Σκηνοθέτης, media artist, ποιήτρια και συγγραφέας, η Αμερικανίδα Αμπιγκέιλ Τσάιλντ πειραματίζεται αδιάκοπα από τη δεκαετία του '70 μέχρι και σήμερα με όλες τις μορφές της αφήγησης, ολοκληρώνοντας ένα πλούσιο έργο πάνω στα φύλα, την ιστορία, τη μνήμη και τη διαρκή ποιητική της κινούμενης εικόνας με κύριο χαρακτηριστικό το μοντάζ πάνω στο οποίο ανασυνθέτει συνεχώς την έννοια του σινεμά όπως το γνωρίζουμε.
Εργα της έχουν αποτελέσει το αντικείμενο αφιερωμάτων σε όλο τον κόσμο, έχουν προβληθεί σε διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου και βρίσκονται στις μόνιμες συλλογές του MoMA, του Κέντρου Πομπιντού και του Αρζενάλ στο Βερολίνο, ενώ έχει γράψει πέντε ποιητικές συλλογές και ένα τόμο κριτικών δοκιμιών και παράλληλα με την πλούσια δραστηριότητά της διδάδσκει στη Σχολή του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης.
Επίσημη προσκεκλημένη του 8ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου, η θρυλική Αμπιγκέιλ Τσάιλντ βρέθηκε στην Αθήνα για ένα αφιέρωμα στο έργο της και το Flix της ζήτησε να μας ορίσει από την αρχή χαμένες έννοιες όπως «avant-garde», «πολιτικός κινηματογράφος» και τους λόγους για τους οποίους ο πειραματικός κινηματογράφος αγάπησε τη ψηφιακή εποχή...
Η Αμπιγκέιλ Τσάιλντ στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας (φωτό: Βαγγέλης Πατσιαλός)
Τι σημαίνει για σας avant-garde σινεμά;
Το «avant-garde» είναι μια παράξενη λέξη. Εχει ξεπεραστεί στη ζωγραφική και τη γλυπτική, σε ό,τι ονομάζουμε τέχνη της γκαλερί, «εμπορική» τέχνη. Δεν είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτές τις μορφές τέχνης. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο όρος επεκτάθηκε στον 21ο αιώνα στις χρονικές τέχνες: στο χορό, τη μουσική, την ποίηση και το σινεμά. Ο λόγος είναι ότι αυτές οι τέχνες, στην πειραματική μορφή τους, δεν έχουν εμπορευματοποιηθεί - και δεν μιλάω για την ποπ μουσική φυσικά ή τις ταινίες του Χόλιγουντ που έχουν φτάσει στα ανώτατα όρια της εμπορευματοποίησης. Το ότι αυτές οι τέχνες έχουν μείνει έξω από το σύστημα και άρα απολαμβάνουν σχεδόν την ελευθερία να αναπτύσσονται με παραγωγικούς τρόπους είναι μια θετική δύναμη. Με ενδιαφέρουν οι τρόποι με τον οποίο αυτές οι μορφές τέχνης επανατοποθετούν το συμβατικό, βοηθούν την στατική κατασκευή της καθημερινότητάς μας να κινείται.
Unbound, 2013
Υπάρχει χώρος για avant-garde, πειραματικό σινεμά σήμερα;
Φυσικά. Οπως υπάρχει χώρος για τη φιλοσοφία και την ποίηση. Και όχι, δεν θα υπάρξουν μεγάλα ακροατήρια όπως μπορεί να υπάρχουν για τον Μάικλ Τζάκσον και τον Sting - αν και κανείς δεν ξέρει τι θα γινόταν αν υπήρχε hype δημοσιότητας γύρω από τη φιλοσοφία ή την ποίηση... Ωστόσο θα υπάρχει πάντα η ανθρώπινη επιθυμία να σκέφτεσαι και να ονειρεύεσαι και να προσπαθείς να εικάζεις τα μυστήρια του σύμπαντος. Αυτό ξεκινάει από την προεφηβεία και θα παίζει πάντα σημαντικό ρόλο στο ανθρώπινο μυαλό, στο σκεπτόμενο και δημιουργικό μυαλό. Ας ελπίσουμε πως δεν θα γίνουμε όλοι 100% καταναλωτές, εθισμένοι στο να διαφημιζόμαστε και να αγοράζουμε τα πάντα από τα κομπιούτερ μας. Πρέπει να θυμόμαστε πως οι φιλόσοφοι και οι ποιητές υπήρξαν πάντα μειονότητα στους πληθυσμούς των προηγούμενων πολιτισμών. Βλέπω συχνά πειραματικές προβολές να είναι γεμάτες από νέους ανθρώπους και ανάμεσα στους μαθητές μου υπάρχει η αίσθηση της αναζήτησης κάτι διαφορετικού, κάτι όχι ακριβώς όπως αυτό που μας προσφέρει το Χόλιγουντ. Ακόμη κι αν οι εικόνες γίνονται όλο και πιο μικρές καθώς τις βλέπουμε μέσα από κομπιούτερ, λάπτοπ, τάμπλετς και κινητά τηλέφωνα, υπάρχει αύξηση όσων ενδιαφέρονται για το εναλλακτικό ή για το συνδυασμό και τη δημιουργία πειραματικού σινεμά. Ενας συναδελφός μου μιλούσε πρόσφατα για τις «υποβαθμισμένες εικόνες» που προσφέρονται από την τηλεόραση και πως το σινεμά θέλει να μιλήσει, περιμένει να μιλήσει αν διαθέσεις το χρόνο να το ακούσεις. Αυτός είναι ο οπτιμισμός του avant-garde.
