Ο Χάφστεϊν Γκούναρ Σίγουρδσον γνώρισε την καλλιτεχνική καταξίωση με την πρώτη κιόλας ταινία του, το μινιμαλιστικό «Either Way», το οποίο όχι μόνο διένυσε μια εντυπωσιακή φεστιβαλική πορεία, αλλά κέντρισε και το ενδιαφέρον του Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν, ο οποίος γύρισε το αμερικανικό remake της ταινίας ως «Γελαστός Πρίγκιπας» με τον Πολ Ραντ.
Το «Κάτω από το Δέντρο», η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, συμμετείχε στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας και ήταν η περσινή επίσημη πρόταση της Ισλανδίας για το ξενόγλωσσο Οσκαρ. Με αφορμή την προβολή της ταινίας στο πλαίσιο της πρώτης Ευρωπαϊκής Νύχτας Κινηματογράφου στον κινηματογράφο Μικρόκοσμος ο σκηνοθέτης επισκέφτηκε τη χώρα μας και μίλησε στο Flix για τη νέα του δημιουργία, την άνθηση που γνωρίζει το ισλανδικό σινεμά τα τελευταία χρόνια, την εμπειρία του να γίνεται το σκηνοθετικό σου ντεμπούτο remake στην Αμερική και το πώς κατάφερε μια μικρή χώρα σαν την Ισλανδία να ξεπεράσει την οικονομική κρίση και να δικεδικήσει με αξιώσεις μια θέση στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη.
Το «Κάτω Από Το Δέντρο» είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία σας και αφηγείται μια αρκετά πιο σκοτεινή ιστορία σε σχέση με τις προηγούμενες δουλειές σας. Πώς εμπνευστήκατε την ταινία;
Η ταινία μου βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή μάλλον σε διάφορες ιστορίες που έχουν όντως συμβεί στην Ισλανδία και αφορούν σε διενέξεις μεταξύ γειτόνων που έχουν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις κι έχουν οδηγήσει σε σοβαρά ή λιγότερο σοβαρά ποινικά αδικήματα και σε δικαστικές διαμάχες. Αυτό που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι τα δέντρα είναι σπάνια στη χώρα, επομένως ένα δέντρο σε μια αυλή ή έναν κοινόχρηστο χώρο δημιουργεί συναισθηματικό δέσιμο. Από την άλλη επειδή ο ήλιος είναι σπάνιο φαινόμενο στην Ισλανδία τα δέντρα δημιουργούν προβλήματα όταν ο ίσκιος τους εμποδίζει το φως να πέσει στα λουλούδια ή σε έναν κήπο. Επομένως, είναι αρκετά σύνηθες να μαλώνουν οι κάτοικοι γειτονικών σπιτιών για την ύπαρξη ή τις διαστάσεις ενός δέντρου. Με αυτή την αφορμή σκέφτηκα να γυρίσω μια μαύρη κωμωδία σχετικά με το μέχρι πού μπορεί να φτάσει η διαμάχη δύο οικογενειών με αφορμή ένα απλό δέντρο κι άφησα μετά τη φαντασία και τη μυθοπλασία να οδηγήσουν την ιστορία.
Σε αντίθεση με άλλες ισλανδικές ταινίες, το «Κάτω από το Δέντρο» δεν έχει πλάνα από το ισλανδικό τοπίο, αλλά επικεντρώνεται στην πόλη του Ρέικιαβικ και δη στα προάστια του.
Ναι, αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή. Oχι τόσο επειδή ήθελα να διαφοροποιηθώ από τις υπόλοιπες πρόσφατες και μη παραγωγές, αλλά κυρίως επειδή ήθελα να αναδείξω την αίσθηση και τον τρόπο ζωής στα προάστια της πρωτεύουσας της χώρας. Επίσης, η ταινία έχει ένα οικουμενικό θέμα, τις σχέσεις μας με τους γείτονές μας. Hθελα επομένως να δημιουργήσω την αίσθηση ότι αυτή η ταινία θα μπορούσε να γυριστεί οπουδήποτε ή να αφορά τους κατοίκους οποιασδήποτε χώρας. Είναι πολύ εύκολο να χρησιμοποιήσεις τα τοπία της Ισλανδίας για να φτιάξεις πανέμορφα κάδρα, αλλά αυτό δεν ήταν το ζητούμενό μου εδώ. Με ενδιέφερε η αστική πλευρά του Ρέικιαβικ.
