Πρώτη «κανονική» μέρα προβολών μετά τη χτεσινή έναρξη, και το Φεστιβάλ έβαλε τα θεμέλια των αφιερωμάτων του προγράμματός του, απονέμοντας τον Τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον σπουδαίο Νικολά Φιλιμπέρ και εγκαινιάζοντας το αφιέρωμα «Γεωγραφία του Βλέμματος: Εκτός Σχεδίου Ελλάδα» - ώσπου να έρθει το βράδυ και η πόλη να πάρει φωτιά στη νέα συγκέντρωση για τα Τέμπη.
Το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 6 μέχρι και τις 16 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Αποστολή στη Θεσσαλονίκη: Λήδα Γαλανού, Βένα Γεωργακόπουλου, Ρόμπυ Εκσιέλ, Μανώλης Κρανάκης, Πόλυ Λυκούργου
Διαβάστε ακόμη: Οδηγός επιβίωσης για το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Τον Τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον Νικολά Φιλιμπέρ απένειμαν, με ζεστά λόγια, η Διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό και ο Επικεφαλής Προγράμματος, Γιώργος Κρασσακόπουλος, αναφέροντας φυσικά ότι ο Φιλιμπέρ έχει έρθει ξανά στη Θεσσαλονίκη, μια και το Φεστιβάλ έχει προβάλλει σχεδόν όλο το έργο του, από το «Είμαι και Εχω» ως το «Ποταμόπλοιο».
Γλυκός, μικροκαμωμένος και με μεγάλο πνεύμα και χιούμορ, ο Φιλιμπέρ μίλησε από σκηνής: «Αυτό το όμορφο βραβείο θα βρει τη θέση του στο σπίτι μου, σ' έναν διάδρομο από τον οποίο περνάω είκοσι, τριάντα φορές την ημέρα. Που σημαίνει ότι δεν θα σας σκέφτομαι τριάντα φορές τη μέρα, αλλά και πάλι, το φεστιβάλ θα είναι πολύ παρόν στη ζωή μου τα χρόνια που έρχονται.
Νέος Πρόεδρος του ΔΣ του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ο ηθοποιός Ακης Σακελλαρίου
Ελπίζω μόνο να μην έχω πρόβλημα με την ασφάλεια στο τελωνείο του αεροδρομίου όταν φεύγω. Πριν δυο χρόνια η Berlinale με τίμησε με τη Χρυσή Αρκτο, για το «Ποταμόπλοιο» και την επόμενη μέρα είχα προβλήματα στο αεροδρόμιο - θα σας διηγηθώ την ιστορία. Η Χρυσή Αρκτος είναι στη βαλίτσα μου, ήσυχη-ήσυχη και, προφανώς, όταν την περνάω από το μηχάνημα, χτυπάει. Η κυρία πίσω από το κομπιούτερ της, μου λέει να την ανοίξω. Βγάζω το μικρό αγαλματάκι, η κυρία φωνάζει τον προϊστάμενό της. Ο προϊστάμενος φωνάζει τον προϊστάμενό του κι αυτός ο προϊστάμενος φωνάζει την αστυνομία. Σας ορκίζομαι ότι είναι αλήθεια. Φτάνουν δυο Γερμανοί αστυνομικοί τεράστιοι, με αλεξίσφαιρα γιλέκα και κοιτάζουν τη μικρή αρκουδίτσα πολύ διερευνητικά. Και φωνάζουν τον προϊστάμενό τους. Εκείνος φτάνει, αναγνωρίζει το αντικείμενο και μου σφίγγει το χέρι και μου δίνει συγχαρητήρια.