The Party, 2004
Τι κάνει μια ταινία πολιτική;
Υπάρχει η πολιτική ως θεματική και η πολιτική ως φόρμα. Νωρίς στην καριέρα μου, όταν ήμουν γύρω στα 20, ένιωσα πως ο κόσμος δεν αλλάζει μόνο με το περιεχόμενο. Η φόρμα συντηρούσε τις παλιές ιδέες και πως αυτό που χρειαζόταν ήταν ο συνδυασμός μιας νέας φόρμας και του περιεχομένου. Το σινεμά είναι ένα μέσο που επεκτείνει την ικανότητα για μαρτυρία. Δυνητικά δημιουργεί πολλαπλές τοποθετήσεις και κάνοντας αυτό αμφισβητεί την ίδια του την αυθεντικότητα. Η κάμερα εισβάλλει σε ένα κόσμο και στην αναπαράσταση αυτού του κόσμου, αφήνει αναπόφευκτα κενά, συναρμογές. Η διαδικασία αυτή μετράει την απόσταση ακόμη και όταν προσφέρει αποδείξεις και προτείνει, στην πιο γενναιώδορη έκφανσή της, νέες φόρμες θέασης και νέες απαιτήσεις από την πλευρά των θεατών.
Surf and Turf, 2008-2011
Τι είναι το πιο ενδιαφέρον που μπορεί να βρει κανείς στη ψηφιακή εποχή που ζούμε;
Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι το ίδιο το internet. Με όλες τις ελλείψεις, τις ανοησίες, τον εθισμό στα social media, είναι μια δύναμη κοινότητας και επικοινωνίας. Ενα φαινόμενο που έχει διαδοθεί ταχύτατα και με τρομερή δύναμη παγκοσμίως.
Vis à Vis, 2013
Τι σας κάνει να συνεχίζετε να εξερευνείτε νέες τεχνικές και φόρμες αφήγησης;
Η αφήγηση είναι ο ανεξερεύνητος κενός χώρος στον τομέα του σινεμά. Το σινεμά έχει απορροφηθεί τόσο από το μοντέλο του Χόλιγουντ και τις θεατρικές του επονομαζόμενου ως «ρεαλιστικού» σε μια ιστορία με αρχή μέση τέλος και χαρακτήρες που δεν έχει σταθεί να επανεφεύρει τις δυνατότητές του. Ενώ στη μουσική, το χορό, τη ζωγραφική το αφηρημένο και η φόρμα έχουν γίνει κυρίαρχα, έχουν αποσυντεθεί και έχουν συντεθεί από τη αρχή, στο σινεμά παραμένει κυρίαρχη η ηγεμονία της πλοκής. Οπως είχα γράψει στο βιβλίο/συλλογή δοκιμίων «This is Called Moving: Α Critical Peotics of Film» του 2005: «Αν ανακαλύψουμε ότι το κοινό παραμένει να αισθάνεται άβολα με το αφηρημένο, το αβέβαιο, το πολλαπλά τοποθετημένο και την έλλειψη γραμμικότητας - έναν αιώνα μετά την ανακάλυψη της θεωρίας της σχετικότητας και την αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ - ολοκάθαρα η αποστολή του καλλιτέχνη στην αρχή του νέου αιώνα παραμένει ημιτελής.»
Δείτε εδώ το «Mayhem» της Αμπιγκέιλ Τσάιλντ από το 1987, μέρος του διάσημου πρότζεκ με τίτλο «Is This What You Were Born For?»:
Το 8ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας συνεχίζεται μέχρι τις 26 Νοεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας
Διαβάστε ακόμη:
