Ο όρος «kompromat», σύντμηση των ρωσικών λέξεων komprometiruyushchy material (compromising material), έχει καταγωγή το σταλινικό KGB του 1930 και την αργκό που χρησιμοποιούσε εσωτερικά για να αναφέρεται στις συκοφαντικές πληροφορίες που συνέλεγε για να εκθέσει κάποιο, πολιτικά συνήθως, ανεπιθύμητο πρόσωπο. Σε ένα τέτοιο ιστό θα βρεθεί ένας Γάλλος διπλωμάτης, αποσπασμένος στο Ιρκούτσκ ως επικεφαλής της Alliance Française της Σιβηρίας, όταν κατηγορείται ξαφνικά από τη ρωσική Ασφάλεια για ένα δήθεν ενδοοικογενειακό έγκλημα.
Η νέα ταινία του Ζερόμ Σαλ «Η Μέθοδος Kompromat», εμπνευσμένη από πρόσφατα πραγματικά συμβάντα, ξετυλίγει αυτήν ακριβώς την αιχμαλωσία του «ξένου» και την πάλη του να ξεφύγει από την παγίδα που τού έστησαν, κόντρα σε δυνάμεις ρωσικές τε και γαλλικές. Πόσο φιλοδυτικό ακούγεται κάτι τέτοιο;
Το Flix συνάντησε τον δημιουργό των «Largo Winch», του «Ακρωτηρίου της Βίας» και της «Οδύσσειας» για να… ζητήσει εξηγήσεις.
Kompromat
Αν και βασισμένο σε αληθινή ιστορία, το σενάριό σας ακολουθεί πρωτίστως τη μυθοποίηση, όπως άλλωστε ανακοινώνουν και οι τίτλοι. Γιατί προτιμήσατε αυτή την απόκλιση;
Το σημαντικότερο για μένα ήταν το πολιτικό σκηνικό. Ο, τι είχε να κάνει με την προσωπική ζωή του κεντρικού χαρακτήρα ήθελα να το κρατήσω ελεύθερο, γιατί δεν έκανα ντοκιμαντέρ, οπότε με ενδιέφερε η ευελιξία. Αν επέλεγα να πω τί ακριβώς συνέβη στον ήρωα, ίσως θα ήταν επικίνδυνο για πολλούς Ρώσους που ζουν ακόμα εκεί, εκείνους που τον βοήθησαν. Άρα οτιδήποτε ιδιωτικό έγινε μυθοπλασία κι έτσι δεν υπήρχε ρίσκο για κανέναν. Εκείνο που αληθεύει είναι πως ναι, παγιδεύτηκε με αυτόν τον τρόπο, κατηγορήθηκε γι’ αυτό το έγκλημα, φυλακίστηκε, διέσχισε την Ρωσία αντί να διαφύγει στη Μογγολία, πήγε στη γαλλική πρεσβεία και μετά απέδρασε από το κτίριο… όλα αυτά ισχύουν.
Πότε ξεκίνησαν τα γυρίσματα του φιλμ;
Ανοιξη του 2020, ακριβώς στο ξέσπασμα της πανδημίας.