Ξέρω ότι είναι η 27η διοργάνωση αυτού εδώ του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Και φαντάζομαι ότι στην αρχή εκείνοι που είχαν την ιδέα να διοργανώσουν ένα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, στη Θεσσαλονίκη, πρέπει να είχαν μεγάλη αποφασιστικότητα, γιατί τότε το ντοκιμαντέρ δεν ήταν αυτό που είναι σήμερα, πλέον είναι πολύ πιο αναγνωρισμένο είδος. Οπωσδήποτε σήμερα τα πράγματα στο χώρο του ντοκιμαντέρ είναι πιο άνετα, πιο εύκολα, παρόλ' αυτά τίποτα δεν είναι κερδισμένο, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Και νομίζω πως όσες και όσοι δουλεύουν για την προώθηση του ντοκιμαντέρ, όπως εσείς, γνωρίζουν πως πρόκειται για μια συνεχόμενη μάχη για να βρίσκονται επιχορηγήσεις, τα μέσα για να πετύχετε τους στόχους σας. Είναι ένα πολύ εύθραυστο είδος, όπως πολύ εύθραυστο είναι και το θέμα του πολιτισμού. Στην εποχή μας, ο πολιτισμός έχει μεγάλη ανάγκη από φροντίδα. Βρισκόμαστε στη χώρα όπου εφευρέθηκε η δημοκρατία και η δημοκρατία είναι, αυτή τη στιγμή, πιο εύθραυστη από ποτέ. Θέλω να σας ευχαριστήσω από καρδιάς που με προσκαλέσατε και με τιμάτε μ' αυτό το βραβείο, που θα δώσω αύριο ένα μάστερκλας και θα συζητήσουμε για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζω τη δουλειά μου, χαίρομαι πολύ γι' αυτό. Θα ήθελα να κλείσω με μια αναφορά σε κάποιον κύριο που καθόλου δεν μ' αρέσει, let's make democracy great again.
Η «ανακάλυψη» της αθέατης, εδώ και δεκαετίες, «Καστοριάς» του Τάκη Κανελλόπουλου έδωσε αφορμή στο αφιέρωμα «Γεωγραφία του Βλέμματος: Εκτός Σχεδίου Ελλάδα 1950 - 2000», ένα κινηματογραφικό ταξίδι στην ελληνική ύπαιθρο μέσα από ντοκιμαντέρ διαφόρων σημαντικών Ελλήνων δημιουργών, ως επί το πλείστον σπάνια και λιγότερο προβεβλημένα.
Το αφιέρωμα ξεκίνησε με triple bill, «Επισκεφθείτε την Ελλάδα» του Φώτου Λαμπρινού, «Θηραϊκός Ορθρος» των Κώστα Σφήκα και Σταύρου Τορνέ και «Πάνω σε Ενα Μικρό Ελληνικό Νησί» του Μαθιού Γιαμαλάκη, ενώ επίσης το Σάββατο, 8 Μαρτίου, στη 1.00 μ.μ. στον Παύλο Ζάννα θα γίνει ανοιχτή συζήτηση για την «Καστοριά» (μεταξύ των επιμελητών και δυο νέων Ελλήνων σκηνοθετών, του Νεριτάν Ζιντζιρία και της Χρυσιάννας Παπαδάκη), το αφιέρωμα και τη σημασία της ανεύρεσης και συντήρησης των κινηματογραφικών τεκμηρίων, όπου και θα προβληθεί, για πρώτη φορά σ' αυτό το Φεστιβάλ, η «Καστοριά». Από τους επιμελητές του αφιερώματος, την επικεφαλής του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, Ελένη Ανδρουτσοπούλου, τον κριτικό κινηματογράφου, Μανώλη Κρανάκη και τον συνεργάτη Προγράμματος του Φεστιβάλ, Γιάννη Παλαβό, ο τελευταίος έκανε μια θερμή εισαγωγή.
