Στα 48 του, ο Φρανσουά Οζόν έχει πάψει προ πολλού να είναι το enfant terrible του γαλλικού σινεμά, αντιθέτως χαίρει πλέον της εκτίμησης και της (σχεδόν) καθολικής αποδοχής ως ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της γενιάς του, μετά από μια σειρά σχιζοφρενικά, αλλά σε κάθε περίπτωση άκρως ενδιαφέροντα και δημιουργικά σκαμπανεβάσματα στην καριέρα του.
Δείτε ακόμη: «Frantz» - Το ασπρόμαυρο ταιριάζει στον Φρανσουά Οζόν
Το «Frantz», η πρώτη ως επί το πλείστον ασπρόμαυρη και γερμανόφωνη ταινία του Φρανσουά Οζόν που συμμετείχε στο 73ο Φεστιβάλ της Βενετίας και χάρισε στην πρωταγωνίστριά του, Πάουλα Μπιρ, το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού, αφηγείται την ιστορία της Ανα που ζει σε μια μικρή γερμανική πολή και μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου θρηνεί καθημερινά στον τάφο του αγαπημένου της αρραβωνιαστικού Φραντς, θύμα μιας μάχης σε γαλλικό έδαφος, μέχρι τη στιγμή που ένας νεαρός, γοητευτικός Γάλλος, ο Αντριάν, αφήνει λουλούδια στον τάφο.
Το Flix συνάντησε τον Φρανσουά Οζόν καλοδιάθετο κι ομιλητικό στο ηλιόλουστο Λίντο της Βενετίας και του έθεσε τις ερωτήσεις του για την ταινία του.
O Φρανσουά Οζόν, η Πάουλα Μπιρ και ο Πιερ Νινέ στο 73ο Φεστιβάλ Βενετίας
Η έμπνευση για την ταινία του / Αρχικά δε γνώριζα τίποτα για την ταινία του Ερνστ Λιούμπιτς (το «Broken Lullaby» του 1932), πηγή έμπνευσής μου ήταν το θεατρικό του Μορίς Ροστάν (δεν αποκαλύπτουμε τον τίτλο γιατί φανερώνει το μεγάλο μυστικό της ταινίας), ενός Γάλλου πασιφιστή συγγραφέα της δεκαετίας του 1920, με θέμα έναν ομοεθνή του στρατιώτη που αφήνει κάθε εβδομάδα λουλούδια στον τάφο ενός Γερμανού στρατιώτη. Στην πορεία ανακάλυψα ότι το ίδιο θεατρικό είχε γίνει ταινία από τον τεράστιο Ερνστ Λιούμπιτς το 1930 κι αυτό μου προκάλεσε αρχικά ανησυχία γιατί δεν ήξερα πώς θα μπορούσα να συγκριθώ εγώ με έναν τόσο σημαντικό σκηνοθέτη, αλλά συνειδητοποίησα αφενός ότι η ταινία είναι του 1932 κι έχει εκ των πραγμάτων μια διαφορετική οπτική της Ευρώπης από τη σημερινή, αφετέρου ότι ο Λιούμπιτς ήταν Αυστριακός και αφηγήθηκε αυτή την όμορφη ιστορία από τη μεριά του Γάλλου στρατιώτη, ενώ εγώ είμαι Γάλλος και θέλω να πω την ίδια ιστορία από την αντίθετη πλευρά των Γερμανών.
