[Το κείμενο περιέχει spoilers για ολόκληρη την 5η σεζόν της σειράς «Mad Men».]
Η αύρα του θανάτου βρισκόταν σαν σύννεφο μαζεμένη πάνω από τα γραφεία της Sterling Cooper Draper Pryce ακόμα και πολύ πριν ο Λέιν αποφασίσει να κρεμάσει τον εαυτό του πίσω από την πόρτα του γραφείου του, αφήνοντας την τελευταία του πνοή στον τόπο που του επέτρεψε να ατιμάσει -όπως ο ίδιος το έβλεπε- τον εαυτό του. Ο θάνατος εξάλλου μπορεί να παίρνει πολλές μορφές, άλλοτε κυριολεκτικές και συχνά μεταφορικές. Από τον τρόμο της Μπέτι στην έναρξη της σεζόν, όταν πίστεψε πως μπορεί να έχει καρκίνο, μέχρι το γκρεμοτσάκισμα κάθε ονείρου και κάθε προσπάθειας αυτών των χαρακτήρων για αλλαγή, ένιωθες διαρκώς πως κάτι σε, εχμ, έσφιγγε γύρω απ’το λαιμό σε όλη τη διαδρομή των 13 αυτών επεισοδίων.
Λέιν, συγγνώμη για το φτηνό αστείο. Υπό μία έννοια, ήσουν ο καλύτερος όλων.
Όλα είχαν ξεκινήσει πολύ πιο φωτεινά, πολύ πιο αθώα, πολύ πιο ελπιδοφόρα, αλλά ποτέ ακριβώς αισιόδοξα.
1) Στην πρεμιέρα του κύκλου η Μέγκαν, ολόφρεσκη, φαινομενικά από το πουθενά, σύζυγος του Ντον, μαγεύει καλεσμένους (και θεατές) τραγουδώντας μια obscure (για εμάς) παλιά επιτυχία. Απέναντι στο γατίσιο, σαγηνευτικό «Zou Bisou Bisou» της, ο Ντον στέκεται αινιγματικός. «Ο Ντον είναι ξανά, πάντα, σταθερά, ένα ερωτηματικό. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι αν νιώθει πόθο, αν θέλει απλώς να τρέξει να φύγει μακριά,» γράφαμε τότε μιλώντας για το κύμα αλλαγής που σάρωνε την Αμερική των ‘60s και τους χαρακτήρες της σειράς. Η σκηνή είναι πλημμυρισμένη από φως, από νεανική ενέργεια. Είναι η υπόσχεση που δεν εκπληρώθηκε ποτέ. Μέχρι το τέλος της σεζόν, ο Ντον θα έχει σβήσει το ερωτηματικό από το πρόσωπό του και η Μέγκαν θα έχει συμβιβαστεί με τη θέση της σε αυτό τον κόσμο που ακόμα εδώ δεν καταλαβαίνει.
2) Η «χοντρή Μπέτι» ήταν απλώς ένα τέχνασμα των σεναριογράφων προκειμένου να καλύψουν την εγκυμοσύνη της Τζάνιουαρι Τζόουνς. Το να έδιωχναν απλώς τον χαρακτήρα της Μπέτι δε νομίζω πως θα ενοχλούσε πολλούς θεατές, όμως στην πορεία χρησιμοποιήθηκε εξαιρετικά ως προς την ενίσχυση της κυρίως θεματικής της σεζόν. Στο περιθώριο μιας σειρά ατομικών αφηγήσεων που οδηγούσαν χαρακτήρες είτε μακριά, είτε ακριβώς εκεί από όπου έτρεχαν να φύγουν, η Μπέτι -χωρισμένη πια από τον Ντον- είναι σε εκείνον ακριβώς που απευθύνεται όταν φοβάται πως έχει καρκίνο. Ενώ βρέθηκε στο αντίθετο ακριβώς άκρο μιας τέτοιας σχέσης εξάρτησης, κάμποσα επεισόδια αργότερα, όταν η μικρή Σάλι έλκεται από την χιπ νεανικότητα της Μέγκαν και του Μανχάταν. Αλλά τη στιγμή που η φύση τραβά το πρώτο αίμα, είναι πίσω στη Μπέτι που το ένστικτο επιβίωσης την οδηγεί. Στην απειλή, στο φόβο, όταν τα πράγματα γίνουν πιο διαφορετικά από όσο μπορούσες να αντέξεις, όλο μας το είναι δε μπορεί παρά να μας τραβά πίσω, στην ασφάλεια της αρχής (μας).