Είναι συγκινητική αυτή η στιγμή για την ομάδα που οργανώσαμε αυτό το αφιέρωμα με πολλή αγάπη και πολλή χαρά εδώ και αρκετούς μήνες. Το αφιέρωμα αυτό έρχεται ως λογική συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στον Τάκη Κανελλόπουλου που έγινε στο 64ο ΦΚΘ, το 2023. Ηταν μια απρόσμενη επιτυχία εκείνο το αφιέρωμα, αλλά ήταν κάπως λειψό. Γιατί του έλειπε η «Καστοριά», μια μικρού μήκους ταινία που γύρισε στα τέλη της δεκαετίας του '60 ως συμπλήρωμα και τέλος της άτυπης Μακεδονικής Τριλογίας του. Μετά από πάρα πολλή έρευνα και με τη βοήθεια της τύχης όπως πάντα, βρήκαμε την ταινία. Υπάρχει μια φράση του σπουδαίου Ελληνα συγγραφέα, Σωτήρη Δημητρίου, «βρήκα ένα κουμπί και για χάρη του έραψα ένα φόρεμα». Αυτό κάναμε κι εμείς με αφορμή την «Καστοριά» και το βλέμμα του Τάκη Κανελλόπουλου πάνω στον μικρό τόπο, σε μια αθέατη Ελλάδα και στήσαμε ένα ολόκληρο αφιέρωμα που προσπαθεί να ψηλαφίσει μια ελληνικότητα εκ των έσω, βιωμένη, στα διάκενα των επισήμων αφηγημάτων, επιλέγοντας ταινίες που είναι ως επί το πλείστον αθέατες, όπως η Ελλάδα που παρουσιάζουν.
Οταν τελείωνε η μέρα, η Ελλάδα έγινε για άλλη μια φορά εξαιρετικά ορατή, με την τεράστια συγκέντρωση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης για τα Τέμπτη.
φωτογραφία: intime
Το Flix βλέπει και γράφει ταινίες από το πρόγραμμα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το Αγόρι (Le Garçon), Ζαμπού Μπρετμάν, Φλοράν Βασό, Γαλλία, 2024, 100΄ | Ανοιχτοί Ορίζοντες
Το ντοκιμαντέρ ως είδος έχει διευρυνθεί πολύ τα τελευταία χρόνια κι αυτό εδώ, το μικρό γαλλικό ντοκιμαντέρ, πιέζει τα όρια μεταξύ ντοκιμαντέρ και φιξιόν ως μέρος του στόχου του. Είναι αυτό που θα λέγαμε «υβριδικό», για να επιστρέψει, ωστόσο, στη σημασία του τεκμηρίου, εκείνου που διατηρεί στη ζωή ό,τι έχει περάσει από τον κόσμο τούτο.
Το ζευγάρι των σκηνοθετών ανακαλύπτει μια κούτα με φωτογραφίες αγνώστων και τις περιεργάζεται. Εντοπίζει σε όλες ένα αγόρι (που στην πορεία των φωτογραφιών μεγαλώνει, γίνεται έφηβος, νέος άνδρας, εκεί κάπου σταματούν οι εικόνες του). Γενέθλια, βόλτες με φίλους, εξοχή, τρένα. Ποιος είναι, ποια ήταν η ζωή του και γιατί οι φωτογραφίες του πετάχτηκαν;
Οι σκηνοθέτες χωρίζουν αρμοδιότητες και προχωρούν παράλληλα. Ο Φλοράν Βασό αναλαμβάνει την έρευνα για να βρουν ποιος είναι ο νέος των φωτογραφιών, ενώ η Μπραϊτμάν φτιάχνει μια ταινία μυθοπλασίας, με σενάριο και ηθοποιούς, αναπλάθοντας με τη φαντασία της τα ενσταντανέ των φωτογραφιών.
Ομολογουμένως το μυθοπλαστικό κομμάτι δεν είναι τόσο πετυχημένο σκηνοθετικά, εάν ήταν μια ταινία μυθοπλασίας διασκευασμένου σεναρίου θα σχολιάζαμε την ελαφρότητά της, τη ροπή της προς μια κωμικότητα χαρακτηριστικά γαλλική και χωρίς ιδιαίτερη ουσία. Πετυχαίνει, όμως, να σε κάνει να διψάς απλώς ακόμα περισσότερο για την πραγματική ιστορία.
