Kάθε φορά που βλέπω βιογραφική ταινία αγαπημένου καλλιτέχνη, νιώθω λίγο σα δάσκαλος που διαβάζει εκθέσεις. Θέλω να διορθώσω λάθη. Ελέγχω. Στο τέλος, συνήθως βάζω ένα γρήγορο «μπράβο» και πάω παρακάτω.
Aκριβώς εξήντα χρόνια από τότε που ο Μπομπ Ντίλαν κάθισε να γράψει το κοσμογονικό «Like a Rolling Stone», η νέα βιογραφική ταινία «A Complete Unknown» εστιάζει στην πρώτη του δημιουργική περίοδο. Τότε που, μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών, πέρασε από τα μικρά κλαμπ του Γκρίνουιτς Βίλατζ στη διασημότητα και από εκεί στην πιο ισχυρή χειρονομία για το ροκ: Tον περίφημο εξηλεκτρισμό του δηλαδή, που συνέβη αναπάντεχα επί σκηνής στο Newport Folk Festival του 1965. Φανταστείτε τον Μάλαμα να βγαίνει στις Αναιρέσεις με μπαλέτο – και θα καταλάβετε περίπου τι σήμαινε αυτό τότε.
Η ταινία λειτουργεί. Είναι «έξυπνη», σκηνοθετικά άρτια και με καλές ερμηνείες. Ο φουκαράς ο Τζέιμς Μάνγκολντ είχε τον ίδιο το Ντίλαν να του κάνει αλλαγές στο σενάριο, κάτι που σίγουρα θα δυσκόλεψε τον ύπνο του.
Μάλιστα ο Ντίλαν εισήγαγε στην ταινία μια τελείως ανακριβή σκηνή – ένα περιστατικό που απλώς δε συνέβη ποτέ! Όταν ο Μάνγκολντ του εξήγησε με τρόπο ότι «θα νομίζουν πως είμαι άσχετος», εκείνος τον κοίταξε στα μάτια και του είπε «τι σε νοιάζει τι θα νομίζουν οι άλλοι;».
Για να το κλείσουμε: Όσοι αποζητούν ακριβή αποτύπωση των γεγονότων, ας προτιμήσουν το No direction home του Σκορσέζε, ή ακόμα και τη Wikipedia. Παρ’ ότι βασισμένη στο ακριβές βιβλίο Dylan Goes Electric (2015) η ταινία του Μάνγκολντ αυθαιρετεί ποικιλοτρόπως, κάτι που ταιριάζει τόσο στο πνεύμα του Ντίλαν, όσο και στους άγραφους κανόνες της χουλιγουντιανής ψυχαγωγίας. Όλα καλά.
Στο μεγαλύτερο μέρος του, το «A Complete Unknown» παρουσιάζει τον νεαρό Μπομπ σαν ένα χαρισματικό και τολμηρό ψωνάκι, που φέρεται επιπόλαια στις κοπέλες και όταν του τη δώσει καβαλάει τη μηχανή, με προορισμό το επόμενο μπαρ. Το πρωί, στα όρθια, κάθεται και γράφει το «Like a Rolling Stone». Αλλά πώς; Τι έχει δει στη ζωή του; Τι έχει νιώσει;»
Διαψεύδοντας τους επικριτές του, ο Τιμοτέ Σαλαμέ στέκεται αξιοπρεπώς. Ακριβώς όπως ο Μάστορας δεν είναι ο Καζαντζίδης (και δεν χρειάζεται να είναι), έτσι και εδώ υπάρχουν διαφορές, αισθητές κυρίως στα πρώτα λεπτά, όπου εμφανίζεται άνευρος. Στην πορεία, όμως, ο 29χρονος σταρ αποδεικνύεται καλή επιλογή. Είναι αρκούντως χλωμός, παράξενα φωτεινός και ιδιαίτερα πειστικός σε κάποιες κινήσεις των δαχτύλων, που οι fans του Ντίλαν γνωρίζουν καλά. Χαριτωμένος είναι και ο Έντουαρντ Νόρτον ως Πητ Σίγκερ, ενώ ή Τζόαν Μπάεζ θα πρέπει να πετάει από τη χαρά της με το πόσο όμορφη και σέξι την παρουσιάζουν.
Σε κάποια σημεία, ωστόσο, η ταινία χωλαίνει. Και τα σημεία αυτά έχουν να κάνουν με την ουσία: Πρώτον, δεν υπάρχει πουθενά η λογοτεχνία και η ποίηση που διαμόρφωσε τον Ντίλαν και τη γραφή του – από το «Στο Δρόμο» του Κέρουακ μέχρι τον Γκίνσμπεργκ και τον Ρεμπώ. Δεύτερον, η περίφημη βρετανική εισβολή (Beatles, Stones, Animals), που συνέβαινε παράλληλα, περνάει στα ψιλά. To ίδιοι και οι κοινωνικές μεταβολές.
To πιο σημαντικό, όμως, είναι άλλο: Δεν κατάλαβα το λόγο που ο Μάνγκολντ επέλεξε να κάνει αυτή την ταινία. Αντιλήφθηκε πραγματικά ποιος είναι ο Ντίλαν; Είδε κάτι που δεν είδαμε και ήρθε να μας το πει; Στο μεγαλύτερο μέρος του, το «A Complete Unknown» παρουσιάζει τον νεαρό Μπομπ σαν ένα χαρισματικό και τολμηρό ψωνάκι, που φέρεται επιπόλαια στις κοπέλες και όταν του τη δώσει καβαλάει τη μηχανή, με προορισμό το επόμενο μπαρ. Το πρωί, στα όρθια, κάθεται και γράφει το «Like a Rolling Stone». Αλλά πώς; Τι έχει δει στη ζωή του; Τι έχει νιώσει; Τι υπάρχει στο κεφάλι του και γιατί τέλος πάντων αυτά τα τραγούδια είναι σήμερα ό,τι πιο πολύτιμο και πνευματικό μπορεί κανείς να φυλάξει από την ποπ κουλτούρα των 1960’s;
Αντί όλων αυτών, η ταινία εστιάζει στο πώς έγινε γνωστός και πόσο γενναία στάθηκε σε εκείνο το φεστιβάλ. Υποθέτω το μήνυμα είναι «μη φοβάστε να πάτε κόντρα, διεκδικήστε την ελευθερία σας». Όμως αυτό μας το έχουν ήδη πει τα τραγούδια του Ντίλαν - και το ευχάριστο «A Complete Unknown» απλώς μας κάνει να επιστρέψουμε με όρεξη σε αυτά.
Ο Βύρωνας Κριτζάς είναι δημοσιογράφος και κειμενογράφος. Το βιβλίο του «Bob Dylan – 100 τραγούδια, Η ιστορίες πίσω από αυτά και η σημασία τους» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