Το ισλανδικό σινεμά γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μια ιδιαίτερη άνθηση. Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
Καταρχάς πρέπει να πω ότι το σινεμά της χώρας μου είναι πολύ νεαρό σε ηλικία, συγκριτικά με άλλες χώρες. Ακόμα το μαθαίνουμε και συνεχώς βελτιωνόμαστε. Η πρώτη αμιγώς ισλανδική ταινία γυρίστηκε μόλις το 1977, ενώ το ισλανδικό κέντρο κινηματογράφου ιδρύθηκε την αμέσως επόμενη χρονιά. Τη χρονιά που γεννήθηκα εγώ (γέλια). Ανήκω στην πρώτη γενιά ισλανδών κινηματογραφιστών, η οποία μεγάλωσε βλεποντας τις ταινίες των πρωτοπόρων συμπατριωτών μου. Επίσης πολλοί σπουδάσαμε στις καλύτερες σχολές του εξωτερικού και επιστρέψαμε γεμάτοι όρεξη και ιδέες πώς θα αξιοποιήσουμε όσα μάθαμε. Είναι, νομίζω, μια φυσική εξέλιξη. Υπάρχει επίσης ένα αίσθημα αλληλεγγύης και ομαδικότητας μεταξύ μας, γιατί γνωρίζουμε πως μια πολύ καλή ταινία ενός από εμάς ωφελεί και τους υπόλοιπους. Τέλος, φυσικά υπάρχει και το μοναδικό τοπίο που είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα, αλλά αυτό δεν αξιοποιείται μόνο από εμάς τα τελευταία χρόνια, αλλά και από σκηνοθέτες του εξωτερικού.
Η Ισλανδία ήταν μία από τις πρώτες χώρες που γνώρισαν οξεία οικονομική κρίση, παρ’ όλα αυτά κατάφερε να την ξεπεράσει. Πώς επηρέασε το γεγονός τη χώρα και τι αντίκτυπο είχε στον εγχώριο κινηματογράφο;
Πέρα από μια σοβαρή προσπάθεια ανοικοδόμησης που έγινε σε όλα τα επίπεδα, νομίζω πως ήμασταν τυχεροί μέσα στην ατυχία μας γιατί την ίδια περίοδο συνέβη και η έκρηξη του Εϊγιαφιάτλαγιοκουτλ και ξαφνικά η Ισλαδία βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος ολόκληρου του πλανήτη. Αυτό σε συνδυασμό με την πτώση της αξίας του νομίσματος έκανε ξαφνικά την Ισλανδία δημοφιλή τουριστικό προορισμό και οι επισκέπτες από το εξωτερικό αυξήθηκαν κατακόρυφα. Hταν πολύ πιο φτηνό να έρθει κανείς στην Ισλανδία. Από 200.000 τουρίστες το χρόνο που επισκέπτονταν τη χώρα κάθε χρόνο ξαφνικά ήρθαν 2.500.000. Οι τουρίστες έσωσαν την οικονομία. Στον κινηματογραφικό τομέα από την άλλη, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Οι περισσότερες παραγωγές χρηματοδοτούνται από το κράτος και φυσικά εκείνη την περίοδο ήταν πολύ δύσκολο να γυριστούν ακριβές παραγωγές, αυτό όμως μας έκανε πιο δημιουργικούς κι εφευρετικούς. Εγώ επέστρεψα το 2008 από τη Νέα Υόρκη, όπου σπούδαζα, και το αρχικό πρότζεκτ που είχα υποβάλει για χρηματοδότηση απορρίφθηκε λόγω κόστους. Αυτή η απόρριψη όμως μου έδωσε την έμπνευση για μια ταινία με πρωταγωνιστές μόνο δύο άντρες και το φυσικό τοπία κι έτσι γεννήθηκε το «Either Way», η πρώτη μέγαλου μήκους ταινία μου. Η οικονομική κρίση μπορεί τελικά να γίνει φίλη μας.
Δεν με ενδιαφέρουν απαραίτητα οι υπερπαραγωγές, όπως ο Μπαλτάζαρ Κορμακούρ έκανε το «Εβερεστ», θέλω ωστόσο να αισθάνομαι άνετα μέσα στο υλικό που αναλαμβάνω. Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και οι χαρακτήρες τους, καθώς και το πώς αυτοί ξεδιπλώνονται και αποκαλύπτονται μέσα από καθημερινές ιστορίες που παίρνουν μία απροσδόκητη τροπή.
