Στην «Περιφρόνηση» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, την αληθινά αξεπέραστη ταινία του 1963 που την Πέμπτη, 18 Ιουνίου ξαναβγαίνει σε επανέκδοση στα θερινά, η αρχιτεκτονική παίζει τόσο σπουδαίο ρόλο, όσο η γυμνή πλάτη της BB, όσο η larger than life παρουσία του Φριτς Λανγκ, όσο η γοητευτική σβελτάδα του Μισέλ Πικολί, όσο η πεισματική τεστοστερόνη του Τζακ Πάλανς και τα αρχαιοελληνικά αγάλματα με τα βαμμένα μάτια.
Διαβάστε ακόμη: Κάθε σκηνοθέτης ζει μια φορά στη ζωή του την «Οδύσσεια». Για τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ αυτή ήταν η «Περιφρόνηση»
Η ταινία ξεκινά στην Τσινετσιτά, το εμβληματικό στούντιο του ιταλικού σινεμά, πια ξεφτισμένου και παρηκμασμένου, σαν τον επικό κινηματογράφο που ο Γκοντάρ αγάπησε τόσο. Εκεί, ο παραδόπιστος, χυδαίος σχεδόν, Αμερικανός παραγωγός Προκός γυρίζει τη δική του, εμπορική διασκευή της Οδύσσειας. Σκηνοθετεί ο Φριτς Λανγκ, με τις ανεπανάληπτες ατάκες πείρας και σοφίας του - αλλά δεν ικανοποιεί τον Προκός. Εκεί καλείται ο συγγραφέας Πολ Ζαβάλ, για να δώσει στο σενάριο την τροπή που απαιτεί ο παραγωγός.
Χαρίστε στον εαυτό σας το χρόνο να δείτε το πρώτο, αυθεντικό τρέιλερ της ταινίας, όπου ο Πικολί και η Μπαρντό, παίζοντας ξεδιάντροπα με το «mainstream» κοινό όπου σκόπιμα απευθύνθηκε ο Γκοντάρ, «εξηγούν» την πλοκή και τα συστατικά της:
Το φιλμ συνεχίζεται στο σπίτι του Πολ, αυτό που μοιράζεται με τη γυναίκα του, Καμίγ. Οι δυο τους ζουν σ' ένα διαμέρισμα μοντέρνο, ακόμα υπό κατασκευή και διακόσμηση - σε μια τριαντάλεπτη σεκάνς που εξακολουθεί να συναρπάζει, ο γάμος του αποδεικνύεται σε όμοια διάλυση, καθώς ο Πολ κι η Καμίγ μιλούν, ανταγωνίζονται, αναζητούν την αλήθεια στη σχέση τους, χωρίς, σχεδόν, να συναντιούνται, καθώς οι τοίχοι αυτής της σύγχρονης κυψέλης απομονώνουν τον καθένα τους σ' ένα κουτάκι.
Το τρίτο μέρος της ταινίας ξετυλίγεται σ' έναν τόπο ενός αλλόκοτου παραδείσου που κανείς θεατής δεν ξεχνά ποτέ. Είναι η Κάζα, ή Βίλα Μαλαπάρτε, αγγιστρωμένη σ' ένα βράχο στο κάπρι, φτιαγμένη από αλαζονεία και μαγεία: εκεί θα συγκεντρωθούν όλοι οι «παίκτες» της ιστορίας, μαζί κι ο Οδυσσέας και η «Περιφρόνηση» θα βρει το μοιραίο τέλος της. Αυτό το σπίτι, βαμμένο στο κόκκινο της Πομπηίας, έχει μια ιστορία άξια να γίνει κι αυτή ταινία.
Το σπίτι ανήκε στον Κούρτσιο Μαλαπάρτε, Ιταλό συγγραφέα, διπλωμάτη, πολεμικό ανταποκριτή και, στην πορεία, σκηνοθέτη, αστό, με μπαμπά Γερμανό και μαμά από τη Λομβαρδία. Στην πραγματικότητα λεγόταν Κουρτ Ερικ Ζούκερτ, αλλά υιοθέτησε μόνος του το όνομα Μαλαπάρτε, σε αντιπαραβολή μ' εκείνο του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, Μποναπάρτε, αντικαθιστώντας το bon, καλός, με το mal, κακός, η «κακή πλευρά» της ανθρώπινης φύσης. Ο Μαλαπάρτε προσχώρησε νεότατος στο φασιστικό κόμμα της Ιταλίας - στην πορεία, ωστόσο, διαφώνησε με τον Μπενίτο Μουσολίνι και, κατά συνέπεια, φυλακίστηκε επανειλημένως, από το 1933 ως το 1943. Ηταν σ' εκείνο το διάστημα που ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε αποφάσισε να χτίσει τη βίλα του στο Κάπρι, αυτό θα ήταν, όπως έλεγε, «ένα σπίτι σαν εμένα».
Η βιλα χτίστηκε στην Πούντα Μασούλο, με θέα τον κόλπο του Σαλέρνο, σε ύψος 31 μέτρων από τη θάλασσα. Δεν είχε και δεν έχει πρόσβαση με δρόμο. Για να την προσεγγίσει κανείς (το ίδιο και το συνεργείο του Γκοντάρ κι οι 35άρες κάμερες), πρέπει είτε να διανύσει ένα μονοπάτι τεσσάρων χιλιομέτρων, είτε να φτάσει από θαλάσσης και ν' ανέβει 90 σκαλοπάτια. Ο Μαλαπάρτε ανέθεσε, αρχικά, το 1937, το σπίτι του στον αρχιτέκτονα Ανταλμπέρτο Λίμπερα, έναν σημαντικό ρασιοναλιστή μοντερνιστή, που πίστευε ότι το κάθε κτίσμα έπρεπε να αποτελεί σημείο αναφοράς και να είναι άμεσα και δυνατά αναγνωρίσιμο.