3) Στους εμπύρετους εφιάλτες του, ο Ντον βλέπει πως δολοφονεί μια γυναίκα. Μια παλιά του σχέση, για την ακρίβεια. Το υποσυνείδητό του κάνει πάρτι: Δημιουργεί αυτό το όνειρο επειδή νιώθει παγιδευμένος σε αυτό το κλισέ που ζωγράφισε για τον εαυτό του με ένα εντυπωσιακό πετράδι και μια δροσερή, νεαρή σύζυγο. Και το σκοτώνει στον ύπνο του, κάτω από βάρος της θέλησής του αυτή τη φορά να αλλάξει, όντως.
4) «Όλοι θέλουν να δείρουν τον Πιτ Κάμπελ». Ο υπέροχος Λέιν Πράις το κάνει πραγματικότητα όμως, μέσω μιας επίδειξης παλιομοδίτικου ήθους που οδηγεί τους άλλους 3 συνέταιρους, εμβρόντητους, να παρακολουθούν από την άκρη της αίθουσας, μη θέλοντας, μην επιτρέποντας στους εαυτούς τους να διακόψουν τους δύο άντρες. Ο Λέιν πάντα ήταν διαφορετικός. Προερχόταν από μια άλλη ήπειρο, υπηρετούσε άλλα ήθη, άλλα έθιμα, άλλες αρχές - κι ας ήθελε πάντα να μπορούσε να είναι περισσότερο σαν τον Ντον. (Θυμήσου και ένα από τα 5 ωραιότερα επεισόδια της σειράς, που καταλήγει απλώς με τους δυο τους σε μια νύχτα δίχως ορίων bromance.) Σε αυτή τη σκηνή μπορείς ήδη να διακρίνεις πεντακάθαρα τον Λέιν Πράις που θα αφαιρούσε ο ίδιος της ζωή του απέναντι στην επίπονη συνειδητοποίηση πως δε θα μπορούσε ποτέ να συνδυάσει σε αυτή τον ρομαντισμό του ίδιου με τον κυνισμό του «American way». Και μπορείς εξίσου πεντακάθαρα να διακρίνεις τον Πιτ, σε ένα ακόμη από μια σειρά στραπάτσων που έδωσε σε όλους μας την ευτυχία να τον δούμε να τσαλακώνεται. Κι άλλο. Ξανά. Και ξανά.
5) Η σειρά ανέκαθεν υπηρετούσε τρία αφεντικά. Τον Ντον που προσπαθεί να ανακαλύψει ποιος είναι. Της Πέγκι που εκπροσωπεί όλο το φεμινιστικό κίνημα. Και του Πιτ, που σφηνωμένος ανάμεσα στις γονεϊκές απαιτήσεις και τα δικά του θέλω, εκφρασμένα μέσα από την δίχως όρια δίψα για επαγγελματική ανέλιξη, εκφράζει όλη την ακροβασία της σύγχρονης Αμερικής: Νεποτισμός εναντίον αξίας, σκληρή δουλειά εναντίον ηθικής, θέλω εναντίον έχω. Ο Πιτ δε σταματάει πουθενά προκειμένου να πάρει αυτό που θέλει (το έχουμε δει σε προηγούμενες σεζόν παρακολουθώντας το πώς ανέβηκε τα σκαλιά μες στην εταιρεία, το είδαμε και σε αυτήν όταν δε δίστασε να προτείνει στην Τζόαν αυτό που θα έπρεπε να κάνει για πάρουν το λογαριασμό της Τζάγκουαρ) ακόμα κι αν αυτό προσωποποιείται πολύ κυριολεκτικά, ως “γυναίκα του γείτονα”. (Στο ρόλο η Αλέξις Μπλεντέλ των «Gilmore Girls».) Happy end φυσικά και δεν υφίσταται, όμως στο τέλος ο Πιτ παίρνει αυτό θέλει. (Και δεν αναφερόμαστε στο ξύλο από τον απατημένο σύζυγο.)