Το «Either Way» γνώρισε μεγάλη φεστιβαλική επιτυχία κι έφτασε μέχρι την Αμερική, όπου ο Ντέιβιν Γκόρντον Γκριν γύρισε το αγγλόφωνο remake («Γελαστός Πρίγκηπας») με τον Πολ Ραντ. Πώς αισθανθήκατε με όλη αυτή την εμπειρία;
Φυσικά χάρηκα με όλο αυτό που έγινε. Η ταινία έγινε με πολύ παθος, αγάπη και αυταπάρνηση μιας μικρής ομάδας ανθρώπων, γιατί δεν είχαμε λεφτά να τη γυρίσουμε και γιατί φυσικά ήταν η πρώτη μου ταινία. Λίγο καιρό μετά την πρεμιέρα της στα διεθνή φεστιβάλ επικοινώνησε μαζί μας ο Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν κι εκδήλωσε ενδιαφέρον για το remake και στην αρχή νομίζαμε ότι κάποιος μας κάνει πλάκα. Αν και το θέμα της ταινίας είναι οικουμενικό και θα μπορούσε να έχει γυριστεί παντού, ήμουν περίεργος τι θα έκανε ο Γκριν, ένας σκηνοθέτης που σέβομαι κι εκτιμώ ιδιαιτέρως, με το ίδιο θέμα σε αμερικανικό έδαφος και σε μια διαφορετική κουλτούρα,
Πώς σας φάνηκε τελικά;
Μου άρεσε πάρα πολύ. Σίγουρα δεν είναι η ταινία που θα έκανα εγώ, αλλά από την άλλη εγώ είχα ήδη κάνει τη δική μου εκδοχή. Σεβάστηκε την ιστορία και τον πυρήνα της. Το αμερικανικό χιούμορ είναι σαφώς πιο άμεσο και προφανές σε σχέση με το ισλανδικό, το οποίο είναι πιο συγκρατημένο και αφαιρετικό. Είχα διαβάσει το σενάριο και με είχε καλέσει ο Ντέιβιντ στα γυρίσματα, αλλά δεν μπορούσα να πάω κι έτσι η πρώτη φορά που είδα την ταινία ήταν στην πρεμιέρα στο φεστιβάλ του Σάντανς. Ηταν πολύ παράξενη η αίσθηση γιατί συνεχώς τη σύγκρινα με τη δική μου. Ηταν κάπως σαν να βλέπεις την πρώην σου με έναν νέο γκόμενο. Στο Βερολίνο που την ξαναείδα πιο ψύχραιμος μπόρεσα να την εκτιμήσω πιο ουσιαστικά γιατί σταμάτησα να κάνω συγκρίσεις.
Θα σας ενδιέφερε μια καριέρα στην Αμερική; Ο Μπαλτάζαρ Κορμάκουρ («Εβερεστ», «The Deep», «Μετά την Καταιγίδα»), ένας από τους πιο γνωστούς Ισλανδούς σκηνοθέτες, το τόλμησε.
Είναι αστείο που το ρωτάτε αυτό, γιατί ακριβώς αυτή την περίοδο είμαστε σε διαπραγματεύσεις για το αμερικανικό remake του «Κάτω από το Δέντρο» και μου έγινε η πρόταση να το σκηνοθετήσω ξανά εγώ. Το σκέφτηκα, αλλά δεν ήθελα να ασχοληθώ ξανά με κάτι που έχω ήδη σκηνοθετήσει. Η αλήθεια είναι πως έχω γράψει κι επεξεργάζομαι ένα αγγλόφωνο σενάριο, το οποίο θέλω να γίνει η επόμενη ταινία μου, δεν είμαι όμως ακόμα σίγουρος. Αυτό που έχει σημασία και προτεραιότητα για μένα είναι να έχω τον έλεγχο της ιστορίας μου. Δεν με ενδιαφέρουν απαραίτητα οι υπερπαραγωγές, όπως ο Μπαλτάζαρ έκανε το «Εβερεστ», θέλω ωστόσο να αισθάνομαι άνετα μέσα στο υλικό που αναλαμβάνω. Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και οι χαρακτήρες τους, καθώς και το πώς αυτοί ξεδιπλώνονται και αποκαλύπτονται μέσα από καθημερινές ιστορίες που παίρνουν μία απροσδόκητη τροπή.
Επομένως ποιά είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Πέρα από το αγγλόφωνο σενάριο που ανέφερα προηγουμένως και το οποίο ευελπιστώ να γίνει μια ταινία που θα συνδυάζει τη ρομαντική κομεντί με το ψυχολογικό θρίλερ και θα έχει θέμα τη φοβία για τα αεροπλάνα, ετοιμάζω μια τηλεοπτική σειρά για την ισλανδική τηλεόραση. Είναι μια ευτυχής συγκυρία που η σκανδιναβικές σειρές γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία παγκοσμίως γιατί μας δίνεται η ευκαιρία να ανακαλύψουμε ένα νέο αφηγηματικό μέσο και τις δυνατότητές του. Για μένα η τηλεόραση είναι σαν τη λογοτεχνία και το μυθιστόρημα. Σου δίνεται περισσότερος χώρος να ξεδιπλώσεις τους χαρακτήρες. Ο κινηματογράφος είναι σαν τη νουβέλα. Εκεί πειραματίζεσαι με την αφηγηματική οικονομία.
