Τρεις ήρωες - τους υποδύονται ο Γιάννης Στάνκογλου, ο Μάκης Παπαδημητρίου και ο Βασίλης Κουκαλάνι - αφήνουν τις μοίρες τους να συναντηθούν με φόντο την Πλατεία Αμερικής στη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Γιάννη Σακαρίδη που έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβαλ της Μπουσάν, ταξίδεψε στα φεστιβάλ του κόσμου, βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από τη Διεθνή Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου, διεκδικεί έξι βραβεία Ιρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και ετοιμάζεται να συναντήσει το ελληνικό κοινό στις αίθουσες στις 23 Μαρτίου.
Ο δημιουργός του «Amerika Square» μιλάει στο Flix για τα τατουάζ που μένουν, τους ανθρώπους που αναζητούν ένα τρόπο για να φύγουν, τις πλατείες που αλλάζουν και μια πόλη που αρνείται να μείνει ίδια.
Ποια ήταν η κεντρική ιδέα που γέννησε το «Amerika Square»;
Εμπνέομαι από προσωπικά βιώματα, από καυτά ζητήματα της επικαιρότητας και βασίζομαι σε μια πολυβραβευμένη νουβέλα του Γιάννη Τσίρμπα «Η Βικτώρια δεν υπάρχει». Ενας μπανάλ ρατσιστής, Ενας τατού άρτιστ. Ενας φυγάς από τo Αλέπο. Καθαρές γραμμές από το πιστόλι του τατού, χιούμορ, σαρκασμός, έρωτας, το μεταναστευτικό ζήτημα, το trafficking, η οικονομική κρίση, η ξενοφοβία στη πιο πολιπολιτισμική γειτονιά της Αθήνας.
Ποια ήταν η έμπνευση για τον τόνο της ταινίας;
Μ' αρέσουν οι ταινίες του Γούντι Αλεν και του Κεν Λόουτς. Ψάχνω μια φόρμα η οποία αγγίζει τον νέο Νεορεαλισμό, να έχει χιούμορ, λυρισμό, γρήγορο αφηγηματικό ρυθμό και πυκνότητα στη θεματολογία, χωρίς οι χαρακτήρες να χάνουν την επαφή με τη πραγματικότητα.
Γιάννης Στάνκογλου
Πόσο επηρέαζε η πραγματικότητα γύρω σου το σενάριο της ταινίας κατά τη δημιουργία της;
Εχω εμμονή σε θέματα κοινωνικής ευαισθησίας, που επηρεάζουν τις ζωές απλών πολιτών, και στην πάλη του «καλού» και του «κακού», έτσι όπως την βιώνουμε έξω από την πόρτα μας στην καθημερινότητά μας. Κάναμε μεγάλη έρευνα στη φιλοσοφία του τατού, στις τεχνικές, μιλήσα με τατού άρτιστς. Επίσης μίλησα με πολλούς πρόσφυγες, κοινωνικούς λειτουργούς και ανθρώπους από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Πόση αλήθεια και πόση μυθοπλασία υπάρχει μέσα στην ιστορία του «Amerika Square»;
Κατάγομαι και γω από προσφυγική οικογένεια, οι παππούδες μου ήρθαν από την Ανατολική Θράκη, επίσης στα 18 χρόνια που έζησα στο Λονδίνο με κάνανε να έρθω πολύ κοντά σε ανθρώπους που είναι μετανάστες ή πρόσφυγες. Το τατού είναι το μόνο προσωπικό στοιχείο που μπορεί κρατήσει ασφαλές κάποιος που φεύγει από τη πατρίδα του στην Αφρική ή την Ασία και ταξιδεύει κάτω από αντίξοες συνθήκες προς την Ευρώπη ή την Αυστραλία. To «Refuse to sink» είναι το πιό δημοφιλές και χαρακτηριστικό τατού ανάμεσα στους πρόσφυγες. Είναι το τατού του πρωταγωνιστή Μπίλλη (Γιάννη Στάνκογλου) και της φίλης του Τερέζας (Ξένια Ντάνια). Επίσης το τατού είναι το ίδιο σε όλα τα χρώματα δέρματος σε όλες τις φυλές. Και όπως λέει ο Μπίλλη: «Ακόμα και το μελάνι, το ταπεινό μελάνι, διαρκεί περισσότερο από μας. Από τους έρωτές μας, τον ιδρώτα μας, το σώμα μας το ίδιο. Ενάμισυ χρόνο. Παίρνει ενάμισυ χρόνο να φύγει ένα τατού. Αφού πεθάνεις...»
