωπότητας, ζούμε στο όριο της καταστροφής και το ζήτημα είναι αν θα μπορέσουμε ν’ αποφύγουμε την εξαφάνισή της.»
Ποια είναι, για εσάς, η απόδειξη ότι η Καθολική εκκλησία άλλαξε; Οτι, για παράδειγμα, η ταινία σας πήρε το Οικουμενικό Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών, ότι μπορεί στο κοντινό μέλλον να υπάρξει ένας μαύρος Πάπας;
Αφότου γνώρισα πολλούς Καθολικούς, ιερείς και μη και τους έδειξα την ταινία, στις συζητήσεις μας μου πρότειναν να γράψω στον Πάπα. Και φυσικά το έκανα, του έγραψα μια επιστολή, ως τώρα δεν έχω λάβει απάντηση αλλά θα ήθελα πολύ να μάθω τη γνώμη του για την ταινία, του έστειλα πρόσκληση να έρθει να τη δει. Γιατί είναι τόσο ανοιχτόμυαλος, θα ήταν ενδιαφέρον να μάθω τι πιστεύει. Θεωρώ ότι τα πράγματα αλλάζουν, υπάρχουν γυναίκες ιερείς, αλλά η Καθολική εκκλησία είναι ένας πολύ αργός θεσμός, προσέχει πάρα πολύ τα βήματά της ώστε να επιβιώσει. Και για να επιβιώσει πρέπει να προσαρμόζεται στις αλλαγές των καιρών. Πριν 50 χρόνια υποστήριζαν την Εκκλησία οι αριστοκρατικές οικογένειες της Ρώμης, τώρα αυτό έχει πραγματικά ξεπεραστεί. Οι νέοι δεν πηγαίνουν πια στην εκκλησία, δεν ξέρω να σας πω γιατί, αλλά η ερώτησή μου είναι, εάν δεν πηγαίνουν στην εκκλησία, πού πηγαίνουν; Το TikTok είναι μια τραγωδία, το ίδιο και η Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι το τέλος της ανθρωπότητας, ζούμε στο όριο της καταστροφής και το ζήτημα είναι αν θα μπορέσουμε ν’ αποφύγουμε την εξαφάνισή της.
Η ταινία του Μάρκο Μπελόκιο, «Το Αγόρι του Θεού» («Rapito»), βγαίνει στις αίθουσες την Πέμπτη, 28 Μαρτίου, από τη Rosebud.21.