Αρα πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αντιλαμβάνεστε τον λόγο που κάνουμε την αναγωγή, τον προφανή, γιατί θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει για εύλογο αντιρωσικό αίσθημα. Αν και τα βέλη σας στρέφονται ενάντια και στους ίδιους τους Γάλλους…
Μετά το γύρισμα έκανα τον πιλότο για μια κατασκοπική σειρά για το Amazon Prime, το «Totems», πάλι με Ρώσους ηθοποιούς. Ήταν μια νεαρή Ρωσίδα ανάμεσά τους, κι όταν τελείωσα το μοντάζ του «Κομπρομάτ» τής έστειλα ένα λινκ της ταινίας και τής ζήτησα αν μπορεί να της ρίξει μια ματιά και να μού πει αν κάτι την κάνει να νιώθει άβολα ως εκπρόσωπο της νέας γενιάς της χώρας της. Κάτι ανακριβές, κλισεδιάρικο, οτιδήποτε. Και με παίρνει αφού τη βλέπει και μού λέει πόσο της άρεσε, πως έβαλε τα κλάματα στο τέλος... Δεν ξέρετε πόσες πολλές φορές έχω ακούσει τις κουβέντες του Ρώσου παράγοντα στη σκηνή του κυνηγιού, τη φιλοσοφία του για το ποιοι είναι οι Δυτικοί και ποιοι οι Ρώσοι. Απίστευτο το πόση περιφρόνηση τρέφουν Ρώσοι άρχοντες για μας τους Δυτικούς, το πόσο παρακμιακές θεωρούν τις κοινωνίες μας. Κι εμείς είμαστε εντελώς αφελείς απέναντι σε αυτή την άποψη. Το βλέπουμε και στην Ουκρανία. Ο Πούτιν και οι άνθρωποί του είναι ειλικρινείς, θεωρούν πως αυτό που κάνουν είναι σωστό, πως αυτοί είναι οι καλοί, κι εμείς είμαστε οι μαλάκες.
Δεν έχεις πραγματική ελευθερία στη Ρωσία, δεν είναι κανονική δημοκρατία. Κι αυτοί που εγκαταλείπουν τη χώρα αυτό ακριβώς πιστεύουν. Πως αυτοί που κυβερνούν βασίζονται στην ισχύ και στην αντίληψη πως οι Δυτικοί είναι αδύναμοι. Και κατά κάποιον τρόπο έχουν δίκιο... Λατρεύω τις αξίες που προασπιζόμαστε περί ελευθερίας και ανθρωπισμού, δικαιώματος στην σεξουαλικότητα, ισότητας, και όλα τα συναφή. Αλλά είμαστε αδύναμοι, ανέτοιμοι να παλέψουμε για τις αξίες αυτές. Έχουν δίκιο σε αυτό. Στέλνουμε κόσμο στην Ουκρανία να πολεμήσει, αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιος αν προτιθέμεθα να κάνουμε κάτι παραπέρα.»
Είχατε ξαναπάει στη Ρωσία πριν το πρότζεκτ της «Μεθόδου Kompromat»;
Πολλές φορές, γι’ αυτό και με ενδιέφερε η χώρα. Η πρώτη ήταν πριν καμιά 15αριά χρόνια για την προώθηση μιας ταινίας μου. Η Μόσχα ήταν κάπως διαφορετική τότε, λιγότερο ασφαλής. Όταν ήρθε ο Πούτιν έβαλε μια τάξη, γι’ αυτό και κέρδισε τον κόσμο. Πριν τον Πούτιν επικρατούσε πράγματι το χάος, ανομία και πολλή βία. Κι έφερε όντως μια κάποια ασφάλεια. Όταν κουβεντιάζεις με κατοίκους εκεί, επαγγελματίες κυρίως, όπως τους ταξιτζήδες, ναι, τον αποδέχονται, γιατί επανάφερε την τάξη. Και θεωρούν πως χάρη στον Πούτιν ο κόσμος σέβεται πάλι τη Ρωσία όπως πριν τον πόλεμο.
Παρότι πολλοί πλέον την εγκαταλείπουν…
Oταν έκανα την ταινία δούλεψε με φοβερούς Ρώσους ηθοποιούς που διάβασαν το σενάριο και το χάρηκαν επειδή συμφωνούν. Η ταινία δε μιλά για όλους τους Ρώσους, φυσικά. Αλλά οι περισσότεροι, αν μπορούσαν να φύγουν από τη χώρα, θα το έκαναν. Δεν έχεις πραγματική ελευθερία στη Ρωσία, δεν είναι κανονική δημοκρατία. Κι αυτοί που εγκαταλείπουν τη χώρα αυτό ακριβώς πιστεύουν. Πως αυτοί που κυβερνούν βασίζονται στην ισχύ και στην αντίληψη πως οι Δυτικοί είναι αδύναμοι. Και κατά κάποιον τρόπο έχουν δίκιο, όπως προσπάθησα να δείξω μέσω του χαρακτήρα του Γάλλου πρέσβη. Λατρεύω τις αξίες που προασπιζόμαστε περί ελευθερίας και ανθρωπισμού, δικαιώματος στην σεξουαλικότητα, ισότητας, και όλα τα συναφή. Αλλά είμαστε αδύναμοι, ανέτοιμοι να παλέψουμε για τις αξίες αυτές. Έχουν δίκιο σε αυτό. Στέλνουμε κόσμο στην Ουκρανία να πολεμήσει, αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιος αν προτιθέμεθα να κάνουμε κάτι παραπέρα.