Η διαχρονικότητα του έργου / Αρχικά οι παραγωγοί ήταν επιφυλακτικοί γιατί δεν ήθελαν άλλη μια ταινία εποχής για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ουσιαστικά η ταινία κάνει ένα έμμεσο πλην όμως καίριο κι επίκαιρο σχόλιο για την κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα, την άνοδο του εθνικισμού και το κλείσιμο των συνόρων, την αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, ακόμη και το Brexit, το οποίο δεν είχε συμβεί ακόμα, όταν γυρίσαμε την ταινία, εντάσσεται όμως στον προβληματισμό που θέτει το έργο. Οσα συμβαίνουν το 1919 στην ταινία αφήνουν σίγουρα την ηχώ τους στο σήμερα και πιστεύω ακράδαντα πως μόνο με την κατανόηση του παρελθόντος μπορείς να δεις καθαρά το παρόν ή τουλάχιστον να θέσεις τις κατάλληλες ερωτήσεις για τα προβλήματα της εποχής.
Ο συμβολισμός του «Frantz» / Η ιστορία τείνει να επαναλαμβάνεται και οφείλουμε να παίρνουμε μαθήματα από τα τραγικά συμβάντα του παρελθόντος. Αν κοιτάξουμε την ιστορία της Ευρώπης, η ήπειρός μας έχει ζήσει ογδόντα χρόνια ειρήνης μέχρι σήμερα, αλλά χρειάστηκαν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι κι έπρεπε να συμφιλιωθούν η Γαλλία με την Γερμανία κυρίως για να συμβεί αυτό. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ταινία μου μιλά γι' αυτή τη συμφιλίωση των λαών της Ευρώπης.
Διαβάστε ακόμη: Ο Φρανσουά Οζόν αφιερώνει στην Φρανσουάζ Αρντί και σε όλα όσα μας κρατάνε νέους και ωραίους!
Ο Φρανσουά Οζόν στα γυρίσματα της ταινίας
Η εναλλαγή ανάμεσα σε ασπρόμαυρο κι έγχρωμο / Η ταινία γυρίστηκε αρχικά έγχρωμη, αλλά στο post production κατάλαβα ότι στο παρελθόν και τις αναμνήσεις ταιρίαζει περισσότερο το ασπρόμαυρο. Ολα τα ντοκουμέντα και το αρχειακό υλικό από την εποχή είναι άλλωστε ασπρόμαυρα, επομένως ήταν μια επιλογή πιο πιστή στην ταινία και στο παρελθόν. Επειδή όμως δεν ήθελα να χαθεί η ομορφιά του φυσικού τοπίου κι επειδή στο location scouting είχαμε ως αναφορά τους πίνακες του Κάσπαρ Φρίντριχ, που είναι γνωστοί για την υπέροχη χρήση των χρωμάτων, σκέφτηκα πως είναι κρίμα να μη βάλουμε χρώμα στην ταινία. Και τέλος, ήθελα η εναλλαγή των έγχρωμων και των ασπρόμαυρων πλάνων να μην έχει λογική, αλλά περισσότερο συναισθηματική αλληλουχία, να είναι σαν το αίμα που κυλάει ξαφνικά κι επαναφέρει στη ζωή αυτούς τους συναισθηματικά νεκρούς ανθρώπους.
Η σημασία του Αυτόχειρα του Μανέ στην ταινία / Ο πίνακας του Αυτόχειρα του Μανέ έχει σημαντική θέση στην ταινία και ήταν δική μου επιλογή γιατί αντικατοπτρίζει με το θέμα και τα χρώματά του όλο τον σκοταδισμό της εποχής. Στο θεατρικό έργο του Ροστάν γίνεται αναφορά στον πίνακα ενός άλλου Γάλλου ζωγράφου, του Γκιστάβ Κουρμπέ, ήταν όμως πολύ ρομαντικός για το όραμά μου κι αποφάσισα μετά από έρευνα να χρησιμοποιήσω αυτό τον ασυνήθιστο για τον Μανέ πίνακα για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί συμβολίζει όπως είπα το έρεβος της εποχής, και δεύτερον, επειδή τον απεικονίζω στην αρχή της ταινίας ασπρόμαυρο και στο τέλος έγχρωμο, είναι επομένως η ταινία ένα ταξίδι προς το συναίσθημα και το χρώμα. Ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει τον πίνακα όπως θέλει. Θα μπορούσε να είναι ο Frantz ή η Ευρώπη, για μένα πάντως ο πίνακας συμβολίζει με έναν παράδοξο τρόπο την χειραφέτηση της πρωταγωνίστριας.