Αυτή, βέβαια, αποκαλύπτεται σιγά-σιγά και βουτά ό,τι έχει προηγηθεί σ' ένα βάπτισμα μελαγχολίας υπέροχο. Η ιστορία αυτού του «αγοριού» και ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο επανέρχεται στο παρόν έχουν πολλά να πουν, όχι μόνο για την ανθρώπινη φύση και τους κοινωνικούς κανόνες που τόσο συχνά την καταδικάζουν. Αλλά και για τη σημασία των τεκμηρίων, των φωτογραφιών, της τύχης τους και, κυρίως, για το φευγαλέο της ζωής, το τι μένει τελικά, όταν κάποιος φύγει για πάντα.
Λήδα Γαλανού
Cum as You Are, Μάρτα Μπάκρι, Ελλάδα, Ισπανία, 2024, 95΄ | Ανοιχτοί Ορίζοντες
There was a time in this Earth
That people experimented with all kind of things
But you know, things change
And things get rearranged
Ισως το πιο εύστοχο σχόλιο του θαρραλέου ντοκιμαντέρ της Μάρτα Μπάκρι (ελληνο-ισπανικής παραγωγής) είναι η επιλογή του τραγουδιού του φινάλε, που ακούγεται ολόκληρο και λέει τα πάντα. Είναι το Supernature του Cerrone, στον ντίσκο ρυθμό του οποίου τόσες φορές έχουμε χοροπηδήσει, χωρίς να συνειδητοποιούμε τι ακριβώς λέει.
Η ταινία της Μπάκρι καταπιάνεται με το διαφορετικό. Από τη μία πλευρά, άτομα με αναπηρία, μαζί τους κι ένας Ελληνας σεξουαλικός βοηθός, αναζητούν τρόπους να ζήσουν ότι και ο υπόλοιπος κόσμος. Να δείξουν το σώμα τους, να νιώσουν αποδοχή για το σώμα τους, να παίξουν σε σεξουαλικές περιπέτειες, ν' ανεβάσουν βίντεο στο ίντερνετ - «θα πλήρωνε κάποιος για να δει πορνό με ανάπηρους;» το ερώτημα που φέρνει ένα σπασμένο χαμόγελο στο πρόσωπο. «Το ανάπηρο σώμα θεωρείτα ένα έκπτωτο σώμα,» λέει ο Ανδρέας. Μια παρέα από misfits που αναζητά ικανοποίηση κάθε είδους.
Κι από την άλλη πλευρά, όχι απέναντι, αλλά δίπλα, άτομα της LGBTQIA+ κοινότητας, αδιάκοπα αντιμέτωπα, σε κάθε τόπο, με την προκατάληψη, τα κοινωνικά ταμπού, το λοξό βλέμμα ανθρώπων που νιώθουν ανωτερότητα. Ξανά, άτομα που χρειάζεται να διεκδικήσουν την ορατότητά τους, και να πολεμήσουν για τη θέση τους στην καλοπέραση, τη χαρά, την ευτυχία, την ισότητα.
Σύμφωνοι, τα δυο γκρουπ ίσως συνδέονται λίγο καταχρηστικά, μια και οι ανάγκες και τα αιτήματά τους έχουν διαφορές, όπως και τα σημεία από τα οποία πηγάζουν. Και, ναι, το ντοκιμαντέρ αφιερώνει υπερβολικά πολύ χρόνο στο πάρτι του φινάλε που αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με ένα όμορφο home movie μιας ιδιωτικής γιορτής. Αλλά οι όποιες αδυναμίες δεν έχουν, στ' αλήθεια, σημασία όταν μια ταινία μιλά καθαρά και βροντόφωνα για ό,τι η πλειονότητα της κοινωνίας κοιτάζει μέσα από χαμηλωμένα μάτια. Κι αν η χαρά εκδηλώνεται ακόμα ιδιωτικά, είναι γιατί τα πράγματα δεν έχουν, ακόμα, αλλάξει αρκετά.
Λήδα Γαλανού
To 27o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 6 μέχρι και τις 16 Μαρτίου. Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φειστιβάλ Θεσσαλονίκης και στις σελίδες του στο Facebook και το Instagram. Μάθετε τα πάντα για το TiDF27 στην ειδική ενότητα του Flix που ανανεώνεται συνεχώς.