Kompromat
Πόσο σας… μίσησε ο Ζιλ Λελούς για τις δοκιμασίες στις οποίες τον υποβάλλατε;
[…γέλιο] Ήταν δύσκολο για τον Ζιλ, γιατί εκτός από τις φυσικές δοκιμασίες, ήταν και η πρώτη του εμπειρία γυρίσματος εκτός Γαλλίας, οπότε υπήρχε μια έξτρα πρόκληση. Για να πω την αλήθεια, πάντως, ήταν γενικά δύσκολο, για όλους μας. Όταν ξεκινήσαμε ήταν πιο χαλαρά, η πανδημία Covid ήταν στις αρχές της, αλλά όταν εκτοξεύθηκαν οι αριθμοί έκλεισε η χώρα. Γυρίζαμε από το πρωί έως το βράδυ φορώντας μάσκες, δε βλέπαμε ο ένας το πρόσωπο τού άλλου, κάτι δύσκολο όταν δουλεύεις με ανθρώπους που δεν γνωρίζεις. Δεν βρισκόμασταν για φαγητό ή ποτό, δεν ήταν δυνατό, όλα ήταν κλειστά ακόμη και τα Παρασκευοσάββατα, οπότε αποσυρόμασταν απλώς στα δωμάτιά μας στο ξενοδοχείο για βράδυ και το πρωί ξανά στο γύρισμα. Ήταν μοναχικά.
Κοιτώντας την παλιότερη φιλμογραφία σας και τη σειρά «Τotems», βλέπει κανείς την κλίση σας προς το αστυνομικό φιλμ. Ποιους σκηνοθέτες θεωρείτε πρότυπο στο είδος; Και κατά πόσο πιστεύετε πως ανανεώνεται αυτό σε μια εποχή κορεσμού του όχι μόνο στη μεγάλη οθόνη, αλλά και στη μικρή και στις πλατφόρμες;
Εννοείται πως όλα έχουν ξαναγίνει, και οι ιστορίες είναι δύσκολο να αλλάξουν. Το θέμα, λοιπόν, είναι να κοιτάξεις να δεις πώς θα τις επεξεργαστείς, πώς θα χτίσεις τον τρόπο να τις αφηγηθείς. Οι δύο μεγαλύτερες επιρροές μου είναι ο Ζαν-Πιέρ Μελβίλ και ο Χίτσκοκ. Είναι μάστορες, βλέπεις και ξαναβλέπεις τις ταινίες τους προσπαθώντας να καταλάβεις πώς διάολο όλα δομήθηκαν.
Στην Ελλάδα έχετε βρεθεί ποτέ;
Πολλές φορές. Από παιδί. Συνδέομαι με τη χώρα, η γιαγιά μου ήταν Ελληνίδα.
Αρα υπάρχει καταγωγή;
Μεγάλη ιστορία. Ο πατέρας του ετεροθαλή αδελφού μου, πρώτος σύζυγος της μητέρας μου, η οποία ξέρει καλά και τη γλώσσα, είχε μάνα Ελληνίδα. Έρχομαι πολύ συχνά, έχω την τύχη να έχω σπίτι και στην Πάρο, το είχε χτίσει ο εκλιπών πατέρας μου πριν από μια 20ετία περίπου