Τα πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης του έργου / Υπάρχουν πολλοί που δίνουν στην ταινία ένα queer περιεχόμενο και θεωρούν ομοφυλοφιλική τη σχέση του Φραντζ με τον Αντριάν κι αυτό ήταν ξεκάθαρα επιλογή μου, αφού ήθελα να αφήσω την ταινία και τη σχέση των δύο αντρών ανοιχτές σε όλες τις ερμηνείες μέχρι ο θεατής να σχηματίσει πλήρη εικόνα για τους πρωταγωνιστές και τα κίνητρά τους στο τέλος της ταινίας. Υπάρχει μια συνεχής εναλλαγή αλήθειας και ψέμματος, όχι μόνο στην αποκάλυψη του μεγάλου μυστικού στη μέση, αλλά καθόλη τη διάρκεια της ταινίας, γιατί ένα από τα πράγματα που ήθελα να δείξω με το «Frantz» είναι κι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε το ψέμα για να αποκαλύψουμε και να εκφράσουμε την επιθυμία μας.
Δείτε ακόμη: Δέκα κινηματογραφικά διαμάντια του Αντρέι Βάιντα
H Πάουλα Μπιρ και ο Πιερ Νινέ σε σκηνή από το «Frantz»
Η συνεργασία με τους ηθοποιούς / Είμαι υπερ της συνεργασίας και επιδιώκω τον διάλογο με τους ηθοποιούς μου, γι' αυτό τους αφήνω να εκφράζονται ελεύθερα στα γυρίσματα εντός βέβαια του κάδρου που έχει ήδη καθοριστεί από εμένα, αφού σε τελική ανάλυση σε μένα ανήκουν η επιλογή των πλάνων και το final cut της ταινίας. Ειδικά όμως στο Frantz που είναι κατά βάση μια γερμανόφωνη ταινία κι η πλειοψηφία των ηθοποίων είναι Γερμανοί, έπρεπε να συνεργαστώ περισσότερο με τους ηθοποιούς για τη σωστή απόδοση της γλώσσας που δεν γνωρίζω αρκετά, του κλίματος και κυρίως της ψυχοσύνθεσης του γερμανικού λαού.
Το ενδεχόμενο για δεύτερη αγγλόφωνη ταινία μετά το (αποτυχημένο) Angel / Δε νομίζω πως θα ξανακάνω αγγλόφωνη ταινία μετά το Angel, δεν αισθάνομαι άνετα με την τονικότητα της γλώσσας, αλλά ενδεχομένως αν προκύψει κάτι ενδιαφέρον στο μέλλον, ίσως ξαναπροσπαθήσω.
Το Frantz σε σχέση με το «Broken Lullaby» του Λιούμπιτς / Θα είχε πραγματικά ενδιαφέρον μια διπλή προβολή της ταινίας μου με την ταινία του Λιούμπιτς, ίσως θα έπρεπε μάλιστα να κυκλοφορήσουν μαζί σε DVD. Σε κάθε περίπτωση όμως η δική μου ταινία πρέπει να προηγηθεί (γέλια), γιατί στην πρώτη ταινία το μυσικό του πρωταγωνιστή αποκαλύπτεται από την αρχή. Ακόμα κι ο γαλλικός ή ο βρετανικός τίτλος της ταινίας του Λιούμπιτς (σ.σ κι ο ελληνικός της εποχής) είναι spoiler για την ταινία μου, θα σας παρακαλούσα, επομένως, όταν γράφετε γι' αυτή να γράφετε μόνο τον αμερικάνικο, γιατί το «Broken Lullaby» δεν αποκαλύπτει τίποτα.
