Αγαπάμε τον Φατίχ Ακίν. Επειδή τον γνωρίζουμε από τις πρώτες-πρώτες ταινίες του, επειδή ο σύνδεσμός του με την Ελλάδα τον έχει κάνει όχι να μας ψυχαγωγήσει μόνο, παίζοντας απίθανη μουσική στα έκλυτα πάρτι του, αλλά να μας αγγίξει με κάθε πνευματικό και σωματικό τρόπο με το σινεμά του, επειδή είναι παθιασμένος κι εξωστρεφής και το κάθε του φιλμ είναι διαφορετικό από το προηγούμενο.
Κι η νέα του ταινία, «Το Χρυσό Γάντι», είναι, αν μη τι άλλο, εντελώς διαφορετική απ' ό,τι έχει κάνει ως τώρα. Θέμα της η βία κι ήρωάς της, πραγματικός, ο κατ' εξακολούθηση δολοφόνος Φριτς Χόνκα - το φιλμ αποτελεί μια απόλυτα γλαφυρή καταγραφή των εγκλημάτων του, στο Αμβούργο του '70. Εκπληξη δεν είναι μόνο η αφθονία σάρκας, αίματος και σωματικών εκκρίσεων στο φιλμ, είναι κι η επιλογή του πρωταγωνιστή του: χωρίς την κινηματογραφική του μεταμόρφωση, ο Γιόνας Ντάσλερ (ήδη με συμμετοχή στο υποψήφιο για Ξενόγλωσσο Οσκαρ «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα»), είναι ένας πανέμορφος 22χρονος άνδρας, με χιούμορ και νεανική φιλοδοξία. Οι δυο τους μίλησαν στο Flix στη διάρκεια της Berlinale, όπου το «Χρυσό Γάντι» έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του κι η εμπειρία ήταν σίγουρα πιο... απολαυστική από την ταινία.
Τέρμα οι κριτικές
Φατίχ Ακίν Από το «Μαχαίρι» και μετά, δεν διαβάζω κριτικές για τις ταινίες μου – καταλαβαίνω ότι προορίζονται για τους θεατές, όχι για μένα. Θα ήθελα να μπορέσω να το δουλέψω περισσότερο αυτό. Ρωτάω πάντα για τις αντιδράσεις στις προβολές, για να είμαι λίγο προετοιμασμένος, αλλά μέχρι εκεί. Ωστόσο, όταν κάνεις μια τέτοια ταινία – κι η ταινία είναι ακριβώς όπως την ήθελα – πρέπει να γνωρίζεις ότι… δεν προορίζεται για τα Οσκαρ, δεν είναι η «Ευνοούμενη» ή το «Πράσινο Βιβλίο». Δεν κάνω στρατηγική στην καριέρα μου πια, η ζωή είναι υπερβολικά πολύτιμη για να σκέφτεσαι τι κουμπιά πρέπει να πατήσεις. Κάνω τις ταινίες που θέλω, ευτυχώς έχω την πολυτέλεια, εάν το budget που ζητάω δεν είναι πολύ μεγάλο, να πειραματίζομαι, να δοκιμάζω τα «εργαλεία» μου, να εκφράζω αυτό που θέλω. Κάποιες φορές οι άνθρωποι το αγαπούν, άλλες όχι, αλλά δεν παραπονιέμαι, έτσι είναι αυτή η δουλειά.
Ο τρόμος θέλει κινηματογραφική αίθουσα
Φ.Ακ. Βασίζεται σ’ ένα γερμανικό βιβλίο, από το Αμβούργο, που μάλιστα είναι best seller. Ανέκαθεν ήθελα να κάνω μια ταινία τρόμου, με μια έννοια και βλέπω ότι σήμερα, στην εποχή μας, ο τρόμος είναι το μόνο είδος που πραγματικά λειτουργεί στην αίθουσα, αυτόν τον καιρό του Netflix και του Amazon. Γιατί είναι μια συλλογική εμπειρία, περισσότερο από άλλα κινηματογραφικά είδη κι ενώ είμαι ΟΚ με το streaming, ίσως και σύντομα γίνω μέρος του, ακόμα θέλω να υπερασπίζομαι την κινηματογραφική αίθουσα. Πιστεύω ακόμα, ρομαντικά, ότι το σινεμά είναι ένας χώρος όπου μοιράζεσαι μια εμπειρία. Στην εποχή μας, καλώς ή κακώς, είναι το καλλιτεχνικό σινεμά και όχι το εμπορικό που εξερευνά περισσότερο τον τρόμο. Το ριμέικ της «Suspiria», το «Babadook», ή η προηγούμενη ταινία του Λάνθιμου, το «Ελάφι», είναι ταινίες τρόμου μ’ έναν τρόπο, σκοτεινές.