6) Η Σάλι δεν το πήρε καλά όταν είδε τον Ρότζερ Στέρλινγκ να κάνει σεξ με τη Τζούλια Όρμοντ. Λίγο πριν τον αναπόφευκτο γιγάντιο συμβολισμό της πρώτης της περιόδου, η μικρή κόρη του Ντον και της Μπέτι απλά δε μπορεί να σταματήσει να ωριμάζει μέσα από διαδοχικά χαστούκια. Στους «Sopranos» του Ντέιβιντ Τσέις, ήταν τελικά μέσα από τα δύο παιδιά του Τόνι και της Καρμέλα που εκφράστηκε με τον πιο δυσβάσταχτο ίσως τρόπο η τελική ουσία του κυνικού θεωρήματος της σειράς. Με τον Γουάινερ να ακολουθεί τόσο προσεκτικά τα βήματα του δασκάλου του, φοβάμαι πως η παραπάνω έκφραση δεν είναι τίποτα σε όσα έχει ακόμα να τραβήξει η Σάλι.
7) Αν πρέπει να κρατήσουμε ένα επεισόδιο από όλη αυτή την φοβερή σεζόν θα ήταν δίχως δεύτερη σκέψη του «The Other Woman». Ένα κομψοτέχνημα παράλληλων (και τελικά, προφανέστατα, αλληλοεμπλεκούμενων) προσωπικών διαδρομών, ένα γαϊτανάκι συμβιβασμών και υποχωρήσεων που χορεύεται γύρω από, τι άλλο, έναν μεγάλο πειρασμό. Η Τζόαν είναι το πρώτο πρόσωπο που θα δείξει κάποιος όταν σκεφτεί αυτό το επεισόδιο, γιατί ήταν αυτή που κοιμήθηκε με έναν γλοιώδη άντρα για το όφελος της εταιρείας αλλά και δικό της. Αλλά και ο Πιτ είναι που δίχως ντροπή της το έθεσε ως δίλημμα. Είναι ο Ρότζερ, ο Λέιν και ο Κούπερ που το υπερψήφισαν ως στρατηγική. Είναι, ίσως χειρότερα από όλους, ο Ντον που έβγαλε την ουρά του απ’έξω, αποχωρώντας από μια δύσκολη, άσχημη, άχαρη συζήτηση περί ηθικής και ευθύνης, πιστεύοντας πως αυτό τον κάνει αγνότερο.
Λίγο αργότερα θα παραδώσει μια άκρως συναισθηματική ομιλία στους ανθρώπους της Τζάγκουαρ, πείθοντάς τους με το σκεπτικό πως υπάρχουν κάποια πράγματα που ο κάθε άντρας, τελικά δε μπορεί να τα αποκτήσει. Η ειρωνία του παράλληλου μοντάζ, που φέρει τόσο τον Ντον, όσο και τον Χερμ, να παίρνουν αυτό ακριβώς που θέλουν, παρά το κόστος, είναι κάπως προφανής, αλλά παραμένει συγκλονιστική. Στο τέλος του επεισοδίου, όταν ο Ντον συνειδητοποιεί πως η Τζόαν είναι πια ισότιμη συναίτερος, το βλέμμα του κρύβει συντριβή, ενώ εκείνης είναι στιβαρό, σχεδόν περήφανο. Ας είναι. Αυτοί θα πρέπει να ζήσουν με τους εαυτούς τους.
8) Κάποια στιγμή φυσικά έπρεπε να συμβεί. Γιατί η Πέγκι κι ο Ντον έχουν τόσο αλληλένδετες διαδρομές μέσα στη σειρά, που φυσικά πριν αυτή τελειώσει αυτές έπρεπε να χωρίσουν. Η σκηνή είναι εκπληκτική όμως: Η εταιρεία έχει μόλις εξασφαλίσει το μεγάλο της λογαριασμό και η Πέγκι είναι τότε που δίνει στον Ντον τα νέα πως για πρώτη του ίσως φορά, όχι, δε θα μπορέσει να τα έχει όλα και να τα έχει όπως θέλει. Ο Ντον θυμώνει, και συγκινείται, και διαπραγματεύεται, και γενικώς περνάει όλα τα στάδια της απώλειας σε ένα fast-forward μιας σκηνής δύο λεπτών, αλλά στο τέλος το γεγονός παραμένει ένα. Όσα λεφτά κι αν της έταξε, ό,τι κι αν επικαλέστηκε, όσο κι αν δυσκολεύτηκε να συνειδητοποιήσει πως αυτό είναι όντως το τέλος, η Πέγκι αφήνει τον Ντον πίσω της.