Βασίλης Κουκαλάνι
Τι απαντάς σε όσους θεωρούν ξεπερασμένο (ήδη) να ασχολείται το σινεμά με το μεταναστευτικό, τους πρόσφυγες, το νέο πληθυσμιακό χάρτη της χώρας;
Το σινεμά πάντοτε είχε και πάντοτε θα έχει το δικαίωμα - και για μένα την υποχρέωση - να εμπνέεται και να τοποθετείται απέναντι σε μια πραγματικότητα που επηρεάζει και διαμορφώνει το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι. Αισθάνομαι διπλά υπερήφανος που το «Amerika Square» είναι (ίσως) η μόνη από τις περίπου είκοσι ελληνικές ταινίες της χρονιάς που μιλάει για ένα διαχρονικό θέμα, με το οποίο ασχολείται σήμερα κατεπειγόντως η παγκόσμια κοινότητα εντός και εκτός οθόνης. Και τριπλά περήφανος που το Hollywood Reporter έγραψε: «Το "Amerika Square" είναι μια από τις καλύτερες ευρωπαϊκές ταινίες για τις οδυνηρές επιπτώσεις του προσφυγικού». Θα απευθύνατε ποτέ το ίδιο ερώτημα στον Τζιφράνκο Ρόζι που έκανε το «Φωτιά στη θάλλασα / Fuocoammare» (Χρυσή Αρκτος πέρυσι στο Βερολίνο) ή στον Ζακ Οντιάρ που έκανε το «Dheepan» (Χρυσός Φοίνικας πρόπερσι στις Κάννες); Ή μήπως να αφήνουμε πλέον μόνο τον Ντόναλντ Τραμπ να ορίζει την ατζέντα για το θέμα; Αυτοί που θεωρούν «ξεπερασμένο» το θέμα της μετανάστευσης Ελλήνων προς το εξωτερικό αλλά και προσφύγων στην Ελλάδα, εκφράζουν τη ρατσιστική τους τάση από θέση ισχύος. Δεν υπάρχουν για μένα μπανάλ θεματολογίες. Είναι μπανάλ θεματικά στο σινεμά ο έρωτας; Η ηλικιακή κρίση; Η οικογένεια;
Ποια είναι η σχέση σου με την Πλατεία Αμερικής;
Η Πλατεία Αμερικής, η «Via Veneto» στα 50s και 60s, το αγαπημένο μέρος των καλλιτεχνών, κινηματογραφιστών, «εκεί που ζούσε η Μαρία Κάλλας», με δεκάδες σινεμά και θέατρα, τώρα είναι μια από τις πιο πολυπολιτισμικές γειτονιές της Αθήνας και ένα πολύ γνώριμο περιβάλλον για μένα ερχόμενος από το Λονδίνο. Εχουν περάσει πολλά πράγματα από κει τα τελευταία 10 χρόνια που είμαι στην Ελλάδα και αναπτύσσω αυτη την ιδέα. Αφρικάνοι, οι επιδρομές κατά των προσφύγων και τώρα η Πλατεία είναι η σύγχρονη «Καζαμπλάνκα», ο πρώτος σταθμός χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών τη τελευταία δεκαετία, όπου χιλιάδες πρόσφυγες περιμένουν το εισιτήριο ή τον σμάγκλερ ή ένα τρόπο να φύγουν στη Δυτική Ευρώπη.
Γιάννης Στάνκογλου, Ξένια Ντάνια
Αυτοί που θεωρούν «ξεπερασμένο» το θέμα της μετανάστευσης Ελλήνων προς το εξωτερικό αλλά και προσφύγων στην Ελλάδα, εκφράζουν τη ρατσιστική τους τάση από θέση ισχύος. Δεν υπάρχουν για μένα μπανάλ θεματολογίες. Είναι μπανάλ θεματικά στο σινεμά ο έρωτας; Η ηλικιακή κρίση; Η οικογένεια;
Θέμις Μπαζάκα, Μάκης Παπαδημήτριου, Ερρίκος Λίτσης
Συνεχίζεις σε ένα μοναχικό δρόμο, κάνοντας ταινίες αθόρυβα, σχεδόν χειροποιήτα. Είναι ο μοναδικός τρόπος να κάνεις αυτό που θέλεις και κυρίως όταν το θέλεις στην Ελλάδα;
Δεν συμφωνώ με τον μοναχικό δρόμο, το «αθόρυβα» και χειροποιήτα. Πώς μπορεί κάποιος να είναι μοναχικός σε μια ταινία με 4 παραγωγούς και συμπαραγωγούς την ΕΡΤ, 3 σεναριογράφους, 3 πρωταγωνιστές και την υποστήριξη του ΕΚΚ; Συνεχίζω να κάνω ταινίες στην Ελλάδα. Τελεία. Κάθε φορά με όλο και περισσότερους εξαιρετικά ταλαντούχους ανθρώπους δίπλα μου που με πιστεύουν από την πρώτη στιγμή. Ξέρω πως σε κάθε ταινία μου, εντός και εκτός Ελλάδας, θα έχω ολοένα και περισσότερους γύρω μου. Αλλά ναι, πηγαίνω σε λίγα πάρτυ. Και δεν κάνω πολύ lobbying. Πάντως, τον περασμένο Οκτώβριο στην παγκόσμια πρεμιέρα του «Amerika Square» στο Busan, όπου είχα δίπλα μου τον Γιάννη Στάνκογλου, κάναμε αρκετό «θόρυβο». Aνάμεσα στους θαυμαστές της ταινίας είχαμε αρκετούς από την αφρόκρεμα του σύγχρονου κορεατικού σινεμά, όπως η Σο-ρι Μουν, πρωταγωνίστρια του Παρκ Τσαν-γουκ στην «Υπηρέτρια».
Ο Γιάννης Σακαρίδης με τον Γιάννη Στάνκογλου στα γυρίσματα
Με τι κριτήριο διάλεξες τους τρεις πρωταγωνιστές της ταινίας;
Κάνω κάστινγκ πριν ολοκληρωθεί το σενάριο οπότε με τους ηθοποιούς συζητάμε το θέμα, τον χαρακτήρα και ο ηθοποιός βάζει τη ζωή του μέσα στο σενάριο: αυτά που ζει, που ονειρεύεται, που φαντάζεται αλλά και αυτά που θα ήθελε να κάνει. Μια avant - garde αυτοβιογραφία. Το σενάριο είναι μια οργανική διαδικασία που αναπτύσσεται μέχρι το γύρισμα. Κάνουμε λίγες πρόβες και όταν φτάσουμε στη διαδικασία του γυρίσματος υπάρχει ελευθερία στον διάλογο, στον αυτοσχεδιασμό και στη κίνηση. Αυτό γίνεται με μια διάθεση απόλυτης εμπιστοσύνης προς τους ηθοποιούς, που την έχω, το νιώθουν αυτό και κάπως βγαίνει η αίσθηση αυτή αφού τους εμπιστεύομαι απόλυτα.
Σινεμά στην Ελλάδα – μετά από δύο ταινίες μεγάλου μήκους, πώς θα περιέγραφες την εμπειρία;
Κόντρα στη πολιτική και την οικονομική κατάσταση της χώρας, πιστεύω ότι η Αθήνα είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης και πεδίο έμπνευσης για τις τέχνες. Σήμερα, υπάρχει μια ταλαντούχα και λαμπρή γενιά δημιουργών που κάνει σινεμά, οι εξαιρετικοί ηθοποιοί που κάνουν θέατρο γίνονται κάθε χρόνο καλύτεροι και είναι θέμα έμπνευσης και σεναρίου για να ξεκινήσει κάτι καλό.