Το σπίτι χτίστηκε από τις πέτρες των γύρω λόφων, με σπαρτιατική λιτότητα. Προς το τέλος της διαδικασίας, ο Μαλαπάρτε απέλυσε τον Λίμπερα και ολοκλήρωσε το σχέδιο μόνος του και την κατασκευή μαζί μ' έναν ντόπιο οικοδόμο, πετρά. Τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία του κτίσματος, τα ατελείωτα πλατιά σκαλοπάτια που οδηγούν στην ταράτσα με την απεριόριστη θέα και το καμπύλο τοιχείο στην ταράτσα, λευκό σα φουσκωμένο πανί, μοναδική δυνατότητα προστασίας από τα φυσικά στοιχεία και τα αδιάκριτα βλέμματα, ήταν εμπνεύσεις του Μαλαπάρτε. Οπως όταν κατασκευάστηκε, έτσι και τώρα, το σπίτι δεν έχει υδροδότηση, το νερό μεταφέρεται σε ντεπόζιτα, ούτε και ηλεκτροδότηση, παρά μόνο γεννήτρια.
Ο Μαλαπάρτε διάλεξε μόνος του τα έπιπλα του σπιτιού, λίγα, απλά και ογκωδέστατα (σαν τη μαρμάρινη, ενδοδαπέδια μπανιέρα που κατασκεύασε στο δωμάτιο της συντρόφου του), τόσο μεγάλα και βαριά που ουδέποτε επιχείρησε κανείς να τα μεταφέρει ή αλλάξει. Ανέθεσε, επιπλέον, στον Αλμπέρτο Σαβίνιο να σχεδιάσει τα κεραμικά πλακάκια που ντύνουν το εσωτερικό του σπιτιού και τη διάσημη ταράτσα. Τα τελευταία χρόνια της φυλάκισής του, ο Μαλαπάρτε κατάφερε να τα μετατρέψει σε κατ' οίκον περιορισμό: σ' αυτόν τον... οίκο. Ηταν η σχέση του με τον γαμπρό κι επίδοξο διάδοχο του Μουσολίνι, Γκαλεάτσο Τσιάνο, που του έδωσε αυτή τη δυνατότητα.
Ζαν-Λικ Γκοντάρ και Μπριζίτ Μπαρντό στον άνεμο, στην ταράτσα
Το κατακόκκινο χρώμα στον εξωτερικό τοίχο του σπιτιού, μια κάθετη αντίθεση με το πράσινο των δέντρων και το μπλε της θάλασσας, ήταν ιδέα του Λίμπερα, στην πορεία, όμως, ο Μαλαπάρτε ισχυριζόταν ότι παρέπεμπε στο κόκκινο της αριστεράς. Γιατί, ναι, στην πορεία ο Μαλαπάρτε έγινε Κομμουνιστής και, από πεισματικός άθεος, πιστός Καθολικός. Λίγο πριν πεθάνει, φρόντισε στη διαθήκη του ν' αναφέρεται ότι δωρίζει τη βίλα του στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας - αλλά η επιθυμία του δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί.
Ο μικρανιψιός του κι η ίδια η ιταλική κυβέρνηση διεκδίκησαν και πέτυχαν το μνημείο να μείνει, τουλάχιστον, σε ιταλικά χέρια κι έτσι το μεταβίβασαν στο Ιδρυμα Τζιόρτζιο Ρόντσι. Από το θάνατο του Μαλαπάρτε, το 1957, ως και τη μεταβίβαση, το 1972, η βίλα, έκθετη στο δυνατό αλμυρό αέρα, είχε μεγάλες φθορές, εμφανείς και στα πλάνα του Γκοντάρ στην «Περιφρόνηση». Στην πορεία, ωστόσο, ανακαινίστηκε, διατηρώντας στο ακέραιο το προφίλ της αλλά και την εσωτερική διακόσμηση και, σήμερα, είναι επισκέψιμη, ή και νοικιάζεται για εκδηλώσεις.
Οι φωτογραφίες του Καρλ Λάγκερφελντ
Φυσικά, δεν ήταν μόνο ο Γκοντάρ που μαγεύτηκε από τον παραλογισμό, τη μοναξιά, την προκλητική διαφορετικότητα της Βίλας Μαλαπάρτε. Ο Καρλ Λάγκερφελντ περιπλανήθηκε για μέρες στο άδειο σπίτι κι έβγαλε μια σειρά από πανέμορφες φωτογραφίες που εξέδωσε στο βιβλίο «Casa Malaparte», ενώ το σπίτι χρησιμοποιήθηκε από τον οίκο Yves Saint Laurent για ένα ασπρόμαυρο βίντεο με την Κέιτ Μος, από τον Ζένια για το διαφημιστικό του ανδρικού αρώματος Uomo και, πιο πρόσφατα, από τη Louis Vuitton για το άρωμα Coeur Battant, σ' ένα σποτ με την Εμα Στόουν - δείτε τα παρακάτω. Το 2016, το Φεστιβάλ των Καννών αποθανάτισε την έμπνευση του Ζαν-Λικ Γκοντάρ και την αισθητική ανάμνηση της «Περιφρόνησης» (διαβάστε περισσότερα εδώ), κάνοντας ένα επεξεργασμένο καρέ της ταινίας, αφίσα του: ο Μισέλ Πικολί ανεβαίνει τη σκάλα για να συναντήσει, πίσω από το λευκό τοίχο - πανί την ολόγυμνη Μπριζίτ Μπαρντό και τόσα ακόμα μυστικά.