Αυτή είναι μια ταινία για τη γερμανική ταυτότητα
Φ.Ακ. Το «Golden Glove», επιπλέον, είναι μια ταινία για τον Β’ Παγκόσμιο, ένα θέμα που ακόμα δεν βλέπεις αρκετά συχνά στο σινεμά της χώρας. Ηταν ένα τεράστιο τραύμα και ο κόσμος μοιάζει να το ξεχνά. Η ταινία δίνει έμφαση σ’ αυτό το τραύμα. Μόνο μια ελίτ διανοουμένων, στη Γερμανία, σκέφτηκε και μίλησε κι έγραψε για τον Β’ Παγκόσμιο. Ολόκληρο το προλεταριάτο, η εργατική τάξη, οι απλοί άνθρωποι, δεν μίλησαν ποτέ γι’ αυτό, έμειναν με το τραύμα τους, γι’ αυτό πίνουν τόσο αλκοόλ. Με τις ευλογίες της κυβέρνησης, όπως έκαναν οι Αμερικανοί με τους Ινδιάνους: πνιγείτε στο ποτό. Κι η ταινία έχει να κάνει και μ’ αυτό. Νομίζω ότι σε όλες μου τις ταινίες εκφράζω αυτό το δίλημμά μου για τη γερμανική ταυτότητα, τη δική μου και όχι μόνο. Για παράδειγμα, στο «In the Fade» η ηρωίδα της Νταϊάν Κρούγκερ είναι μια λευκή Γερμανίδα, αλλά κι ο άντρας της είναι Γερμανός, τουλάχιστον έτσι τον θεωρώ εγώ, παρότι πολύς κόσμος στη Γερμανία δεν θα το έβλεπε έτσι. Και δεν εννοώ μόνο οι άνθρωποι που βγαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν και διαμαρτύρονται, αλλά και οι άνθρωποι του πνεύματος. Υπάρχει πάντα αυτό το, «ναι, αλλά δεν είναι αληθινός Γερμανός, έτσι δεν είναι;». Εγώ είμαι φτιαγμένος από την κληρονομιά μου. Δεν θέλησα ποτέ να κακομεταχειριστώ την τουρκική πλευρά της, ούτε τη γερμανική πλευρά της, μιλώ πάντα για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ανθρώπων.
Μια επίσκεψη στο μπαρ «Το Χρυσό Γάντι»
Φ.Ακ. Το σημαντικότερο ρόλο στην απόφασή μου να κάνω αυτή την ταινία, έπαιξε η πρώτη φορά που πήγα ο ίδιος στο μπαρ, το «Golden Glove». Αγόρασα τα δικαιώματα του βιβλίου, όχι συνειδητά για να κάνω την ταινία, αλλά κυρίως για να μην τα πάρει κανείς άλλος! Πήγα εκεί μια Τετάρτη βράδυ και, λόγω του βιβλίου, υπάρχουν λίγοι τουρίστες, αλλά οι θαμώνες είναι περισσότεροι. Ηταν εκεί μια ηλικιωμένη γυναίκα, θα μπορούσε να έχει βγει από τις σελίδες του βιβλίου, γύρω στα 70, αλκοολική, Γερμανίδα, καθόταν δίπλα μου. Αρχισε να χαϊδεύει τις τρίχες στα χέρια μου, έχω και μπόλικες, για να μου ζητήσει να της πάρω ένα ποτό. Της πήρα ένα και πιάσαμε την κουβέντα. Ηταν παντρεμένη 40 χρόνια, αλλά όταν τα παιδιά μεγάλωσαν κι έφυγαν από το σπίτι, ο άντρας της την παράτησε και δεν είχε πια κανέναν και τίποτα να κάνει. Οπότε ξοδεύει όλη της τη σύνταξη στο μπαρ. Κι αυτή η συνάντηση μου προκάλεσε τέτοια λύπη, άγγιξε μέσα μου κάτι και τις επόμενες μέρες ήμουν μελαγχολικός. Κι αναρωτιόμουν, τι είναι αυτός ο πόνος, γιατί με πλήγωσε η ιστορία αυτής της γυναίκας τόσο; Κι είναι ότι, ακόμα είχε μια ζωή, αυτό το μέρος της έδωσε μια ζωή. Κι εκεί αποφάσισα να κάνω την ταινία.