9) Όταν ο Ντον ανακαλύπτει πως ο Λέιν είχε πλαστογραφήσει την υπογραφή του για να πάρει νωρίς ένα μπόνους που τελικά δεν θα είχε δικαίωμα να πάρει ποτέ, αυτό που του ζητά είναι η παραίτησή του. Η σκηνή αυτή αποτελεί κορύφωση για τη σειρά υπό πολλές έννοιες: Φέρνει ξανά μαζί τους δύο συνεργάτες και φίλους που κάποτε μάθαιναν ο ένας στον άλλον τους εαυτούς τους σε μεθυσμένα νυχτοπερπατήματα, μόνο που τώρα η συνάντηση σέρνει μαζί της ευθύνες και έγκλημα και τιμωρία. Πόσο ταιριαστό που ο κατεξοχήν πλαστός χαρακτήρας της σειράς, ο Ντικ Γουίτμαν, φορώντας το σακάκι της πετυχημένης περσόνας του Ντον Ντρέιπερ, είναι εκείνος που θα κοιτάξει αφ’υψηλού ηθικής έναν άκακο πλαστογράφο. Για μια ακόμα φορά ο Ντον δεν ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει την συνέπεια των ευθυνών του (ως φίλος, ως αφεντικό, ως συνεργάτς) και, όπως έκανε και με την περίπτωση της Τζόαν, απλά κλείνει τα αυτιά του.
10) Ο Λέιν αυτοκτόνησε μες στο ίδιο του το γραφείο. Άφησε στην τσέπη του όχι σημείωμα αυτοκτονίας, αλλά γράμμα παραίτησης.
11) Την ίδια ώρα, δύο παιδιά από τα προάστια συναντώνται στη μεγάλη πόλη και θαυμάζουν τα άγρια θηρία. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, όπως ο Μάθιου Γουάινερ, που έχουν αυτό το περίεργο χάρισμα, να σου πετούν συμβολισμούς στη μούρη και να μη σε ενοχλεί.
12) Λίγο πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους για τη σεζόν, οι 5 εναπομείναντες συναίτεροι είναι έτοιμοι για μια νέα αρχή καθώς η εταιρεία αποκτά επιτέλους το 2ο όροφο. Η άνοδος είναι πια πολύ κυριολεκτική (βλέπε αυτό που λέγαμε αμέσως παραπάνω), η θυσία βέβαια έγινε στον από κάτω όροφο. Ο Λέιν ήταν ο μόνος που δεν κατάφερε ποτέ να προσαρμοστεί, την ώρα που όλοι οι άλλοι έκαναν αυτό που έπρεπε - όχι για να αλλάξουν (αυτό δεν γίνεται) αλλά απλώς για να προχωρήσουν. Ή έστω, να ανέβουν.
13) Ο Ντον έχει δώσει στην Μέγκαν αυτό που ήθελε (όταν κι εκείνη με τη σειρά της αποφάσισε τι είναι αυτό που τελικά θέλει, και πώς είναι διατεθειμένη να το πετύχει). Στην τελευταία σκηνή της σεζόν, τα προσωπεία έχουν πια γκρεμιστεί. Η κοπέλα που τραγούδαγε το «Zou Bisou Bisou» και αναρωτιόταν γιατί όλοι είναι τόσο κυνικοί, πετυχαίνει μια προαποφασισμένη επιτυχία και ο τότε αβέβαιος Ντον τώρα είναι ξανά σίγουρος για το ποιος είναι, κάθε ψευδαίσθηση πλέον θρυμματισμένη γύρω του. Η κοπέλα στο μπαρ τον ρωτά αν είναι μόνος. Κι εκείνος κοιτάει.
Διάβασε τι είχαμε γράψει νωρίτερα για την 5η σεζόν της σειράς.
Το «Mad Men» θα επιστρέψει το επόμενο καλοκαίρι με την 6η και -μάλλον- προτελευταία σεζόν του.
Tags: Τζον χαμ, mad men, μάθιου γουάινερ