Η ομορφιά και η ασχήμια είναι το ίδιο πράγμα
Φ.Ακ. Σε καμία περίπτωση δεν θέλησα να χειραγωγήσω το κοινό. Υπάρχουν στοιχεία για τη ζωή του ήρωα της ταινίας, του πραγματικού Φριτς Χόνκα, όπως ότι όταν ήταν αγοράκι τον είχαν βιάσει, αυτές τις σκηνές τις γύρισα και μετά τις έκοψα, ήταν σαν να προσπαθώ να δώσω μια χαζή, κλισέ απάντηση σε κάτι που δεν εξηγείται. Το ότι κακοποιήθηκες μικρός, δεν σου δίνει το δικαίωμα να γίνεις κατ’ εξακολούθηση δολοφόνος, είναι μια εύκολη δικαιολογία και, ταυτόχρονα, είναι σαν να χαστουκίζω όλα τα υπόλοιπα θύματα. Ακουσα ότι κάποιοι ενοχλήθηκαν βλέποντας την ταινία επειδή οι γυναίκες είναι τόσο άσχημες: να σας πω ότι τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν κι έχουν το δικαίωμα να εμφανίζονται στο σινεμά. Και να εμφανίζονται γυμνοί. Εχω δουλέψει πολλές φορές με όμορφες γυναίκες, πιστέψτε με και σ’ αυτές εδώ βρήκα μια μεγάλη, ρεαλιστική ομορφιά και μ’ αυτό τον άξονα τις τράβηξα, σαν να κινηματογραφώ τη γιαγιά μου, η φυσική φθορά είναι μέρος της ζωής. Αν κάποιος έχει πρόβλημα μ’ αυτό, δεν με απασχολεί.
Γιόνας Ντάσλερ Οταν γυρίζαμε τις σκηνές βίας στην ταινία ήταν μια διαδικασία μεγάλης αυτοσυγκέντρωσης για όλους μας. Στο τελικό αποτέλεσμα, στην ταινία που βλέπει το κοινό, είναι εικόνες αποστροφής, αλλά για μας ήταν πολύ λεπτομερείς χορογραφίες, που έπρεπε να δουλέψουμε σε ζευγάρια, ήταν ένας χορός κάθε φορά. Με την κάθε ηθοποιό προσπαθήσαμε να χτίσουμε ένα σύνδεσμο, να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλο και ν’ αναλάβουμε την ευθύνη της σκηνής.
Τα αποκαλυπτήρια του Γιόνας Ντάσλερ
Φ.Ακ. Η γυναίκα μου, που έκανε το κάστινγκ της ταινίας, μου πρότεινε τον Γιόνας. Εγώ έψαχνα για τον πρωταγωνιστή μου και μου λέει μια μέρα, αυτός, σε δέκα χρόνια, θα ήταν ο Χόνκα σου. Εγώ ήξερα πως, όποιον κι αν έβρισκα, θα έπρεπε να δουλέψω πολύ με το μακιγιάζ για να γίνει αρκετά ρεαλιστικός, επιπλέον ήθελα να βρω έναν επαγγελματία ηθοποιό κι όχι ερασιτέχνη, γιατί η ταινία έχει δύσκολες σκηνές, μεγάλης βίας και οι επαγγελματίες τις χειρίζονται πιο άνετα, είναι… τεχνικά εξοπλισμένοι. Οπότε σκέφτηκα ότι η ηλικία του δεν έχει σημασία και τον κάλεσα για οντισιόν. Είναι εκπληκτικός ηθοποιός, αλλά μου έκανε εντύπωση και κάτι άλλο. Η νεότητά του διαπερνά τον ήρωά του, του δίνει ένα στοιχείο ευάλωτου κι αυτό κάνει τον ήρωα πιο σύνθετη προσωπικότητα. Και δίνει στους θεατές περισσότερα αινίγματα να λύσουν.
Γ.Ντ. Παραξενεύτηκα όταν με κάλεσε ο Φατίχ για οντισιόν γι’ αυτό το ρόλο, μου φάνηκε ότι δεν ήμουν κατάλληλος σε καμία παράμετρο. Αλλά μου είπε, θα είναι καλό, εμπιστεύσου με. Κι αυτό έκανα, τον εμπιστεύτηκα. Κι έκανα καλά, δεν είχε καμία πρόθεση να εξωραΐσει τη βία, αλλά να προκαλέσει μια κριτική εμπλοκή με τον ήρωα και τον κόσμο του.
Η μεταμόρφωση
Γ.Ντ. Δεν έχω ξανακάνει ρόλο όπου χρειάζεται τέτοια μεταμόρφωση. Ούτε έχω βυθιστεί σε μια τόσο σκοτεινή προσωπικότητα, στην άβυσσό της. Αυτό ήταν καινούριο για μένα. Δεν προσπάθησα ν’ αναλύσω τον ήρωά μου, τον Φριτς Χόνκα, δεν υπάρχει περίπτωση να κατανοήσω και να δικαιολογήσω γιατί έκανε αυτά τα εγκλήματα και δεν θέλω. Η δουλειά μου ήταν να προσεγγίσω έναν ήρωα, που προσπάθησε να διαχειριστεί το παρελθόν του, τις επιθυμίες του και τη μοναξιά του και να διεκδικήσει μια φυσιολογική ζωή και μια σχέση, έτσι τον μεταχειρίστηκα.
Στην ταινία φορούσα φακούς επαφής που έκαναν τα μάτια μου να δείχνουν σαν να έχω στραβισμό. Δηλαδή στο ένα μου μάτι φορούσα ένα φακό τόσο μεγάλο, που η κόρη μου καλυπτόταν τελείως, δεν έβλεπα καθόλου από αυτό. Σε όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων, έβλεπα δισδιάστατα, το μάτι μου είχε ξεραθεί εντελώς, μάτωσε κάποια στιγμή, ήταν μια δοκιμασία που στην ουσία με βοήθησε πολύ, όσο κι αν με βασάνισε. Το ίδιο με το σώμα μου, το σώμα μας είναι η μνήμη μας, το φόρτωσα τόσο πολύ που παραμορφώθηκε, έγινε καμπουριασμένο, έδειξε την ιστορία του.
Το όριο της βίας
Φ.Ακ. Είμαι τεράστιος θαυμαστής του Λαρς φον Τρίερ, αλλά δεν είδα την τελευταία ταινία του, «Το Σπίτι που Εχτισε ο Τζακ», επειδή κάποιος μου είπε ότι δείχνει να δολοφονείται ένα παιδί. Κι αυτό είναι το δικό μου, προσωπικό όριο. Μπορώ να φτάσω πολύ μακριά. Όταν πρωτοείδα το «Χένρι», ως έφηβος, δεν ξέχασα ποτέ τη σκηνή όπου σκοτώνει ένα παιδί μπροστά στους γονείς του – αν το ήξερα, δεν θα το έβλεπα. Παίζει ρόλο ότι έχω δικό μου παιδί και δεν αντέχω να βλέπω κάτι τέτοιο. Ακόμα κι αν πρόκειται για την ταινία του Τρίερ που εκτιμώ τόσο πάρα πολύ.
Γ.Ντ. Η βία στο σινεμά, στην τέχνη μπορεί να δείχνει πάρα πολύ όμορφη. Η ασχήμια της πραγματικής βίας έχει εξαφανιστεί από το δικό μας, δυτικό πολιτισμό, υπάρχει σε άλλα μέρη του κόσμου. Την έχουμε ξεσυνηθίσει, ευτυχώς, αλλά είναι απαραίτητο να τη βλέπουμε, να τη θυμόμαστε, να τη νιώθουμε, να ξέρουμε καλά ότι δεν είναι κάτι «εύκολο», όπως στο σινεμά, είναι κάτι ειδεχθές. Νομίζω ότι αν κάποιος δει μια ταινία και νιώσει αηδία, αυτό είναι επιτυχία. Το σινεμά υπάρχει και για να σε ενοχλεί, να αλλάξει την οπτική σου για τα πράγματα.
Η πρώτη εμπειρία με το σινεμά...
Γ.Ντ. Ξεκίνησα αυτή τη δουλειά, του ηθοποιού, με την πρόθεση να μελετήσω σκληρά. Σκεφτόμουν, θα σπουδάσω και μετά θα αξιοποιήσω λίγα χρόνια εξαντλητικής δουλειάς στο θέατρο, για να μάθω όσα μπορώ. Μετά μπορεί να βρω ένα μικρό ρολάκι στο σινεμά. Ποτέ δεν περίμενα ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν τόσο γρήγορα. Νιώθω τυχερός και νιώθω και λίγο ανήσυχος με όσα έχουν βρεθεί μπροστά μου, είναι τρελό.
Φ.Ακ. Ο λόγος που ξεκίνησα να κάνω σινεμά είναι ο τρόμος. Ο τρόμος έχει μια μοναξιά. Οι μοναχικοί άνθρωποι, οι losers που θα δω στο δρόμο, οι αθλητές που δεν τα καταφέρνουν, οι θλιμμένοι άνθρωποι, είναι πιο κοντά σε μένα. Πήγα στον ιδιοκτήτη του μπαρ και του είπα, αν κάνω εδώ μια ταινία, σαν ηδονοβλεψίας και παρουσιάσω τους θαμώνες σαν εκθέματα σε ζωολογικό κήπο, θα σου αρέσει αυτό; Και μου είπε, κοίτα, το μπαρ αυτό υπάρχει από το 1956, 356 μέρες το χρόνο, 24 ώρες, δεν έχουμε κλείσει ποτέ. Το μπαρ έχει επιβιώσει από τόσα πράγματα, θα επιβιώσει κι από την ταινία σου. Κι έπειτα, όσο περισσότερος κόσμος έρθει κι όσα περισσότερα χρήματα, τόσο το καλύτερο για μας. Υπάρχουν γύρω μας καταπληκτικές ταινίες απίστευτης ομορφιάς, όπως είναι τώρα το «Roma», ή τα φιλμ του Πάβελ Παβλικόφσκι. Αλλά καμιά φορά δεν θέλεις να είσαι με την ποδοσφαιρική ομάδα που πάντα κερδίζεις, θέλεις να είσαι με τους χαμένους. Οπου υπάρχει φως, υπάρχει και σκιά.
Οι ευεργετικές ιδιότητες των ζόμπι
Φ.Ακ. Ημουν 8 χρόνων, έχω ένα μεγαλύτερο αδελφό που ήταν 11, ήταν το 1981 περίπου, η μαμά μου ήταν για μια βδομάδα στο νοσοκομείο κι ο μπαμπάς μου δούλευε και τα Σαββατοκύριακα και μας φρόντιζε μια άλλη οικογένεια Τούρκων μεταναστών, που είχε το πρώτο βίντεο-κλαμπ του Αμβούργου, ένα από τα πρώτα στη Γερμανία. Δεν είχαν μόνο τουρκικές ταινίες, αλλά όλων των ειδών. Μας έδωσαν τον κατάλογο και μας λένε, διαλέξτε ταινίες να καθίσετε να δείτε, έτσι μας έκαναν baby-sitting. Εγώ ήθελα ταινίες της Disney, ή Λουί Ντε Φινές, αλλά ο αδελφός μου λέει, όχι, θα δούμε Ρομέρο. Κι έτσι, στα 8 μου, είδα τη «Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών», με σόκαρε τόσο πολύ, έκλεινα τα μάτια μου, αλλά στο τέλος, είδα μια λίστα ονομάτων και κατάλαβα ότι δεν ήταν αληθινό, ότι ήταν κατασκευασμένο. Την επόμενη μέρα πήγα στη βιβλιοθήκη και πήρα ένα βιβλίο για τον κινηματογράφο και τη σκηνοθεσία. Από εκεί ξεκίνησαν όλα, από τα ζόμπι του Ρομέρο.
